[zaloguj się]

2. O (38248) praep

o jasne. ◊ W wyrażeniach skostniałych: ócz (31), ocz (15), (o)cz (252); ócz GórnTroas, SarnStat; ocz OpecŻyw (2), OrzQuin; ócz : ocz Mącz (27:11), KochPs (2:1); oń (8), óń (3), (o)ń (104); oń OpecŻyw (2), MurzHist, MurzNT, SienLek, PudłFr; óń BiałKat; oń : óń Mącz (2:2).

stp, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

Znaczenia
I. Cum L (28441):
1. Wskazuje na treść wypowiedzi, rozważań, dociekań; de BartBydg, Murm, Mymer1, Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; super Vulg, PolAnt, JanStat, Cn; pro Vulg, JanStat; prout Miech (26471):
a. Po wyrazach oznaczających przekazywanie określonych treści, informacji przy pomocy mowy, pisma lub działania dającego podstawy do wnioskowania (17389):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (12502): Ten ktory żłe [!] ſąſyády miewa/ o ſwey chwale przed wſſytkimi ſpiewa. March1 A3 (2); BierEz R4v (27); Vcżynki ktoré dzialám miedzy wami w ijmię oyttza mégo/ dáwaią ſwiadetztwo o mnie OpecŻyw 65 (118); OpecŻywList C (7); OpecŻywPrzedm C4; OpecŻywSandR nlb 2v (2); ForCnR A3v (6); ForCnRWiet Av (3); MetrKor 40/821 (4); PatKaz I 1 (10); Moyzeſz wtory prorok prorokoual otey myley pannye gdy uydzyal kyerz abo drzeuo zyelone barzo ſzlyczne PatKaz II 55v (61); PatKaz III 93 (58); HistJóz Dv (2); KlerPow 3 (2); modi supponendi, o ktorich iest vislownoscz BartBydg 92; TarDuch A6v (5); Auicenna piſze onich [granatach] á zwłaſzcża o kwaſnych iże Kolerę vſmierzaią FalZioł III 20d (215); O nikim zle nie mow, ale ſłuchay ſnadz czo złego okim mowią, aby ty takim niebył. BielŻyw 35 (47); BielŻywGlab nlb 11 (9); WZroſt czałego cżłowieka wiele o nim dawa znać. GlabGad M2v (48); Dźiw o pannie Mariey. MiechGlab *7v (31); BielRozm 21 (3); KłosAlg Av (6); LibLeg 7/36 (103); March3 T8v; WróbŻołt eev (50); WróbŻołtGlab A2v (5); Dzień ieden dawa znáć podobieńſtwo o drugiem á noc takież iedná czyni nam ſprawę o drugiey RejPs 27 (45); ComCrac 11 (4); LibMal 1543/68 (45); RejRozpr E4 (4); ConPiotr 30; LudWieś B4v (7); SeklWyzn Cv (25); Aż mię tu dowas skokiem/ czo rychley wyprawił Bych go o waſzym zdrowiu/ Czo na pewniey ſprawił. RejJóz A7v (50); SeklKat E2 (37); RejRozm 391 (6); RejKup 18v (37); tedi po wſzyſtkim ſwiecie był roznieſion głos o ſmierći Alexandrowey. HistAl N2v (23); HistAlHUng A2; KromRozm I A4v (75); MurzHist Dv (22); MurzNT 3v (65); KromRozm II c4 (108); KromRozm III B8v (131); w drugą niedzielę była Msza o Duchu świętym Diar 19; Były dn[i]a tegoż aż do wieczoru namowy o tym podatku miedzy pany i posły Diar 78 (142); DiarDop 101 (12); Nie chcę s tobą wiele o tym gádáć BielKom E2v (8); GliczKsiąż E3v (57); Roſpráwowáli ták ſobye o mnye yáko w báśni LubPs Q (108); GroicPorz a3v (49); GroicPorzRej C4; Przypomionę ieſztze drugie náuki Dyabelſkie y bluznierſtwá okrutne o Dominiku Mnichu KrowObr 145v (365); RejWiz 180 (186); Syn ći iuż cżłowiecży idzie ták iáko nápiſano ieſth o nim [sicut scriptum est de illo] Leop Matth 26/24 (149); OrzList b (24); UstPraw F2 (6); KochZuz A2; LeszczRzecz A2; RejFig Bb6v (9); [Stańczyk] ſie prawdy námowił/ w ſzaloney poſtáwie/ Gdyż ći co im należy/ milcżą o niey práwie. RejZwierz A6v (37); WyprKr 121 (5); Skory źwierząt martwych thy ich vpomináły/ o ich ſtanie/ y ſkromności BibRadz I 2d marg (259); BibRadzBaz ktv; Goski 17; bo wy zwykli mowić o rzeczách trudnych bez náuki/ ták iáko ślepi mówią o fárbie bez oczu. OrzRozm B2 (87); A gdy żądał odpowiedzi w kościele Dyany o ſwoiey fortunney ſprawie/ radziłá mu ná zachod ſłońcá iecháć BielKron 61; [niektóre Sybille] piſmá ſwięte po ſobie zoſtáwowáły o przyściu Kryſtuſá/ o pánnie Máryey/ o ſądnym dniu/ y o inych. BielKron 132 (504); GrzegRóżn B3 (108); Bracie niechcę ſię ſtobą wrzecz wdawać o wierze KochSat B (4); KochZg A3v; ony wyborne o twey przisłey znamięnitości znaki ſkłamały. KwiatKsiąż Q2v (47); Rationem vitae ab altero reposcere, Chcieć mieć ráchunek od kogo o yego żiwocie. Mącz 314b; Qui de me rumores afferuntur, Co zá wieści o mnie noſzą/ co o mnie mówią. Mącz 360b (187); O śiódnym [!] Dyálógu máłom co ſłyſzał ludźi mówić OrzQuin E3 (130); Prot A2v (27); SarnUzn Bv (94); SienLek 89 (89): SienLekAndr a3 (7); Tę náukę/ ktora vczy o ſkutkách biegow niebieſkich/ dwoiákim ią ſpoſobem przećiwnicy iey gánią. LeovPrzep a2v (28); Támże vſłyſzyſz ony ſiedḿ trąb trąbiących o onych przyſzłych przypadkoch RejAp BB2; Słuchayże iáko on ſmęthny Dawid w vpádku ſwoim woła o tey miłości á o tym ochędożeniu ſwoim do niego RejAp 8v; A tu iuż o wyznániu á o pokucie kazánie ix. iakicgo Pan od nas potrzebowáć racży. RejAp 19 (327); ięli go nágrzewáć/ áby dáley o they miłośći rzecż prowádził GórnDworz L18 (218); GrzepGeom I3 (21); Przemoż Krolu nákáżoną myſl ſwą/ á nie day o ſobie áni o mnie mówić złey powieśći. HistRzym 7v (76); Anyołom ſwoim Pan to roſkazał o tobye/ áby cie nośili w ręku ſwoich RejPos 69v (1324); RejPosWiecz2 91v (51); RejPosWiecz3 96 (16); BiałKat c (97); BielSat C2v (3); KwiatOpis A2v; GrzegŚm. A (78): HistLan B2 (11); KuczbKat 70 (104); przyſzedł też Poetá ieden Poſcenius s kſiąſzkámi cżytáiąc wirſze co o nim przy oney koronáciey złożył. RejZwierc 50; Azaſz wſzędy rzkomo w żárcie nie ma ſrogich przymowek o ſobie? RejZwierc 96 (250); BielSpr 19 (18); KochMon 34 (3); Obietnice o rzecżách niebieſkich/ á zwłaſzcżá o wiecżnym żywoćie w ſtárym zakonie iáſne niebyły WujJud 79v (170); WujJudConf 12 (77); RejPosRozpr b3 (22); RejPosWstaw [212] (44); A dla tego był przenáięt [...]/ iżby o mnie złą sławę puścili [ad nomen malum] BudBib 2.Esdr 6/13 (86); Przyiechawſzy do domu/ Achab wnet powiedział/ Swoiey żenie Iezabel/ o wſzytkim co wiedział. HistHel C2v (6); Pánowie nie ná rękę nam ſtanom Rycerſkim/ O czym ſie pokazało tu wywodem krotkim. MycPrz I B4 (6); Strum D13v (25); WierKróc B (2); dowod náſz/ o iedney iſnośći Boſkiey. Bogá oycá/ y ſiná/ ieſt prawdźiwy. BiałKaz F2 (34); BudNT przedm b3 (75); StryjWjaz A4v (5); wnetże proroctwo Dánielowe/ o kámieniu procż ręku z gory odćiętym/ ſkutek ſwoy bráć pocżęło CzechRozm 168v (839); PaprPan B2 (55); POniewaſz przy Krzćie wżywamy Obrzędow niemáło/ [...] tedy chcemy wam bráćia mila/ o nich krotką ſpráwę dáć KarnNap B3 (3); ModrzBaz 1 (357); ModrzBazBud π6 (14); Nád to nikt iáśnieyſzych słow/ o pochodzeniu Duchá S. od ſyná prágnąć nie może. SkarJedn 280; O cżym ták piſze Papież Leo dziewiąty/ o ktorym wyzſzey wzmiánka byłá SkarJedn 371 (124); KochDryas A2; KochOdpr B3v (3); Oczko A2 (29); KochPs 54 (5); y oddáłá kśiąſzki/ wktorych miáłá ſwe modlitwy y śpiewánia o Pánnie przecżyſtey SkarŻyw 583 (366); ZapKościer 1580/14 (2); KochTr 18; Zá plotki to ſtoi v nas Co ty Mária powiádaſz. O páńſkim dźiś zmartwychwſtániu. Y o wáſzym z nim gadániu. MWilkHist 13 (19); Wrozbá Olechowi o Koniu. StryjKron 120 marg; [Gniewosz musiał odwoływać] iż łgał y ſzczekał niecnotliwie iáko pies/ o cnotliwey Krolowey Pániey ſwoiey. StryjKron 482 (90); Doktorowie Katoliccy/ [...] wykłádáli o Antychriśćie/ y o walkách iego/ y o prześládowániu świętych pod nim. CzechEp 410 (847); CzechEpPOrz *3 (11); Swiádcżą o tym w náſzey Europie/ tyśiące męcżennikow/ ktorych kreẃ okrutnie/ od przećiwnikow prawdy wylana/ Bogá ku pomśćie [...] wyzywa. NiemObr 4; W Papieſtwie doſyć ná tym máią/ gdy o Chriſtuśie hiſtoryą prowádzą/ y żywą to wiárą w Chriſtuſá názywáią/ kiedy to wyznawáią/ co o nim nápiſano ieſt NiemObr 10 (273); KochFr 28 (9); KochPhaen 10 (2); KochSz B2; KochWz 140 (2); ReszPrz 37 (62); ReszHoz 114 (13); Náuká o dobrych vcżynkách/ ieſt náuká Dyabelſka ReszList 154; naprzod im kazánie cżynią o pokućie świętey/ o świętym Iubileuſzu/ iáko ſię do niego przygotowáć máią. ReszList 162 (25); WerGośc 212 (17); WerKaz 279 (8); WisznTr 24; BielSen 9 (3); BielSjem 4 (7); PudłFr 38 (16); káżćie wſzemu ſtworzeniu/ To naweſelſze poſelſtwo/ o ludzkim wykupieniu ArtKanc G12v; Ty ſam Cżłowieká káżdego/[...] o zbáwieniu iśćiſz ArtKanc H16 (25); Wieleby było o ich nierządzie piſánia BielRozm 19 (2); Maſz świeży przykład w Węgrżech o Krolu Máthyaſzu GórnRozm Av (58); KochProp 9 (4); KochWr 20 (17); PaprUp A4v (41); ActReg 1 (127); Dissertatio – Długa rozmowa o rzeczi nieiakiey. Calep 333a; Halieutica – Kſięga o ribach. Calep 471a; Magniloquus – Mowiąci orzeczach wielkich. Calep 629b; Omen – Wieſzczba oprziſzłim ſzczeſcia [!] albo nieſzczeſcziu. Calep 729a (9); [Formularze po to] áby cżłowiek wſzyſtkiego w głowie nie nośił; ále gdy o cżym rzecż przypádnie/ do Regeſtru o onych rzecżách ſie vćiekał. GostGosp 1 (4); GostGospSieb + 2v; Iáko tedy ieſt ſzkodliwa ámbicya w Rzecżypoſpolitey/ ieſt też ſwiádectwem on przykład o dwu mężach Athenieńſkich Phil K (22); GórnTroas [3] (5); KochCz A4v (4); KochCzJan A2v (2); GrabowSet F3 (3); KochAp 6; niekochay ſie w ſobie/ Nie wſzytkoć prawdá/ com piſał o tobie. KochFrag 27 (2); OrzJan 3 (21): OstrEpit A2v; LatHar 285 (209); KołakCath A4v (6); KołakCathOkuń A2; KołakSzczęśl A3 (7); Bogáty [...] nie przyimuie rády Chriſtuſowey o ſprzedániu wſzytkiego. WujNT Mar 10 arg; Nákoniec pámiętay/ iż nie káżdy ma tákiego obiáwienia o ſwym zbáwieniu/ iákie miał ten łotr błogoſłáwiony WujNT 293 (613); WysKaz 14 (44); JanNKar D3v (18); JanNKarKoch Ev (5); SarnStat *3v (195); SiebRozmyśl I (10); GrabPospR Mv (2); Ze Lwá nie Ryś, lecz takze Lew ſię rodzi, Toz ſię nam o tym cnym Krolu rzec godzi. KlonKr F2v; KmitaSpit B4; PowodPr 9 (26); Iáko nie ma być trudne piſmo ś. á w nim ſą rzeczy ták trudne/ o Troycy ś. o wćieleniu Syná Bożego/ [...] o przeyrzeniu bozkim/ o przyſzłych dźieiách świátá drugiego/ y o innych wyſokich do poięćia táiemnicách? SkarKaz 81a; Y oznaymił Ian ś. o dwu náturách w Chryſtuśie; O ludzkiey/ gdy go báránkiem ku zábićiu: y o Bozkiey/ gdy mu zgłádzenie grzechow y odpuſzczenie przyczyta SkarKaz 515b (249); VotSzl B2v (12); CiekPotr 15 (15); CzahTr A3 (17); GosłCast 22 (13); PaxLiz Ev; SkarKazSej 678a (70); ná oſtátku kłádę żeglárſtwo ábo Flis/ o ktorym właśnie te xiążecżki náſze tráktować będą. KlonFlis A2v (13); SapEpit A2v; Kiedy one Maenades zeſzły ſię w gromádę/ O cżárách y o guſłách cżyniły więc rádę KlonWor 7 (32); PudłDydo B3; ZbylPrzyg A4 (4).

