[zaloguj się]
[pdf]

NOŻYCZKI (13) sb pl t

-ż- (11), -z- (2); -cz- (6ó), -cż- (6), -c- (1).

o jasne.

Fleksja
pl
N nożyczki
G nożyczek
A nożyczki
I nożyczkami

pl N nożyczki (5). ◊ G nożyczek (2). ◊ A nożyczki (2). ◊ I nożyczkami (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVII (z Cn) – XVIII w.

Dem. od „nożyce”; zwykle z neutralizacją funkcji deminutywnej (13):
1. Od znacz. ‘narzędzie do cięcia różnych materiałów, także do krajania, strzyżenia itp., składające się z dwóch ruchomych, połączonych ostrzy’; forficula Murm, Mącz, Calep, Cn; forficulus Mącz (9): Murm 146; Item puſzką weſchpithalyu v szwyenthego Walenthego ognywo zlaczuſzką polowyczą noziczek odwynawſchi vkradl LibMal 1547/124v; Mącz 133d; Niewiáſty/ gdzie ćicho mogły/ kápice iego [świętego Antoniusza] nożycżkámi vrzynáły SkarŻyw 545; Calep 429a; [wziąwſzy nożycki/ ſamá iey wárkocże porzezałá: y głowę iey oſtrzygłá. SkarŻyw I 178 (Linde)].

W przeciwstawieniu: »nożyczki ... brzytwa« (2): Brodę ieſtli by miał golić/ tedy lepiey aby ią thelko ſamemi nożycżkami ſtrzygł á nie brzytwą golić FalZioł V 65v; SienLek 145v.

Zestawienie: »nożyczki barwierskie« (1): Iáko ſie cżyta o onym Dyonizyuſie Syrákuzáńſkim Królu/ kthory z okrutnośći ſwey thákową boiaźń w ſobie miał/ że ſam ſobie roſpalonym wąglem włoſy opalał/ boiąc ſie brzytwy y nożycżek bárwirzkich. Phil P3.
Szereg: »nożyczki albo noż« (1): nożicżkami albo nożem rozerznąć onę błonkę FalZioł V 20c.
2. Od znacz. ‘szczypce do knotów świec’; emunctorium Vulg, Cn; forceps PolAnt (4): Nożyczki też ku vćierániu ogárkow/ y naczynie ku gáſſeniu ich/ niechay będą ze złothá naicżyſtſſego. Leop Ex 25/38; BielKron 33; Teſz vcżynił do niego ſiedm lámp/ y nożycki iego/ y káganki zcżyſtego złota. BudBib Ex 37/23.
Szereg: »nożyczki i ucieradła« (1): Teſz wezmą ſukno modre/ y nákryią świecżnik świátły z lámpámi iego y nożycżki y vćierádłá/ y wſzytko oliwne nacżynie/ ktorym mu służą. BudBib Num 4/9.

Synonimy. 2. kleszczyki, ucieradło.

MŚ