[zaloguj się]
[pdf]

NOŻYCE (20) sb pl t

-ż- (15) -z- (4), -ſz- (1); -c- (16), -cz- (4).

o jasne; -e prawdopodobnie jasne (tak Cn).

Fleksja
pl
N nożyce
D nożycóm
A nożyce
I nożycami
L nożycåch

pl N nożyce (14). ◊ D nożycóm (1). ◊ A nożyce (2). ◊ I nożycami (2). ◊ L nożycåch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Narzędzie do cięcia różnych materiałów, także do krajania, strzyżenia itp., składające się z dwóch ruchomych, połączonych ostrzy; forfex Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; forpex Murm, Mymer1; culter tonsorius Mącz; axicia, forficula Cn (18): Murm 146 [2 r.]; Mymer1 10; BartBydg 60; Bo kráwcy gdy ſie zeydą/ mowią o nożycach/ Kowale też o kleſzcżach/ mniſzy o kápicach. RejWiz 147; Tomentum, bárwá bárwicá/ tá która v poſtrzigáczów zá nożycámi odchodźi Mącz 457d, 16b, 71b, 133d; A theż ſłyſzę w poſtronnych kráioch gdzie ſie trefi káżdy narod námálowáć/ tedy Polaká nágo máluią/ á z nożycámi/ á poſtaw ſukná przed nim/ kráyże ſobie iáko racżyſz. RejZwierc 57v, 74v; [broda] Dźiś nożycóm podobna: iutro kóńſkiéy kosie KochBr 151; Calep 429a.

W połączeniach szeregowych (2): lekarze maią mieć pewne nacżynie/ Iako noże Kleſzcże, haki/ y nożycze FalZioł V 34; widły do gnoiu/ drábiny do żytá/ do śiáná/ do mierzwy/ do potrzęſu: też śiekierę/ koſę/ nożyce owce ſtrzydz. rć. GostGosp 30.

Wyrażenia: »małe nożyce« = forpicula Murm, BartBydg (2): Murm 146; Forpicula, małe nozicze BartBydg 60.

»postrzygackie nożyce« (1): Tonsorius forfex, Poſtrzigáckie nożyce. Mącz 458a.

2. Zakończenie odnóży u niektórych skorupiaków; chelae Cn (1): Chelae [...] Die ſcharen oder arm der Krebsen und Scorpionen [...] Nozice raczę abo Scorpionowe. Calep 188a; [Chelae, Brachia Krebsſcheren Nożyce od ráká. ArtNom E5].
3. Szczypce do knotów świec (1):
Zestawienie: »świeczne nożyce« (1): Emunctorium. ſzwieczne noſzice. Mymer1 29.

Synonimy: 3. kleszczyki, ucieradło.

MŚ