W tytułach dzieł lub ich części (504): Pieſń o pańſkim w niebo wſtąpieniu. OpecŻyw kt (7); OpecŻywSandR nlb 5v (3); ForCnR A2 (2); HistJóz kt; FalZioł Ili 6b (11); Wtora częſc o zywieni[u czło]wieczym. GlabGad F4 (3); KłosAlg E2v; pſalm O wćieleniu ſyná bożego. RejPs Ff2 (9); SeklKat T3v (12); Hiſtoria o Wielkim Alexandrze krolu Macedońskim/ y o iego boiowániu. HistAl A (3); MurzHist E; Spráwá Wtora o Afekciech cżłowiecżych. BielKom D4v (2); GliczKsiąż kt; SeklPieś 15; BielKron 41 v (64); Xiążecżki roſzkoſzne á wielmi vżytecżne o poććiwym wychowaniu [...] dziatek [...] Laczinskim iężykiem napiſane. KwiatKsiąż kt; BielSpr 10v; HistHel kt (2); Andrzeiá Frycżá Modrzewskiego o popráwie Rzecżypoſpolitey/ Księgi wtore. ModrzBaz 69v (19); ModrzBazBud n5 (2); Hiſtoryą o chwálebnym zmartwychwſtániu Páńſkim. MWilkHist kt; KochMRot C2v; KochSob 55; BielRozm 1 (4); Phil B; KochCz kt (4); OrzJan 5 (2); Hymn Kościelny o Duchu S. Veni Creator. LatHar 35 (15); WujNT 9 marg (37); SarnStat 1260 (278); GrabPospR Kv (2); VOTVM o záłożeniu skárbu Rzeczypoſpolitey/ y o obronie kráiow Rufkich. VotSzl A4 (4); K O M E D Y A O Lizydzie/ w ſtan Małżeńſki wſtępuiący. PaxLiz kt; KlonWor 46 (4); SzarzRyt C (3).

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (12): Gdy był w Hiſzpániey w więźieniu krol Fráncuſki [...] y iego śioſtrá Márgaretá w dowá [!]/ poſłani byli poſłowie o wyzwoleniu ich do Hiſzpániey BielKron 204; Ktemu niechay nie będzie dworzánin obmowczą złośćiwym: zwłaſzcżá o pánie o ſwym GórnDworz K6v; RejPos 120v; RejZwierc 263; CzechRozm 47; SkarJedn 87; Świádkowie o byćiu Piotrá świętego w Rzymie/ y o śmierći tám iego z Páwłem świętym /[...] ſą zacni y wielcy Doktorowie y Hiſtorykowie kośćielni SkarŻyw 602 (2); ZapKościer 1581/22; ArtKanc N15v; ActReg 13; SarnStat 456.

Z elipsą wyrazu nadrzędnego [przeważnie z marginesów, nagłówków, omówień zawartości tekstu] (4230): O niewdzięcżnych Pánoch. BierEz N2 (5); O chwále ktorą w każdym korze anieli ij wſſytcy ſwięcij/ dziewicy Marij cżynili OpecŻyw 182 (23); OpecŻywSandR nlb 2 (21); O począczyu maryey panny czyſthey. PatKaz I 1; PatKaz II 30v (2); PatKaz III 87; De Elementis/ et eis quȩ in aere generantur. Von den vier elementen/ vnd den dingen dy⟨e⟩ do in der lufft gegenerirt werden. O Zywyelyech y o tych rzeczach ktore ſye nápowyetrzu rodząm. Murm 15 (32); Mymer1 4 (34); KlerPow 1 (2); BartBydg 253 (2); O Wodkach zioł rozmagitich y o moczi ich: a oſobliwie o tich ktorich nawięczey Doctorowie vziwaią w rozmaitich niemoczach ludzkich. FalZioł II 1 (160); BielŻyw 9 (16); GlabGad Cv (148); O zburzeniu okrutnym Węgierſkiey ziemie [de cruenda vastatione Hungariae], przez Bata Czarza Tatarſkiego. MiechGlab 14 (17); KłosAlg G3v (31); KlerWes A2; WróbŻołt V6 (4); O poſtanowieniu zbawienia naſſego przes ſyna bozego. RejPs 198v marg (17); ComCrac 21v (25); O dobrym zdrowiu y o Morowem Powietrzu na ten Rok. LudWieś A4v (9); SeklWyzn b2 (27); SeklKat Cv (12); HistAl N4v (2); KromRozm I kt (32); KromRozm II i2v marg; KromRozm III kt (5); MrowPieś kt; BielKom kt (2); GliczKsiąż M8; LubPs C (3); O Perſonách Sądowi przynależących. Naprzod o Sędźiem. GroicPorz b (172); KrowObr 6 (90); Iáſnieyſzy Anyeli niż gwiazdy/ y o ich náturze/ Támże. RejWiz Cc6 (9); Tarcże złote pocżynił [Salomon] y Krolewſką ſtolicę bárzo nákłádną/ y o hoynośći iego. Leop 3.Reg 10 arg (98); UstPraw A (324); RejFig Bb3; RejZwierz 46 (8); BibRadz Gen 1 arg (37); Goski *2; O wieży Babel á rozdzyeleniu ięzykow. BielKron 7 (156); GrzegRóżn kt (2); Mącz 78b (3); OrzQuin D żp (7); Iuſtinus Męcżennik nápiſał kſięgi ktorym Tytuł dał o Troycy ſwiętey. SarnUzn B3v (4); SienLek 15 (112); LeovPrzep E3; RejAp 3v (9); GrzepGeom C4 (7); HistRzym 135v (14); Iuż tám nic áni o ſpráwiedliwośći/ iuż áni o miłoſierdziu/ [...] iedno ocżekawánie ſrogie onych ſlow Abráámowych RejPos 162 (33); RejPosWiecz2 95 (2); RejPosWiecz3 99 żp; BiałKat 83v żp (20); BielSat D2v (14); GrzegŚm kt (3); KuczbKat 105 (7); RejZwierc A5 (56); RejZwiercTrzec Aa2v; BielSpr 5v (22); O Wierze y o dobrych vcżynkách á zapłáćie ich/ y o zaſłudze cżłowieká wiernego. WujJud 104 (273); RejPosRozpr b3v żp; RejPosWstaw 110v marg (3); BudBib I 331c marg, HistHel B2 żp; Strum kt (23); A to maſz o Láćinſkich kśiąg niezgodzie BudNT przedm b3 (3); Drukarz do Cżytelniká o omyłkách. CzechRozm **7 (93); PaprPan C (29); A to niech będźie y o przyśiędze/ y o innych rzecżach [Et haec quidem tum de iusiurando, tum de rebus aliis]/ ácż krotko/ ále podobno/ ile bacżę potrzebnie ModrzBaz 87 (108); ModrzBazBud π6; SkarJedn kt (38); Oczko 8 (6); SkarŻyw A3 (100); KochTr 23 kust; MWilkHist A4v (3); O poráżeniu Bałaklaia Carzá Zawolſkiego przez Skirmuntá StryjKron 280 (86); CzechEp [3] (30); Xiędzu Powodowſkiemu o iego Wędźidle. NiemObr ktv (4); KochFr 4 (61); ReszPrz 20 (13); ReszHoz 139 żp; ReszList 143 żp; KochTarn 73; O iednym Káznodziei co kazał zá Pánny brzemienné Páná Bogá prośić. PudłFr 44 (40); ArtKanc E19 żp (21); BielRozm 8 marg; GórnRozm C4 żp (10); ActReg 49 marg (3); GostGospSieb * 4; O prawdziwey ku Oycżyznie miłośći/ y w cżym należy. Phil B (15); KochCn B3v żp; KochCz A4v żp; KochPij Cv żp; OrzJan 6 żp; O naſłodſzym imieniu IESVS. LatHar 24 (160); KołakSzczęśl A3 (5); O ſkutku wiáry/ ktora ſámym ſłowem gory przenośi. WujNT przedm 37 (73); O INSCRIPTIACH ALBO O ZAPISIECH in genere, á potym o kázdym zoſobná SarnStat "1267 (899); SkarKaz 80a (82); CiekPotr )?(2v żp; CiekPotr Herb )?(3; CiekPotrŚredz )?(4 (2); CzahTr G4v (3); O práwách nieſpráwiedliwych/ ábo o piątey chorobie Rzeczypoſpolitey. SkarKazSej 696a (18); KlonWor 9 (15); O krótkośći y niepewnośći ná świećie żywotá człowieczego. SzarzRyt A (7).

W połączeniu z przysłówkiem (126): iużći o tym doſyć/ niechćieyże ty więcej mowić BierEz C (2); FalZioł IV 44b (2); GlabGad L7 (2); KłosAlg A4; á to iuż niechay będzie doſſyć opirwſzey ſwiątoſcy. SeklKat V4 (3); RejKup d8 (2); KromRozm I B2; MurzNT 76; KromRozm III H6v (2); GliczKsiąż O4 (3); Iuż doſyć o thym Pánie [sufficit nunc Domine] weżmiż duſzę moię BibRadz 3,Reg 19/4; Poty o wielkich niecżyſtoſciach cieleſnych. BielKron 37; Orationis satis est sequere me. Doſić o tym/ Doſicieś ſie námówił. Mącz [269]d; Sed super hac re nimis, Ale o tym nazbyt. Mącz 433c (6); Prot B4v; SarnUzn G3v (2); tyle o kámieniu SienLek 107 (4); RejAp 175v; Ale o tym niechay będzie doſyć/ podźmy iuż do cżego inego. GórnRozm D5 (5); GrzepGeom I4v (3); IVż ná ten cżás coruchny/ maćie doſyć o tym/ Drugie rycerſkie ſpráwy/ nápiſzę wam potym. BielSat N4; GrzegŚm 17 (2); HistLan B3; WujJud 52v (2); RejPosWstaw [212]v; BudNT przedm b7v (4); CzechRozm 37 (8); ModrzBaz 34v (21); ModrzBaz Bud π6 (2); CzechEp 192 (7); NiemObr 104 (10); KochDz 108; ReszHoz 140; BielSjem 41; Ale iuſz o tym práwie wáſzym niechay koniec będźie GórnRozm K2 (3); ActReg 54 (3); GostGospSieb +4; WujNT przedm 20 (2); WysKaz 39 (3); VotSzl B2v; CiekPotr 65; CzahTr A3v; GosłCast 67; Lecż o tych Liſách doſyć/ ktorzy mydlą ocży Pobożnośćią fałſzywą KlonWor 54 (3).

W charakterystycznych połączeniach; o czym długo, dosyć (120), nazbyt (2), poty, tyle, wiele.

Połączenie: »o ... o« (4): RejAp 181; GórnDworz K6v; Ale náſz Pan/ chcąc nam lepſzą myſl vcżynić/ powieda nam o Oycu o ſwoim/ iż on miłuie was. RejPos 133 (2).

b. Po wyrazach oznaczających procesy myślowe: poznawanie, myślenie, decyzje, rozumowanie itp. (7250):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (6724): Paulus Malek [...] powiedział ze othem ia nycz nyewiam anym otem slichal. ZapWar 1558 nr 2686 (283); BierRaj 17v; MetrKor 40/ 823 (2); March3 T7v; Wiem iż mię ty nienawidziſz/ A o inney żenie myśliſz. BierEz B4v (36); Panna cżyſtá ta ijch wielé naucżyla/ bo więcéy o ſynie bożym wiedziała. OpecŻyw 176 (27); OpecŻywPrzedm C3v (2); Pán Iezus pytál ſwych zwolenikow/ tzoby onijm ludzie dzierżeli. OpecŻywSandR nlb 3; o waſzey ſprawiedliwoſći ij tznocie/ takowe wſzyſcy ludźie domnimanié maią ForCnR D4v (5); PatKaz I 9v (2); PatKaz II 19 (10); yadam myal uyarą o bozym wczyelenyu PatKaz III 99; Nycz ku zbauyenyu pozytecznego yako roſzmyſzlacz o oney myloſzczy PatKaz III 127v (14); A pomyſl łaſkawie á miłoſiernie o mnie/ ſkłoń vcho twe y wyſluchay TarDuch A2; myſlenia o vmarłych o niemocznych/ o morze/ thych wſzytkich oſtrzegay ſie FalZioł V 65v (23); Rycżerzowie tłuſci [...] nicz o niebieſkich rzecżach wymyſlić niemogą, ale zawżdy o cieleſtnych á o krewkoſci. BielŻyw 140 (22); BielŻywGlab nlb 15; głodnemu ſni ſie o iedle, łacżnemu o piciu/ gamratowi o miłowaniu, rozumnemu o naucze GlabGad L4; O ramionach y o [ba]rkach ſędzić niemaſz żadney trudnoſci. GlabGad P (29); MiechGlab *5 (6); BierRozm 4 (5); KlerWes Av; vſliſzely wniemieczkym woyſkv omnie y o mim niezwicziezonim woyſkv zem ya blyſko kv nym yvz przicziagnal. LibLeg 10/146v (71); Et meditabor in omnibus operibus tuis [...] Y będę ſobie rozmyſlał o wſzytkich vcżynkach twoich miły pánie WróbŻołt 76/13 (8); WróbŻołtGlab A2 (3); ſnadz y oczy moie pátrząc zwątpiły o wſpomożeniu ſwem RejPs 130 (76); ComCrac 20 (3); LibMal 1543/67v (56); Niemyſliſz o żadney ſpráwie Ni o woynie ni o práwie RejRozpr E4v (18); ConPiotr 32v (4); SeklWyzn a3v (33); RejJóz A3v (45); SeklKat Q4 (22); RejRozm 401 (3); Pleban dobrzę tuſſy o zdrowiu. RejKup h6v (72); RejKupSekl a4v; przeſzłe rzecży pámiętaſz/ ninieyſze zrządzaſz/ máiąc znáiomoſć o przyſzłych HistAl H2v; To záprawdę domniemánie kthore o nas macie/ was ſie ſámych tycże HistAl K4v (24); KromRozm I A2 (20); MurzHist A4v (28); Co śię wám widźi o Chriſtuſie [Quid vobis videtur de Christo]: czyi ieſt ſyn MurzNT Matth 22/42 (39); MurzOrt Bv (2); KromRozm II c2v (34); KromRozm III Dv (28); Diar 40 (37); DiarDop 100 (8); Co o ſobye rozumieſz/ to o drugim mnimay BielKom C4v (11); Zás też o małżeńſtwye źle dzyerżeć/ żaden thego nye vmye yedno ten ktoremuby ſie głowá záwracáłá GliczKsiąż O4 (47); Iać tę wyárę zupełną mam o tobye moy Pánye/ Ze według twey obyetnice mnie ſie wſſytko sſtánye LubPs G3 (34); dźiwne rodzenie [...] poſpolićie ſye figuruie w żywoćie Mátki/[...] z zámyſlenia o niey [o jakiejś bestyjej] czáſu poczęćia. GroicPorz mmv (42); GroicPorzRej C4; KrowObr 8v (115); Powiedzże mi o cżymći ieſzcże ſie myſl kręći RejWiz 35v; Ze iuż teraz y ocży cżego pożądáły Widzą/ o cżym ſie pirwey vſzy náſlucháły. RejWiz 49 (157); Przyćięſſym tho było Abráhámowi (ſlyſſec) o ſynu ſwoim [Dure accepit hoc Abraham pro filio suo]. Leop Gen 21/11 (67); OrzList h2 (7); UstPraw K3 (4); KochZuz A2v (2); RejFig A7 (19); Bo ktoć dzyurą doſtawa/ vrzędu iákiego/ Mniey możemy rozumieć o godnośći iego. RejZwierz 88v (47); nakłádem moim vcżyniłem rzecż tákową/ o ktorey mam tę nádźieię/ od wſzech Krześćiáńſkich ludźi być godną pochwały BibRadz *2 (102); Goski **4v; OrzRozm H4v (39); A gdy vſtáwicżnie myſli ſwoich o niey ſpuśćić nie mogł/ poſłał ſługi do oycá y mátki żądáiąc iey w małżeńſki ſtan BielKron 58; proſił Ferdynand wſzytkich Kſiążąt/ [...] áby cżuli o nieprzyiaćielu wielkim Turku BielKron 221 (232); GrzegRóżn kt (26); KochSat B (6); KochZg A2; gdy mamy czynić o wſzyſtkim żywocie roſſądek álbo ſie onim rozmyſlać/ tedy ſie vdąl na puſzcżą KwiatKsiąż F2; A zwłaſzcza świadomość o przirodzeniu rozumowi ludzkiemu zgodliwa y prziſtoina ieſt KwiatKsiąż 14 (42); Mihi venit in dubium tua fides et constantia. Nie wiele dzierżę o twey wierze y ſtałośći/ wątpię o tobie. Mącz 480c (163); MączLub 15; dowieduię ſye o Cynku/ iákowéy figury ieſt OrzQuin I (31); Prot A3 (19); SarnUzn D3v (30); oley też ceglány radę vkaże ktey chorobie gdy o nim przeczytaſz. SienLek 105 (14); LeovPrzep G3v (7); RejAp 80v (224); Ten ſłuch práwi v nas ieſth w hordzie o tobie/ iákobyś dwie głowie nośił GórnDworz Pv; kazano káżdemu powiedzieć ſwoie zdanie/ o nábyciu pieniędzy. GórnDworz P3v (111); GrzepGeom B2v (8); ále o ſyniech wiem że od źwierząt ſą pożárći. HistRzym 130 (43); [poselstwo Pańskie] do tych ieſt wſkazano/ ktorzy táką myſl/ táką wiárę/ á táką pokorę poſtánowią w ſercach ſwych o Pánu ſwym/ iż ie Pan rozwięzuie miłoſierdziem ſwoim RejPos 119 (704); RejPosWiecz2 93v (12); Vwierzyłeś o grzechu/ wierzże y o miłoſierdzyu. RejPosWiecz3 98 (16); BiałKaz 6 (57); BielSat N4 (2); GrzegŚm A2v (21); HistLan E3 (12); KuczbKat 9 (30); O Bogu nyetrzebá mędrowáć. RejZwierc 195v marg (267); BielSpr 16 (12); WujJud 27v (70); WujJudConf 6 (28); KochList nlb 3; RejPosRozpr b3 marg (8); RejPosWstaw [213] (16); BudBib Gen 41/15 (61); HistHel D3v (16); MycPrz I B4 (10); Kiedy iuż ták w nim vſtánowiſz Wodę/ o thym wiédz/ że to wagá prawdźiwa. Strum C3 (13); WierKróc Av (5); BiałKaz B4v marg (22); ieſzcże go świát niewidział/ á iuż o niem y o iego ſprawcy dziwne dumy zácżyna BudNT przedm a3 (35); StryjWjaz C4; iedno iż o tym Bogu vpewnienie ná ſercu ſwym mam CzechRozm 183 (331); A chociaż tho garbáty wżdy myſli o boyu/ A nie o żadnym wcżáſie áni o pokoiu. PaprPan Aa3 (40); KarnNap ktv (7); Dobrze to záprawdę poſtánowiono/ iż o cżem ſędźiowie wyrok vcżynią [de quo a iudicibus sententia lata est]/ to drudzy vrzędnicy wykonywáią. ModrzBaz 95v (187); ModrzBazBud π6 (3); Stolicá Rzymſka [...] ieſt podporą Kośćiołá wſzytkiego/ w tym/ iſz nigdy o Prawdzie Bożey y náuce Chryſtuſowey zbłądzić nie może. SkarJedn 393 (71); KochDryas A2v; áni tego Graecżyn O ſobie niechay dzierży/ żeby ták był grożny/ Iáko ſię ſobie ſam zda. KochOdpr Cv (7); Oczko A2v (7); Ihm ſelbs etwas zumeſſen. Więcey o ſobie trzymáć. Tribuere ſibi aliquid. Calag 294a; Myśl moiá wſzytká tylko o grobie. KochPs 131 (14); O wielkim miłośierdziu Bożym/ w nawiętſzych grzechách nie roſpacżáć. SkarŻyw 82; O iego ſpráwách wſzytkich ia wiádomośći niemam SkarŻyw 248; Gdy co do vſzu iego o nich przyſzło: ná ſtronie ie zebráwſzy/ karał y vpominał. SkarŻyw 310 (313); ZapKościer 1580/16 (3); KochTr 10 (4); MWilkHist B4 (6); nád Sędziego nieuká/ y grabianá niemáſz w ſwiecie nic nieſpráwiedliwſzego/ gdy o tym iáko Oſieł miedzy Słowikiem á Kukułką ſądzi/ ná czym ſie nie zna. StryjKron A5v (53); CzechEp 294 (228); CzechEpPOrz *2 (8); KochJez B3v; będąc z młodu wychowany/ w ſzkole Platonowey/ nápił ſię był tey opiniey/ o dwu Bogu NiemObr 125 (102); WSzyſcy ludźie/ którzy ćię zá żywotá ználi/ Siłá o twych pieniądzách/ Sobiechu trzymáli. KochFr 43 (8); KlonŻal A2 (3); KochDz 107 (3); KochMuza 27; Przetóż onych lat piérwſzych áni mieczá znano: Ani między krewnémi o zwádźie ſłychano. KochPhaen 5; Fiedur iuż dawno zwątpił o krolewnie/ A Borzuy mnima/ że iuż wygrał pewnie. KochSz C2v; KochWz 139 (6); ReszPrz 16 (29); ReszHoz 124; ReszList 151 (12); WerGośc 204 (14); WerKaz 295 (5); Chćiáłáś łákoma śmierći/ bym lepiey o tobie Pámiętał WisznTr 18 (5); BielSen 5 (3); BielSjem 5 (6); KochPieś 16 (6); Tę nadźieię mam o tobie/ Ze mię téż maſz zá co ſobie KochSob 60 (5); KochTarn 75 (5); PudłFr 5 (10); ArtKanc L (11); BielRozm 8 (2); GórnRozm G3v (31); Bo widzę/ że z Krzyżaki czuieſz o rozpráwie/ A potym bitwę zwodźiſz z pogáninem ſrogim KochProp 10; KochWr 20 (12); PaprUp C2v (14); ZawJeft 20 (3); ActReg 53 (75); Arrogantia – Gornoſcz miſzly zwielkim oſobie rozunuemim [!] Calep 98a; Deſperatus – Tenktori o ſobie nadzeię vtraczieł. Calep 312a (4); GostGosp 1 (16); GostGospSieb +4 (2); GrochKal 25 (4); Phil G (17); Kto o tákim ná świećie ſłyſzał okrućieńſtwie? Kto o złośći nieſytéy/ kto o bezeceńtwie? GórnTroas 71 (4); KochCzJan A2v; KochPij C2; GrabowSet B2 (16); KochAp 11; KochFrag 27 (7); OrzJan 48 (54); WyprPl B (2); w myśli moiey niech będźie rozmyślánie o Bogu LatHar 333 (98); KołakSzczęśl A3 (3); RybGęśli B4v; Pewność Haeretycka o grzechow odpuſzczeniu. WujNT 430 marg; Ták był ná on czás właſny vrząd Piotrow/ [...] dáwáć rozſądek o náuce wiáry. WujNT 654 (168); WysKaz 3 (14); JanNKar A2v (10); SarnStat 45 (93); SiebRozmyśl F3v (12); GrabPospR M; KlonKr A2 (3); KlonKrGum Av; KmitaSpit C3; PowodPr 8 (10); Abſalon wśiał w ſerce ſwe wielką o ſobie dumę SkarKaz 83b; Izali o dobroći twoiey ku mnie roſpáczáć mogę? SkarKaz 161b (148); VotSzl B2v (14); CiekPotr 7 (32); Cżemu doſyć vcżynił on mąż iáko wiemy/ O cżym w roznych Chroynikách to Więc cżęſto ćcżemy. CzahTr F3v (28); GosłCast 34 (27): PaxLiz A2 (8); Przeto czuyćie o tákiey pladze Bozkiey nád wámi SkarKazSej 659b (38); Gdy cżłowiek weyźrzy w to rozumnym okiem/ Strach y pomyślić o morzu głębokiem KlonFlis C2v (9); SkorWinsz A3v; SapEpit B; KlonWor 4 (7); PudłDydo A3v (3); Wiedz o tym/ będźieć dźiwnie o tobie rozumiał Gdy ſię mu w tym ſprzećiwiſz ZbylPrzyg A3v (13).

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (3): O coż tedy ty chceſz vcżynić nędzny Thomaſzu/ á nędzny niedowiárku o Pánu ſwoim RejPos 120v; Ale ſluchay ſrogiego dekretu Páńſkiego/ ná thákie márne Licemierniki/ á ná tákie mnimácże o ſobie RejPos 200v (3).

W połączeniu z przymiotnikiem lub przysłówkiem (40): BielŻyw 163; A thenże nas ogień czyni beſpiecznemi o dobrowoleńſtwie Páná Bogá náſzego przećiwko nam BibRadz I 198c marg (3); HistRzym 119; Ieſli nie wierzyſz Pánu/ proś iákiego znáku [...] ábyś był iſt od Páná o wyſłuchániu ſwoim. RejPos 46; [Pan] opowiedáć racży/ iż [...] kogo záſtánie ták pilnego/ á ták cżuynego á dbáłego o tym ſwiętym miłoſierdzyu ſwym/ iż go zá ſtoły ſwemi [...] poſádzić obiecuie RejPos 344v (3); BiałKat 41; GrzegŚm 13; [człowiek pobożny] wielkich ſobie ſkárbow doſtáć może/ á iuż tego pewien á iſt o wiecżnych á niedocżeſnych ſkárbiech ſwoich. RejZwierc 167v (2); WujJud 81v (3); CzechRozm 215; ModrzBaz 122v; CzechEp 278; ArtKanc N9v; ActReg 108 (2); Abowiem niechcemy áby wam było táyno bráćia/ o vćiſku náſzym [Non enim volumus ignorare vos, fratres, de tribulatione nostra]/ ktory nas potkał w Azyey WujNT 2.Cor 1/8 (15); SkarKaz 208a (3); SkarKazSej 670a.

~ W charakterystycznych połączeniach: o czym bezpieczny (2), czujny (2), ist (3), pewien (31); o czym jawno, tajno. ~

Połączenie: »o ... o« (5): wnet káżdemu/ kto iedno zácżnie wiárę o Pánu o tym/ naydzye ſie náucżyciel RejPos 286 (5).

W charakterystycznej składni czasownikarozumieć”: to rozumiej, ma się rozumieć itp. o kim, o czym = to znaczy, to się odnosi do (479): A to picié ktoré tu Iezus za tą wiecżerzą rozdáwál/ nierozumié ſie o iego ſwięté krwi/ anij tą kármiá o iego ſwiętym ciele OpecŻyw 90 (2); PatKaz I 7 (2); PatKaz III 137 (2); FalZioł I 115c (12); czo tu powiadaią o winie ſamym albo roztworzonym, to też rozumiey o piwie miąſſzim albo rzadkim. GlabGad G8v (3); KłosAlg E4v (3); WróbŻołt bb8v (4); RejPs 23v (2); ComCrac 13 (4); SeklKat V2 (2); KromRozm I H; MurzHist F2v (4); MurzNT 96; KromRozm II n (15); KromRozm III H4 (15); A ty ſlowá Apoſtolſkie rozumieią ſie/ nie o mocach kośćielnych/ ále o mocach vrzędow tego ſwiátá KrowObr 8v (12); Bo pátrz kiedy pijány bez rozumu chodzi/ Ani ſam wzwie by bydlę kiedy nacż vgodzi. Toż rozumiey o trzeźwim gdy odſtąpi tego/ Iż nie ma ná bácżnośći rozumu ſwiętego. RejWiz 137v; UstPraw K2; [apostołowie] pohamowani ſą od Duchá święthego/ áby nie opowiedáli ſłowá Bożego w Azyey (marg) Tu rozumie o Azyiey mnieyſzey (–). BibRadz Act 16/6 (38); BielKron 46 (7); GrzegRóżn C2v (10); OrzQuin Q4v (4); SarnUzn B2v (7); SienLek T [tt] (3); RejAp 12v (4); RejPos 3 (6); BiałKat 18v (2); GrzegŚm 64 (8); KuczbKat 135 (2); BielSpr 10 (4); Ieſli tedy Prorocy oni prawdźiwi zákázowáli ludu Zydowſkiemu/ áby nie chodźili drogami Oycow Twoich/ tedy to rozumieli o báłwochwálcach. WujJud 40 (17); BudBib I 445a marg (4); Strum D13v (4); BudNT przedm bv (9); Tákże gdy wilki/ owce/ lwy lámpárty/ y ćielętá miánuie/ nie rozumie też tego/ o źwierzętách y beſtyiách: ále o ludziách rozmáitych/ y ſrogich y ćichych/ y okrutnych y podłych CzechRozm 114; Proroctwo to nie może ſie o Iezuſie rozumieć. CzechRozm 134v; to ſłowo Greckie/ ktorego Lukaſz vżywa Syngenis nie tylko ſie rozumie o przyrodzoney krewnośći/ [...] ále ſie też sćiąga y do dálekich byle iedno z tegoż narodu byli. CzechRozm 154 (100); ModrzBaz 34 (8); StryjKron 21; to podobieńſtwo kąkolu rozumie ſię o heretykach ktorym dopuſzcża być Pan między pſzenicą/ áż do żniwá/ to ieſt/ áż do ſkońcżenia świátá CzechEp 39 (25); NiemObr 46 (14); Libertyni/ obcowánie świętych ták wykładáią/ iż ma być rozumiáne tylko o docżeſtnych dobrach. ReszPrz 89; LatHar 58 (72); choćbyſmy też czytáłi [!] Páná/ miáſto Chriſtuſá/ tedy ſię to przećię rozumie o Chriſtuśie WujNT 603; To wſzytko/ áż do wierſzá 9. nie może ſię rozumieć o kim inſzym/ iedno o Antychriśćie onym iáwnym WujNT 869 (53); WysKaz 36 (2); SarnStat 842 (54); Prorocy ábo káznodźieie twoi (rozumie o nowych fałſzywych) pokázowáli tobie kłamſtwá y głupſtwá PowodPr 10 (2); SkarKaz 4b (6); SkarKazSej 703a.

c. Po wyrazach oznaczających starania o uzyskanie informacji [pytanie, badanie; pytać, dowiadować się] (613): A staroſtowye mayą ſzye pylno pitacz o thakowich dluznikach, y przipandzacz ye kv zaplaczye. MetrKor 40/818 (2); BierEz Q (2); Iezuſa ſſukácie O nijm ſie pytacie/ Wſtálci z mártwych tu go nijé OpecŻyw 172 (7); ForCnR A2v (3); PatKaz II 83v; HistJóz C4; TarDuch C2 (2); przeto milcżę iż mie o nie należącich [!] tobie rzecżach pytaſz. BielŻyw 16 (5); BielŻywGlab nlb 15; GlabGad A4 (2); [Polacy] o czudzich ſie rzecżach badaiąc, nie wiedzą czo ſie doma dzieie MiechGlab *2v (2); O wſisthkyem czo ſzią tham dzyeye [...] bandziesz ſzią yako napylnyey moze bicz dowiadowal LibLeg 7/104v (18); WróbŻołt 118/129 (3); ComCrac 16v (2); RejRozpr K; SeklWyzn Dv (2); Boday że mnię był Iozeph mych ſnow nie wykładał Aczem ſie y ſam o nich cżemus piłnie [!] badał RejJóz K2v (6); SeklKat A4 (2); RejKup Iv (2); HistAl C3 (2); KromRozm III H7; LibMal 1553/178; Diar 64; GliczKsiąż H5v (3); LubPs P2; [Bóg] będźie pytał o wáſzych ſpráwách/ y będźie ſye bádał o myſlách wáſzych. GroicPorz ppv (4); KrowObr 119 (4); Kiedy ſie o tym pytaſz co ieſt pocżćiwego/ Nie opuśćić Bog nigdy tákiego żadnego. RejWiz 107 (26); Nie pátrzay ná niewiáſtę inego mężá: áni ſie wywiáduy o dziewce iego [ne scruteris ancillam eius] Leop Eccli 41/27 (15); RejFig Ee2; RejZwierz 52v (5); BibRadz *2v (24); wywiedzcie ſie dowodnie o nim gdzye ieſt BielKron 66v (15); KwiatKsiąż B3 (3); Saepe non de facto sed iure quaeritur, Częſtokroć nie o vczinku ále o tym co práwo nieſie bywa pytano. Mącz 336a; De rebus ipsis utere tuo iudicio, O ſámych rzeczach vżyway álbo radz ſie głowy á rozumu twego. Mącz 510b (6); OrzQuin F2; Prot B2; SienLek V[vv]4v; LeovPrzep F2; gdy go Apoſtołowie pytáli o ſkońcżeniu ſwiátá/ tedy im wiele znákow powiedał y dziwow co ſie przed tym dziać miáło. RejAp 135v (23); GórnDworz I4 (2); GrzepGeom L; oni trzey rycerze o ktorych było pytánie przyſzli ku mnie HistRzym 108 (5); Duch s. ſpráwował myſli ich/ á pilnie ſlucháli á bádáli ſie o zbáwieniu ſwoim. RejPos 23 (97); BiałKat 223v; GrzegŚm A4 (4); [przed sądem Bożym] ieſt ſpráwiedliwe wywiádowánie o wſzyſtkim/ cokolwiek álbo cżynił álbo mowił KuczbKat 60 (3); ieden od drugiego w mili ſie o nowinach pytáią. RejZwierc 185v (26); BielSpr 36v; WujJud 152; RejPosWstaw [1433]; Bo pytay ſię ninie o dnioch pierwſzych ktore były przed tobą/ ode dniá ktorego ſtworzył Bog cżłowieká ná ziemi BudBib Deut 4/32 (17); BudNT Mar 7/17 (3); CzechRozm 9 (45); PaprPan B3 (2); ZapMaz II G 61/160v (2); y toby trzebá w dobre obycżáie w wieść/ áby [...] vrzędnicy cżynili opyt o tákich Pániech [inquirerent in eiusmodi dominos omnes]/ y o wſzytkich inſzych przełożonych [imo et in alios praefectos]/ iáko ſię ſpráwuią roſkázuiąc ſwoim ludźiom. ModrzBaz 46v (5); ModrzBazBud π5; SkarJedn A7v (15); Oczko 5; Spytáią/ powiáda/ ná ſądzie Bozym [!]/ o Krolewſkim znáku (krzyżá S.). SkarŻyw 120 (28); Ani mi teraz łácno dowiádáć ſye o tym/ Iáka mię z płáczu mégo czeka cześć nápotym. KochTr 4; MWilkHist I4v (3); StryjKron 136 (5); Bádamy ſię o tym cżego wiedźieć nie możemy/ y cżego nam wiedźieć nie roſkazano CzechEp 77; Gdyż ono pytánie nie było też o Bogu/ ále o cżłowieku. CzechEp 304 (34); CzechEpPOrz *3 (2); NiemObr 31 (5); ReszPrz Av; Spytam go dźiś o pozwie/ coć ſye zda w téy mierze? PudłFr 13 (2); ArtKanc C9v (2); GórnRozm E4 (2); PaprUp K2; ActReg 13 (6); GostGosp 16; Ty ſie o iednym pytaſz/ ia pytam gdźie drudzy GórnTroas 42; wątpliwe (o wierze) pytánia/ niechay ſámá wiárá rozſtrzyga. LatHar 381 (8); Idźćie/ á wywiáduyćie ſie pilno o dźiećiątku [interrogaie dilligenter de puero]: á gdy naydźiećie/ oznaymićie mi WujNT Matth 2/8; Odpowiedź ná pytanie o czynſzu/ mali być dány Ceſárzowi: y ná pytánie Sádduceuſzow o zmartwychwſtániu. WujNT przedm 39 (31); A gdy téż niewiedźieć kto vczynił mężobóyſtwo: ſkázuiemy/ iż Káſztelan o tym niéma inquirowáć [de hac aliquam non moveat questionem JanStat 426] : ále Krewni y blizſzy winnégo ſzukáiąc SarnStat 604 (18); PowodPr 74; niewinny á ſpotwarzony/ ſądu prágnie/ y o ſędźiem ſię pyta/ y prośi áby záśiadł SkarKaz 8a (10); CiekPotr 71 (2); Nie pytam ſię o tobie coś zá vrodzenia/ Iedno o tym iákobym mogł przyść do wiedzenia. CzahTr K2v (2); PaxLiz E2v; SkarKazSej 663a; KlonFlis E3 (3); PudłDydo A3; SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Połączenie: »o ... o« (2): A tu iuż zrozumieſz ieſli ſie maſz pytáć o Pánu o tym/ ábyć ieſzcże było więcey dano [wiary]/ czyli nic nie dbáć RejAp 69v (2).

d. Po wyrazach oznaczających akt prawny, dogmat, przyjętą normę, pewnik, uchwalę [dekret, obyczaj, postanowienie, przykazanie, prawda, wiara itp.] oraz (rzadko) ich powstawanie [postanowić, rozkazać, usta(no)wić itp.] (570): Item o slodzyeyoch thak poſthanowyly [!] yze o zlodzyeyſthwo obwynyony Cztherzy raſzy moze ſſya przyszyągą sprawycz MetrKor 34/134; MiechGlab *5v; Reguła o łąmaney liczbie poſpolita. KłosAlg F3 (2); ComCrac 13v (3); articul o dosthoiensthwach i o vrzandziech iako maią bicz rozdawani. ZapWar 1545 nr 2646 (15); LibLeg 11/141v; SeklKat P2v; toż pan Kryſtus o rozwodźye vſtáwił co y Moizeſz KromRozm I K4; MurzNT 178v marg; vſtáwę onę Apoſtolſką o ſtrzymányu odekrwye y myęſá czártom ofyárowánego ſniſſczył KromRozm II x3v (8); vſtáwy koſcyelne opyewáyą/ áby o rzeczach wyętſſych nic nye było vchwalono bez Rzymſkyego bilkupá KromRozm III P5 (7); Diar 36 (4); Z ktorego obycżáyu á roſkazánya Bożego poſzły práwá y ſtátutá o poymowányu żon właſnych. GliczKsiąż B6v; GroicPorz h4v (7); KrowObr 9 (12); Iuż chodzi po koſcielech kłádąc ná ofiáry/ Ták iáko o tym bywał pirwey zwycżay ſtáry. RejWiz 94v; O pánnách przykazánia Pańſkiego niemam [De virginibus ... praeceptum Domini non habeo] Leop 1.Cor 7/25 (8); BibRadz I 16a marg; [szukając dziewce swej męża] pátrzę ná rod iego/ ná zacność iego/ ná záchowanie y ná doſtátek iego: o czym ſą Práwá y zwyczáie ludzkie OrzRozm P2v (5); Poſłał też Ceſarz do Norymbercżánow/ áby nowy dekret przyięli o wierze BielKron 233v (20); Pokázuie ſię wedle prawdźiwego do Bogá podánego piſmá fundáment wiáry Apoſtolſkiey/ o iednym prawdźiwym Bogu Oycu/ Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá. GrzegRóżn A2v (11); KwiatKsiąż I3; Misere sum solicitus, quidnam de provinciis decernatur, O toć mi dopieka ſtáránie coli zá poſtánowienie o ſtároſtwách vczinią Mącz 399c; OrzQuin Dv; LeovPrzep Hv (2); RejAp 148 (5); HistRzym 50v; RejPos 343 (5); Roſkazánie o chrzcie ieſt powſzechné BiałKat 256 (4); BielSat D4v; KuczbKat 185 (3); WujJud B7v (18); WujJudConf 13 (5); BudBib Lev 6/18 (2); BialKaz K4; BudNT 1.Cor 7/25; CzechRozm 225v (9); o ſynow iego wychowániu niechay pilne poſtánowienie będźie [de filiorum eius educatione diligenter praecipiendum] ModrzBaz 75v; [Bóg] poſtánowił práwo/ o karániu mężoboycow [legem de homicidiis capite plectendis posuerit] ná gárdle ModrzBaz 102 (60); SkarJedn 105 (13); SkarŻyw A5v (2); ZapKościer 1586/66; StryjKron 587 (2); CzechEp 96 (10); Mamy vſtáwę iáſną/ y źrzetelną/ páná Chriſtuſowę/ o prawdźiwym ponurzeniu. NiemObr 145; WerGośc 264; BielRozm 32; Nádto/ potrżebáby o tym Conftitutiey, iżby/ to co ći poſtánowią/ trwáło nie poruśnie GórnRozm K2v (11); O czym prawa niewidzę y zwyczaiu nie swiadom, na tym nieco muszę haerere ActReg 104 (3); OrzJan 60; niektorzy Theologowie/ mándat y roſkazánie o dźieśięćinách kładą miedzy przykazániem kośćielnym LatHar 127 (12); zgromádzenie Biſkupow ná Koncylium/ áni nawyżſzy Biſkup/ w dekrećiech ſwych o wierze/ błądzić nie mogą. WujNT 372; ná dwu przykazániach o miłości záwiſł wſzytek zakon y prorocy WujNT 790 (26); Vſtáwy o Piſárzách niech będą wypełnioné. SarnStat 820; Przywiléy o dobrách Królewſkich do Wielkich Rządów Krákow. nalezących. SarnStat 949 (224); GrabPospR K3 (4); O cżym pełno ieſt wyrokow w piśmie ś. iuż też przedtym przywodzonych. PowodPr 29 (5); wiárá Chrześćijáńſka o Troycy ś. iáko y o innych ártykułách/ dźiwnie ſię vmacnia piſmem ſtárego zakonu y Prorokow SkarKaz 277a; ZAden ártykuł wiáry náſzey/ ták mocnie y dowodnie vgruntowány nie ieſt/ iáko ten o zmartwychwſtániu Páná náſzego. SkarKaz 207a (11); Pogánie nie mieli o miłośći ku bráćiey roſkazánia od Bogá/ iedno ſam rozum: á my ták ſurowy/ ták pilny Bogá náſzego o tym mándat mamy. SkarKazSej 669b (10).
e. Z elipsą wyrazu nadrzędnego przy oznaczeniu miejsca w tekście (609): A odtychmiaſt nienayduiemy o vcżynkoch Iezuſa milego aż do dwunáſcie lat. OpecŻyw 31 (2); PatKaz III 115v; O thym napiſzą na kończu gdzie ieſt o goieniu priſzcżow. FalZioł V 71 (3); Iakoż o tym niżey będzie ſzyrzey [prout infra dicetur]. MiechGlab 37 (2); LibLeg 11/72v; SeklWyzn a3; SeklKat A2 (29); RejKup 18 (4); O pokućye á żalu zá grzechy/ w vſtáwach Noremberſkich ták ſtoi. KromRozm I G4v (3); A gdźyeż w Ewányeliey o dyakonyech? KromRozm II g2v (5); Ano maſz w ſpráwách Apoſtolſkich o Symonye czárno kſyężniku/ iż wyerzył kazányu ápoſtolſkiemu KromRozm III F3 (9); DiarDop 112; LubPs T4 (4); GroicPorz m4v (6); KrowObr 123v (8); Powieda iż też przecżedł do końcá Ayendę. A nigdzyey tám nie nálaſł o tey powinnośći/ Ktorą racżył vſtáwić Pan w ſwey wielmożnośći. RejWiz 38; O tym báłwanie Molochu pátrz w 3. Mo. 18. v. 21. BibRadz I 401a marg (46); Potym go [Niemrota] chwalili zá iednego ſwiętego Włoſzy/ iáko będzye o tym ná ſwoim mieyſcu. BielKron 7v; o tym Pietrze będzie niżey przy Włádziſłáwie krolu. BielKron 353 (66); GrzegRóżn M3v (4); Mącz 156d; OrzQuin B (3); SarnUzn D5v (2); O czyśćieniu/ będźie potym. SienLek 12v; O drugim bieleniu naydźieſz ná końcu Rozdźiału Dwudźieſtego. SienLek 75v (22); co ſye okázuie z powieśći tegoż Lékárzá/ który ié piſał: o czym Liſt 34 okázuie. SienLekAndr a3; LeovPrzep F (2); To tu o tych/ ktorzy ácż ſie byli nie práwie vnieſli/[...] do pogańſtwá RejAp 83; tu iuż y wykłádu máło trzebá/ bo iuż o thym y pirwey było RejAp 141v (8); GórnDworz V4v (4); GrzepGeom Fv (2); RejPos 322 (4); RejPosWiecz2 91 (2); A to krotko o przezwiſkach wiecżerzey Páńſkiey s piſmá ſwiętego. RejPosWiecz3 97; BiałKat a4 (4); GrzegŚm 19 (7); KuczbKat 20 (2); RejZwierc 36 (5); BielSpr 10 (3); WujJud 29 (7); WujJudConf 256v; O klucżach y o ich mocy będzye ná inym mieyſcu. RejPosRozpr c (2); BudBib I 13c marg (10); owſzem ieſzcze ſie w Kronikach náyduie/ o wielkiey miłości Alexándrá przećiw Sármátom. MycPrz II D (4); BudNT A3v marg (9); A o tym gdzie/ iż on ſam ieſt żywy á nieśmiertelny? CzechRozm 5 (54); ModrzBaz 78v; Oczko 28v; SkarŻyw A4v (6); MWilkHist K2; StryjKron 16 (37); CzechEp 34 (11); CzechEpPOrz *3; NiemObr 17 (9); WerKaz 295; Wſzák wieſz/ iáko o náiu v Ezopá ſtoi/ Iż ſie Orłá zębiáty Wilk namniey nie boi. BielSen 6; GórnRozm G4v; ActReg 60; Co ſprzężáiu nie máią/ ieſt o tym w Inwentarzu GostGosp 76; LatHar 88 (16); KołakSzczęśl A2; WujNT 35 (41); WysKaz 37 (5); JanNKar Dv; SarnStat 1263 (114); GrabPospR N4; PowodPr 30; KlonWor 61.
f. W konstrukcjach przeważnie eliptycznych o znaczeniu: ‘odnośnie’ ‘jeżeli chodzi o (40): LibMal 1543/74; O przyczynyányu śwyętych ze wſſytkyem koſćyołem krzeſćiáńſkim dźyerżę y rozumyem/ iż śwyęći máyą być od nas tćyeni y wzywani. KromRozm I H4v; O diakonyech prawdá iż ſpomina Lukaſz poſpolſtwo: Ale tylko iże ye obráło KromRozm III I6v; A o thym ſlowie [!] kthoreſmy ſpołu mowili [De verbo autem, quod locuti sumus ego et tu]/ niechay będzie Pan miedzy mną y tobą ná wieki [ist Dominus inter me et te]. Leop 1.Reg 20/23 (3); KwiatKsiąż C4; De aquae ductu probe fecisti, O wiedzeniu wody dobrześ vczinił. Mącz 323b; A wſzákoż y o pánu śrzednim/ gdy ſie kto ſłuſznie rozmyſli ná ſpráwy y poſtępki iego/ [...] y tám znaydzie doſyć zámieſzánia RejZwierc [121]; WujJudConf 238v; BudBib 2.Mach 4/27; Bog ſwego ſyná poſlawſzy w podobieńſtwie ćiáłá grzechowego/ y o grzechu oſądził grzech wćiele [de peccato damnavit peccatum in camem]. BudNT Rom 8/3; CzechRozm 197v; ModrzBaz 96v; O wiezniach tych widzę zeby rad Im Pan Kanclerz od Arcyxiązęcia odłączeł, iednoc y w tym są nie małe difficultates ActReg 95 (3); O ſkłádániu ktore bywa ná święte/ iákom poſtánowił kosciołom Gáláckim/ ták też y wy czyńćie. WujNT 1.Cor 16/1; O pożywániu tedy rzeczy báłwanom ofiárowánych/ wiemy iż báłwan nic nie ieſt ná świećie [De escis autem, quae idolis immolantur, scimus quia nihil est idolum in mundo] WujNT 1.Cor 8/4 (5); A wſzákże o targowym polnym/ tedy tá moc niech będźie záchowáná [De foro campestri reservatur haec facultas JanStat 295] SarnStat 312; Ale popráwy trzebá o czáśiéch zámierzonych wolnégo páśienia. SarnStat 1278; O Obiérániu ná Tribunał Ich M. PP. Deputatów, trzebá weyźrzeć w conſiderátią, iáko de repub. tráctat w ſobie zámyka. SarnStat 1300 (11); A záś o tym trzećim/ ktory z gniewu y nienawiśći zelżył ſłowem brátá ſwego: iuż nie wątpią ieſli zgrzeſzył SkarKaz 313a (4).
Fraza. »co się tycze (a. tknie) o [kim]« (3): A co ſie tycże o Enochu áby miał być w źiemſkim Ráiu/ o tym piſmá nie máſz BielKron 466v (2); Co ſie tknie o rodźicách tychći rádá zbyłá/ By ſnádniey w Máiętnośćiách k myſli ſwey płużyłá. PaxLiz B2.
2. Wskazuje na przedmiot działania mającego na celu uzyskanie czegoś (1088):
a. Wskazuje na przedmiot czynności, oddziaływania, zabiegów (225):ſtaramy śie y othem myślime, aby takowa naſſa czeladz nam na prziſſłe cżasi poſłuſſnieiſſa y powolnieiſſa beła ListRzeź w. 15; Wilk niekiedy barzo ſtękał Iż kość w gárdle záwiązłą miał: [...] O lekárzu ſie pracował/ wielkie myto obiecował BierEz 4v (7); bacż iego wielką miloſc ij żądzą o ludſkiém zbawieniu/ którá ſie vkazuie z placżu ij z wołaniá wielkiégo OpecŻyw 68; wielką pilnoſcz cżini o tym: Abý iego poddani w pokoiu býli KlerPow 4; FalZioł V 21c; BielŻyw 26; BierRozm 16 (2); RejRozpr E; Ani oczem więcey nieſtára ſie myli moiá iedno áby práwie ták wemnie dziedziczyło wiecznie roſkazánie woley twoiey RejPs 183v (5); LibLeg 10/154; Miei praczą o ſławie dobrei SeklWyzn 3v; SeklKat Zv (3); RejKup g6 (3); MurzHist B3v (2); KromRozm II t; KromRozm III 08; Diar 36; BielKom nlb 4 (2); LubPs L2 (8); KrowObr 54v (10); Wierz mi że o tym pilność vſtáwicżną máią/ Iákoby ludzi rozne rozlicżnie wádzili RejWiz 168 (9); [Król] vſiłował o thym áż do zachodu ſlońcá áby go [Daniela] wyrwał [laborabat ut erueret illum]. Leop Dan 6/14 (3); BibRadz *5 (7); OrzRozm A4; BielKron 219 (7); Otim cżuć/ otim myſlić vſtawicżnie trzeba/ lakoby ſię mogł wrocić na mieſca oycżiſte KochSat B4 (3); A naprzód ſtárayćie ſye o ſpółecznéy zgodźie KochZg B (2); KwiatKsiąż B2 (2); Nihil mihi potius fuit, quam ut Masinissam convenirem, Nioczem bárziey nie ſtał álbo nicem był przed ſię nie wźiął. Mącz 316a (3); ten co ſye poćić niemoże/ o thym ſye ſtáráć ma/ áby ſye pod czás poćić mogł SienLek 136v (4); RejAp 159 (2); GórnDworz I3 (3); [pasterz twój] ſie ták ſtára á ták pilną pracą ma o ználezyeniu á nawroceniu twoim? RejPos 169 (36); BiałKat 386v; GrzegŚm 11; HistLan E4 (2); KuczbKat 310; RejZwierc [233] (4); BudBib 4.Esdr 11/29 (2); BiałKaz I4 (2); á cżemużbyś ty o obronie ták pilnie myſlić y ſtáráć ſie miał? CzechRozm 232 (4); PaprPan M4v; KarnNap ktv (2); A o tem ma być pilne ſtáránie [Ac illud diligenter curandum ut]/ áby podłego ſtanu ludźie od krzywd co naywięcey byli bezpiecżni. ModrzBaz 77 (6); Oczko 26 (2); Papieſz wſzelkim ſię obycżáiem ſtárał o napráwie kośćiołá SkarŻyw 318 (9); NiemObr 71; KochEpitCat 111 (2); KochFr 87; WerKaz 275 (2); WisznTr 32; Byſmy temu zábiegły o tym ſie ſtáraymy/ Inny porządek w práwie ſobie vdziáłaymy. BielSjem 24; KochPieś 35; ſtáráiąc ſye ták pilno o złoćie/ Chlebá ſwoiégo vżywaſz w kłopoćie. PudłFr 43 (2); w káżdym trapieniu/ chce záwſze prácowáć o tym poćieſzeniu ArtKanc K2; GórnRozm D2 (2); PaprUp L2v; ActReg 85 (3); GostGosp 84 (2); GostGospPon 170; tám ſię vráduieſz/ Nálázſzy ſkárby o ktorych twa praca GrabowSet V3; OrzJan 30 (3); Iabym rádźił poſtáráć ſie o ſtárym mieczu: Coby go to mógł viąć czyśćie w gárśći obie WyprPl B; LatHar 678; WujNT Matth 6/32 (2); WysKaz 41; Tedy o tym ſie mamy pieczołowáć/ żebyſmy temu o nas mniémániu doſyć vczynili SarnStat 64; W Prośbách o Gołotách [de Golatis JanStat 652]/ y Inquilinách/ (Komornikách) tułáiących ſie/ poſtánawiamy SarnStat 666 (9); SiebRozmyśl A3; SkarKaz 610b; VotSzl A2 (7); CzahTr D4; GosłCast 38 (3); PaxLiz A4v (2).
b. Wskazuje na przedmiot uczuć lub działań, przeważnie opiekuńczych (863):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (854): Dziwuię śię Pánu twemu: Iż táką piecżą o mnie ma BierEz O4v (6); Tu vznatz możemy piecżolowanié miſtrza dobrégo o ſwych vcżnioch OpecŻyw 174v (6); PatKaz I 12; PatKaz II 31v (5); PatKaz III 87v (4); KlerPow 10; FalZioł IV 58a (2); MiechGlab *2v; LibLeg 10/66; A oſobie máłą pieczą możeſz mieć RejPs 50; A oni obáczywſſy o mnie pilnoſć twoię muſſą ſie iſćie niepomáłu záwſtydáć RejPs 103v (12); RejRozpr Kv; ConPiotr 30; Iuż ſnadz oboie [rozum i cnota] vſtało Ze wſząd o mnie rady mało RejJóz D8 (3); SeklKat R; Niedba o przyſley przygodzie Iedno o ſwieczkach/ o wodzie. RejKup 14; Chryſtus wywodży Pawłowij niedbałoſcz przełożonych y ynych Liudżi o nauce yego. RejKup o5 (13); przykazał też Rycerzom ſwym áby o koniech mieli pracą pilną [ut equis curam imponere deligentem] HistAl Bv (2); KromRozm I F4v (2); MurzHist Mv (3); MurzNT Ioann 12/6 (2); KromRozm II y2; Myeyćye pyeczą o ſobye y o wſſyſtkyey trzodźye/ w ktorey was duch S. biſkupy poſtáwił. KromRozm III H8 (13); Diar 24 (2); BielKom A2; wyętſſa praca á ſtháránye ma być o duſſy niż o cyele GliczKsiąż D (13); LubPs ee4 (28); GroicPorz Bv (3); KrowObr B4 (17); RejWiz 11 (8); A kto rzecże brátu ſwemu Ráchá/ winien będzie rády (o ſobie) [reus erit concilio]. Leop Matth 5/22 (15); LeszczRzecz A4v; RejZwierz 125v (6); BibRadz *5 (27); OrzRozm R2v (5); dniá 4. Maiá/ trzećiego dniá oſadził práwo o Krfierśćie/ tám ſkazan ná śmierć przez miecż BielKron 229v (13); GrzegRóżn A3; KochZg A3 (2); godzi ſię dobrze poſtanowionemu młodźieńczykowi/ iżeby piecżey y bacznośći o rzeczach Boſkich nieomięſzkiwał KwiatKsiąż D2v (6); Nihil pensi habere, Nie o czim nie myślić. Nic nie dbáć. Mącz 288c (19); OrzQuin B (3); Cżuycie o ſobie y o wſzytkiey trzodzie SarnUzn G4v (5); SienLek 4v; RejAp 35 (9); GórnDworz Hh4 (17); HistRzym 17v (4); [Ojciec miłościwy obiecuje] nád nim mieć káżdą pilność á opatrzność iáko o właſnym ſynacżku ſwoim. RejPos 292 (105); RejPosWiecz2 92v; BiałKat 76; KwiatOpis C4; GrzegŚm 15; HistLan A4v (17); KuczbKat 210 (2); RejZwierc 136 (28); Ná walce kthory nawięcżſzą niewcżeſność wyćirpi/ cżuyność ma o ſobie/ ma dobre znáki zwyćięſtwá. BielSpr 35v (3); KochMon 33; WujJud 154v (6); WujJudConf 3 (5); RejPosWstaw [212]v (7); BudBib Iob 7/17 (7); HistHel C3; Strum P4 (2); BiałKaz M3 (2); tobie zá tę chuć y ſtáránie ktore o mnie cżyniſz dźiękuię CzechRozm 145v (2); PaprPan X2v (2); O tych przeto/ y o inſzych rzecży przedawániu ábo kupowániu/ ma Vrząd pilny dozor mieć [De his igitur et rebus aliis contrahendis magistratus est providere] ModrzBaz 34 (63); SkarJedn 380 (2); KochDryas A2v; Oczko 11; KochOdpr A3v (3); PAnie/ vczyń ſąd o mnie [iudica me Domine Vulg Ps 25/1]/ á tám vyźrzyſz moię Niewinność KochPs 36 (13); A ono o nas y rzecżách náſzych lepiey Pan Bog rádzi/ niſzli my chcemy y vmiemy. SkarŻyw 194 (27); Cud wielki o iednym roſpaczáiącym Bogaczu. StryjKron 350 marg (2); CzechEp 44 (5); CzechEpPOrz *v; NiemObr 99 (2); KochFr 85 (3); KochPhaen 22; KochMRot B2v (4); ReszPrz 13 (4); ReszHoz 118 (4); WerGośc 214 (8); ZapKościer 1585/54v; BielSen 19; BielSjem 2; KochPam 86 (2); KochPieś 6 (3); KochTarn 73; Zá tym ſprzętna goſpodyni/ O wieczerzéy pilność czyni KochSob 70; PudłFr 52; ArtKanc O4v; Cżemuż tedy ták ſłábo o ſobie rádzićie? BielRozm 6; porżućili mieſczánie wſzyſtkę o ſobie pieczą/ iuſz tylko ſzynkuią/ piją/ á łotruią GórnRozm L3v (9); KmitaPsal A4v; KochWr 23; PaprUp L4; ZawJeft 13; Chwalę barzo tę czuinosc y pracę korą W. Kr. M. Orzeczyptey miec raczysz. ActReg 147 (11); O zbiegach záwżdy ná ſpuśćie piecżą y ſtáránie mieć. GostGosp 92 (3); GrochKal 15; Xerxes ſtrwożony będąc/ roſkazał mieć o nim ſtraż y piecżą. Phil D (6); Kiedy kto ſwą myśl w zgodźie z Páńlką wolą ſádźi/ Znácżne poćiechy miewa/ bo Pan o nim rádźi GrabowSet B2; Straż pilną/ Boże moy/ o mnie/ rácż mieć záwżdy GrabowSet Qv (13); KochFrag 29; OrzJan 5 (12); LatHar 2 (7); KołakCath C2; Kto tedy proſtą drogę żywotá pobożnego ſobie obiera/ [...] ma [...] nie o ćiele tylko mieć piecżą/ ále o myśli ſwey y duſzy KołakSzczęśl Cv (2); RybGęśli C3v (2); A ći wſzyścy świadectwem wiáry doświádczeni [...] obietnice nie odnieśli. Iż Bog o nas coś lepſzego przeyźrzał [Deo pro nobis melius providente]/ áby bez nas doſkonáłey zapłáty nie wźięli. WujNT Hebr 11/40 (38); WysKaz 5 (4); An̂ĝollom ſwym poruccęn̂ſtwo dali o tobie. JanNKarGórn G4; SarnStat 192 (24); SiebRozmyśl D4v; WitosłLut A4; Káżdy z nich ſczodrze trzos ſwoy náſypował, O ſpolnym dobrym ſwey głowy nie pſował. KlonKr A2; Cżyli to Bog o wołách ſtáránie ma? PowodPr 22 (3); SkarKaz 120a (11); Radźmy o nich/ iáko zdrowe członki o chorych rádzić zwykły. VotSzl B3 (13); CiekPotr 9 (9); CzahTr D3v (6); GosłCast 66; PaxLiz C3v (2); SkarKazSej 681a marg (14); KlonFlis C (14); W przyſzły piątek o tobie łáwicá záśiędźie: Stánieć ſię według práwá: á tám koniec będźie. KlonWor 20 (3); RybWit A3.

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (3): A co we dnie źle ſpráwił w nocy oſzácuią. A gęſtego ſędzyego káżdy ma o ſobie/ Iutro gdy mu powiedzą łáiąc ſie w łeb ſkrobie. RejWiz 12; RejZwierc A2; WujJudConf 38v.

W połączeniu z przymiotnikiem (3): Nie bądź piecżliwym o bogáctwach nieſpráwiedliwych [noli anxius esse in divitiis iniustis]: boć nie niepomogą w dzień ſmierći y pomſty. Leop Eccli 5/10; ábyś miał ſerce wierne á miłoſierne o tym Pánu ſwoim/ á litował tego záwżdy/ ieſlibyś obráźił ſwięty Máyeſtat iego RejPos 328; Tom łáſkom wáſzym pokazał iáko mądrego/ y o rzecży poſpolitey prácowitego/ y opátrznego/ Kroláſmy mieli. BiałKaz Iv.

Połączenie: »o ... o« (1): A tho napilniey obacżáć mamy/ iákie ſtáránia á iáką pilność ten Pan náſz [...] o nas o nędznikoch ſwoich/ vſtáwicżnie wſzędy miewáć á cżynić racży RejPos 292.

3. Wskazuje na przedmiot lub przyczynę sporu, polemiki, także ugody, porozumienia; de PolAnt, Vulg, Mącz; super Vulg (129):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (127): ZapWar 1525 nr 2164; FalZioł V 81; więtſzą ſpore mie[li miedzi ſobą o cżczeniu á v]wielbieniu iednego Boga BielŻyw 114; GlabGad L8v; o ktorich [sprawach] bi ſſie nyemogly ſgodzycz any ych porownacz thedi oni na nas yako ynſche rzeczi a ſprawi o ktorich ſſie niebedą mogły ſgodzicz wlozą LibLeg 10/71v (4); Pan ſie o tym z kxiędzem ſwárzy RejRozpr Gv; Y o zaſlugach nyemáſz ſporu myędzy námi KromRozm I H2 (15); KromRozm II ſ2 (3); GliczKsiąż I4v; A gdyż to ieſt náſzá myſl/ ábychmy wiedzyeli/ Co wżdy ieſt nalepſzego/ to wyrozumieli. O cżym záwżdy ſprzećiwne roznice bywáły/ A nigdy ſie myſli w tym ludzkie nie zgadzáły. RejWiz 19v; Leop Ioel 3/2 (2); cżwartego dniá Stycżniá [...] o wſzyćkich rzecżach było poſtánowienie ziednánia przyiaćielſkiego BielKron 204 (13); O Iſtnośćiách/ Perſonách/ Względách/ Właſnośćiách/ dopuśćmy ſię wádźić Sofiſtam do kąd [!] będą chćieli GrzegRóżn L4v; KwiatKsiąż Mv; De hoc non consentiunt omnes. Nie zgadzáyą ſie wſzyſcy o tym. Mącz 383b; Venit iam in contentionem, utrum sit probabilius, O tym ſie dźiś ſwárzą/ gabáyą/ diſputuyą etć. Mącz 480c (6); OrzQuin F3; SarnUzn kt (2); po w niebo wſthąpieniu iego miáły bywáć roſterki y miedzy koſciołem iego/ o zwirzchnośći á o przełożeńſtwie iego RejPos 300v (4); GrzegŚm 15 (2); Niezgody zá cżáſow Apoſtolſkich nie były w Kośćiele o Wierze. WujJud Mm7 (11); Drudzy záś oderwawſzy ſie od świętego z poſpolitym Kośćiołem obcowánia/ woynę z nim o Synu Bożym á o Duchu ś. zácżęli WujJudConf 6 (5); RejPosRozpr c3v (2); RejPosWstaw [1432]; CzechRozm 10v (7); SkarJedn 9 (3); StryjKron 612; y o Arriuſzowym błędźie iednoſtayney zgody między nimi nie widzę CzechEp 95 (8); CzechEpPOrz *3v (2); NiemObr 134 (5); ReszPrz 32 (2); ActReg 104 (3); OrzJan 69; LatHar 716 marg; WujNT przedm 39 (9); SarnStat 1109 (3); PowodPr 36; ná Seymiech [...] o czym inſzym tráktowáć [bychmy] mogli/ gdyby o Poborzech hándel przemierzły ná czás vſtał VotSzl E2v.

W połączeniu z przymiotnikiem (2): Acż o tey Páńſkiey ſpráwie iák rozni Prorocy/ Zwłaſzcżá kędy co mówią o tey Boſkiey mocy. LubPs gg2; Polacy rózni o wybiérániu przyſzłégo Królá. OrzQuin Y4 marg.

4. Wskazuje na podstawę zarzutu, skargi, sprawy w sądzie, wymiaru kary; de Mącz, Vulg, JanStat; pro, super JanStat (21): krol polsky przyacziel moy prziſilal pokylakrocz skargę [!] na poddanich naschich o krziwdach swich LibLeg 11/22; ComCrac 16v; RejWiz 180v; Komu dádzą winę o zápaleniu boru álbo láſá/ s tákim ma być dano y złożono polſkie práwo UstPraw E4v; Noxialis actio, Spráwá o zádániu álbo vdźielániu ſzkody kómu Mącz 252b; Suspectus de aliqua virgine, Podeyźrzány o niektórey pánnie. Mącz 406d (3); CzechEp 90; Calep 884a; nie nálazłem w tym człowieku żadney winy z tych o ktorych nań ſkárgę kłádźiećie [ex his in quibus eum accusatis]. WujNT 23/14 (2); IEſli kto pozew ná pozew wnieśie o iednéy rzeczy [de una re JanStat 530]/ tedy [...] ieden pozew niech ſkáźi SarnStat 757 (10).
5. Wskazuje na przyczynę uczuć i doznań; de Mącz (17): OpecŻyw 167v; Wierę ſnadź będzye kłopot ná ten rok o chlebie. RejWiz 12v; RejZwierz 76; BibRadz Act 19/23; BielKron 119; Timor meus de te, Moyá boyáźń o tobie. Mącz 456a; HistRzym 45; Y dla tego nam ty hiſtorie ſpraw iego ſwiętych ſą ná piſmie zaſtáwiony/ ábychmy ſie cieſzyli o wyſłuchániu náſzym w przygodach á w vpadkoch náſzich RejPos 45v (3); A (ták) o wierze [in fide] imienia iego/ tego ktorego bacżyćie y znaćie zmocniło imię iego/ y wiárá ktora przezeń/ dáłá temu zupełne zdrowie to przed wſzemi wámi. BudNT Act 3/16; PaprPan Hh4; KochPs 191; Do tego przystąpiła trwoga o Tatarach, ktorzy są snac w Państwach Koronnych. ActReg 124; LatHar 140; WujNT 552; Boiaźń o przyſzłey śmierći/ vmyſł cżłowiecży koniecżnie zátrwożyć muśi WysKaz 46.
6. Wskazuje na przydatność, użyteczność [do czego albo przeciw czemu] (4): Lekarzſtwa o rozmagitych niemoczach Dziecinnych/ w ktore richło po porodzeniu wpadaią FalZioł V 38; Lekarzſtwa o chrobakoch vſznych. FalZioł V 79v; O obwarowaniu Kondycyi tych dwu nad obietnicę ktąrą [!] vczynic chce WKM, drogy zadney vsiebie wynalesc niemoze. ActReg 108; SarnStat 46.
7. Wskazuje na podmiot sytuacji, zwykle niekorzystnej (44): Ieſtli [trunk z rany] nie pociecże: ieſth rzecż wątpliwa o iego żywocie FalZioł V 111v (2); Do ſzpytałá ſie niechce żebráć ſie też wſtydzi/ Acż zewſząd niedoſtátek iuż o ſobie widzi. HistLan Bv; Gdy niebeśpiecżeńſtwo omnie/ Boga ſobie naprzod wſpomnię. CzahTr [D]2.
Frazy: »co się działo (a. stało) [o kim]« = quae facta sunt de aliquo Vulg (12): OpecŻyw 167v (2); wſſytki rzecży ktoré ſie dziály o Iezuſie na rátuſſu moijm znaiomé cżynię przez ninieyſſé piſanijé OpecŻywList C2; RejJóz A5v; Ale wierz mi iż y on co ſtárſzego wieku/ Cżuie co ſie też dzyeie záwżdy o cżłowieku. RejWiz 92; A to wnet maſz náukę od tych pątnikow/ iż ſie o thym rozmawiáli co ſie o nim działo/ co ſie około męki tocżyło RejPos 112v (4); RejZwierc 237; ábych y ia był dobrey myśli/ dowiedziawſzy ſię co ſię o was (dzieie) [quae circa vos. BudNT Philipp 2/19; WujNT Luc 24/19.

»źle (a. niedobrze, słabo itp. (jest) [o kim, o czym]« (28): A tak proſzę naſz panie czo inſzego roskaſz Boć iuż y tak zle o nas a więczey nas nie ſtraſz RejJóz Nv; RejRozm 399; RejKup Hv (2); MurzHist M4v (2); Lecż my w tobye mocny Boże mocy dokażemy/ Bo procż cyebye ſłábo o nas/ ſámi dobrze wyemy LubPs Y6v (2); Ieſliżeby vbogi żebrak vmárł/ zleby onim było/ boby ſię nie miał tzym wykupić s Cżyscá? KrowObr 75v; Pátrzayże tu moy brácie tey ludzkiey nátury/ Iáko o niey zewſzech ſtron wſzędy ſzpetne chmury. RejWiz 89v; Bo gdy duſze zápomniſz á boiáźni Bożey/ Iuż nie może nędzniku o tobye być gorzey. RejWiz 129v (4); Gorze ſie nam zſtháło/ to ieſt źle o nas. BielKron 360v; SarnUzn C2; RejPos 68v (3); RejZwierc 180; y názwał imię iego [syna] Beryhah/ bo zle było o domie iego [propter malum quod fuit in domo eius]. BudBib 1.Par 7/23; SkarŻyw 101; Boć o nim źle: złą drogą idźie. CzechEp 260; ArtKanc D8v; PaprUp C3v (3); A ieſli go dogonią/ iuż źle bywa o nim. KlonWor 19.

8. O stosunkach przestrzennych (23):
a. Wskazuje na usytuowanie przestrzenne czynności względem osoby; propter, super PolAnt, Vulg (22): Wſtąpiłem áż w niſkośći gor/ źiemiá ſię o mnie záwárłá zaworámi ſwemi áż ná wieki [terram clausam vectibus suis propter me in seculum] BibRadz Ion 2/7; RejZwierc 204; BielSpr 24; Náoſtátek ſię o nich źiemiá rozſtąpiłá. KlonWor 11.

Połączenie: »wkoło ... o« (1): [wojewoda wołoski] by [ubodzy] nie pozdycháli Od głodu, kazał wſzyſtkich, pod czás źimy, [...] Ná ſtaw zágnáć, y wkoło lód o nich obrąbáć, Ze rázem do iednego wſzyſcy potonęli. CiekPotr 23.

Zwrot: »zamknąć [o kim] drzwi, bramę [o kim] zawrzeć« (16:1): Szłá oná niewiáſtá/ y zámknęła drzwi o ſobie y o ſyniech ſwoich [clausit ostium super se et super filios suos] Leop 4.Reg 4/5 (4); RejZwierz 6; BibRadz Gen 7/16 (5); BielKron 330v; RejPos 27; HistLan C2v; zámknąwſzy drzwi o ſobie/ modl śie Oycu twemu w ſkrytości KuczbKat 370; BudBib 2.Esdr 6/10 (2); trzy ſtá ich iezdnych do Miáſtá wpuśćiwſzy bramę o nich záwárli/ tám wſzytkich záraz do iednego zbili StryjKron 637.
b. [Wskazuje na miejsce pobytu: Alem ſie przez kupce wywiedział/ że iey o domu niemáſz HistFort N7v; k temu Zamecżkowi ma zwycżay Andolon gdy o domu ieſt pod wiecżor ſie w barce przeieżdżáć. HistFort O6].
c. Wskazuje na sąsiedztwo, bezpośrednią bliskość (1):
Zwrot: »o między mieszkać« (1): Widamy Hiſzpany/ znamyFráncuzy/ z Niemcy o między mieſzkamy OrzQuin R4v.
9. Wskazuje na czas odbywania się akcji; in, quasi Vulg; de Modrz (242):

W wyrażeniach przyimkowych [niekiedy z przydawką] wskazuje porę dnia (90): ZapWar 1509 nr 2059 (2); vcżiń piłuł dziewięć s ſiropem koczankowym/ á wezmi ie opołnoczi FalZioł I 43d (4); RejPs 179 (2); Gdi było o wtorych kurzech [cum autem esset secunda vigilia] w noc/ bárzo nagle przypádli ná nię [!] lwowie biali HistAl H6v (2); LubPs bbv; Záydzie Słońce o południu [occidet sol in meridie]/ y każę ſie záćmić źiemi w iáſny dzień. Leop Am 8/9 (8); RejFig Bb6v; A ſtáło ſie o ránem wſtániu [Et fuit vigilia matutina]/ iż Pan w ſłupie ogniowem y obłokowem/ weyrzał ná woyſko Egiptcyánow. BibRadz Ex 14/24 (4); OrzRozm M4; BielKron 30 (11); Merididare, Przeſipiáć ſie o przipołudniu. Mącz 218d (2); SienLek 189; LeovPrzep b3v; GórnDworz Ov; GrzepGeom 04; RejPos 59v (4); RejZwierc 138 (2); WujJud 184v; BudBib Ex 11/4; BudNT Act 22/6 (2); ModrzBaz 31; KochOdpr D2v; Wódy Ciepliczné nalepſzé o ſłońcá wſchodźie. Oczko [43]v (2); KochPs 181; SkarŻyw 131 (10); Y vkrádli go nam w grobie Práwie o pułnocney dobie. MWilkHist D3; o wieczornéy chwili/ Zeliſłáwſkiégo niewinnie zábili Swowolni ludźie KochFr 30; Rozmáite prace znośi w tym wygnániu/ Robiąc do wiecżorá wſtawſzy o świtaniu. WisznTr 32; KochPieś 23; ArtKanc B2v; GrabowSet F2v (2); KochFrag 19; LatHar 55 (3); gdyby wiedźiał goſpodarz ktorey godźiny (marg) o ktorey ſtrażey. G. Bo ſtárzy ná czterzy ſtraże, z ktorey káżda miáłá trzi godziny, noc dzielili. ( —) złodźiey ma przyść/ [czułby wżdy] WujNT Matth 24/43 (12); [Gallicinium die zeit/ wenn die hauen krehen O kurách. ArtNom B3].

~ W charakterystycznych połączeniach: o wieczornej chwili, o pułnocnej dobie, o jutrze, a pianiu kurow, o wtorych kurach, o połnocy (48), a południu, o przypołudniu, o świcie a. świtaniu (5), o wschodzie słońca (3), o ranem wstaniu. ~

W połączeniu z imieniem świętego lub nazwą święta przypadającego w tym dniu wskazuje dzień lub okres (43): Wzyelyz tegoż rokv lyvdzy gdi biły Tatrowie w Dimytrowczach o ſrzodopoſczyv LibLeg 11/97 (2); LibMal 1543/75; Bá y ſtruclá ćie nie minie Ondzie o ſwiętym Marćinie Bo tak kxięża powiádáią Iż go zá hoynego máią RejRozpr B4; LudWieś ktv (2); RejWiz 192; NAświęćże záſię Owſá/ o swiętym Szcżepanie RejZwierz 107; Zimno tám nie bywa nigdy/ to nawiętſze iáko v nas o wielkiey nocy. BielKron 450v (15); Mącz 33c; GórnDworz P5; [wilcy] o gromnicach bárzo ſtády chodzą RejZwierc 120 (2); Strum N2; StryjKron 315 (2); GostGosp 70 (9); Leżenié kśiąg y w Séym, co poſpolićie o Nowym lećie tráfia ſie. SarnStat 747 (2); Mrozy o świętym Ianie tám ćięſzkie bywaią KmitaSpit C3; KlonFlis D2v.

Z nazwą prac polowych charakterystycznych dla określonego okresu (1): Tegoż roku vſtáwicżne dzdze/ s ktorych wielka powodź byłá o żniwiech. BielKron 423.

Wyrażenia przyimkowe: »o tym(że) (a. onym) czasie (a. dobie)« = wtedy, wówczas (13): A wierz mi już otey dobie Barzo zlię było otobie RejKup ſ3; BibRadz I 9c marg (2); O onemże cżáśie [eodem tempore] tárgnął ſię Herod Krol trapić niektore ze zboru. BudNT Act 12/1; SkarJedn 306; SkarŻyw 34 (3); KochPhaen 12 (3); Poiedźmyż ták [do] domu/ bądź záiącżku w leśie/ Przeſtániemy ná gąſce/ dobra o tym cżeśie. BielRozm 23; GrabowSet Yv.

»o tym(że) (a. o tej) [= tym samym] czasie (a. dobie)« (12): Leop 4.Reg 7/18; Iutro o tym czáſie [iuxta tempus] miárá mąki będźie przedáwána zá ſykl BibRadz 4. Reg 7/1 (4); BudBib Gen 17/21; CzechRozm 155v; otym że cżáśie/ wezdrowiu wrocę ſię do ćiebie/ á iuſz Sará ſyná mieć będzie. SkarŻyw 285 (3); Drzewá [pokazują radość] ſwoimi pączkámi Liſtkámi/ y też kwiatkámi. Ktore wypuſzcżáią z śiebie Ná kozdy rok/ otey dobie. MWilkHist A4v; SarnStat *4v.

»o ktorym czasie« = kiedy (5): O ktorym cżáſye rodzicy ſyná do ſzkoły ná náuki máyą dáwáć. GliczKsiąż I4v (2); WujNT 504; Záiąc, o którym czáśie ma bydz łowión. SarnStat 673 (2).

»o tej dobie« = teraz (1): A ieśliś młodo zá mąż poſzłá/ y młodego Ieſzcze o tey dobie maſz małżonká ſwoiego/ Ty więc w tákowym ſtroiu pámiętay ſię nośić ZbylPrzyg B.

»o [której] godzinie« (73): krolyewa iey myloſcz [...] o czternaſtey godzynye/ czerą na wſchitkich czlonczech zdrowa porodzicz ieſt raczila. LibLeg 4/26; LibMal 1545/108v (9); Gdy było o wtorey álbo o trzeciey godzinie w noc/ Anektánábus przez cżárnoxięſtwo pocżął ſie przemieniáć w oſobę ſmokową HistAl A4 (4); KromRozm I P3 (2); MurzNT 96; KrowObr 186; A było zgotowánie Wielkonocne iákoby o ſzoſtey godzinie [hora quasi sexta] Leop Ioann 19/14 (2); BibRadz Ioann 4/5; ći wſzythcy z goſpod ſwoich wyiecháli o dwunaſtey ná cáłym zegárze BielKron 330 (7); LeovPrzep A; HistRzym 123; RejPos 59 (5); BudNT Matth 20/6 (2); O pirwſzey w noc godzinie/ tám wſzytki vlice/ Okná/ y dáchy pełne StryjWjaz B4v; kto tu ſtobą po trzy nocy rozmawiał/ otych á tych godzinách? SkarŻyw 87 (4); KochPhaen 21; ArtKanc D9v (4); Rżekło ſię było wczorá zeyść ſię o oſmey ná pułzegárzu GórnRozm E; ActReg 56; LatHar 55 (8); WujNT Matth 20/3 (12); SarnStat 17; KlonWor 38 (2).

»o której godzinie« (4): Quota est hora. Która yeſt godźiná/ álbo o którey godźinie może być. Mącz 344c (3); KochFr 38.

10. Wskazuje na okoliczności odbywania się czynności lub środki, przy pomocy których się ona odbywa (91): BierRozm 19; RejZwierz 103; BibRadz 1.Mach 6/49; o dwu koniu iechał tám BielKron 351v; Mącz 148b; y to podobno iuż thák będzie o piecżyſtym ſuſzył RejZwierc 104 (2); WujJud 252v; GostGospSieb +3; [potrzebna wolność każdemu] Y rybá/ y źwierz chodźi o niey niewątpliwie. KmitaSpit C4v; GosłCast 42.
Zwrot: »(nie) mieć o czym« (9): się każdy tak opatrzył, że ma o czym Rzeczypospolitej służyć DiarDop 110; GliczKsiąż M7v; SienLek 189; RejZwierc 143; MycPrz II B2; nie máiąc o czym práwowáć ſię/ rad nie rad poiednáć ſię muśi GórnRozm H4v (2); OrzJan 101; CiekPotr 55.
Wyrażenia przyimkowe: »o [czyim] chlebie, groszu, strawie itp.« = na czyj koszt (13): Ale ya tak ku tey sprawie Tuż yde oczudzey ſtrawie RejKup v4; RejWiz 101v (2); RejFig Cc2; Suo sumptu operam Reipub. praebere, O ſwim koſztunku Rzeczipoſpolitey służyć. Mącz 316d (2); GórnDworz T3 (2); A wżdy ią o cudzym chlebie/ Bronię y ciebie y ſiebie. RejZwierc [233]v; Strum D4v; PudłFr 34; Kto kiedy żołnierſką ſluzy o ſwym nakłádźie? LatHar 127; KlonWor 62.

»o żebranym chlebie« (2): Będę w niebie Ieſli poydę do boru o żebránym chlebie. KlonWor 48 (2).

»o głodzie« (17): A drugi czáſem o głodzie Bywa więc mędrſſy po ſſkodzie RejRozpr I3v (2); Wolałabych na ſwobodzie Czaſem ſiedziecz y ogłodzie RejJóz C8; RejRozm 396 (2); RejKup h4v (3); RejWiz 72; RejFig Bb6 (4); RejZwierc 217v; Bo o głodźie niechce ſye táncowáć KochPieś 23; PudłFr 7; KlonFlis C.

»o jednym stole (a. misie)« = razem (4): Wczyſtem by mie od ſedl kreſie Tu ſczartem o iedney miſie. RejKup m3 (3); OrzRozm P4.

»o kiju a. kuli, a. lasce itp.« (4): Y wſtydał ſie o kuli miedzy ludźmi chodzić RejZwierz 5; BibRadz 2.Reg 3/29; BudBib Gen 32/10; Smierći ſię winna máćicá áni chmiel nie boi/ Choć owo o ſzcżudle ſtoi. KlonŻal C2v.

a. Przy podkreślaniu wyłączności posiadanych środków; mając wyłącznie do dyspozycji (31): RejKup bb6v; lepieyći tobie o iednym oku [cum uno oculo] wniść do żywothá (wiecżnego) niż máiąc obie ocży odeſlánym być do ogniá wiecżnego. Leop Matth 18/9 (2); muſieli wſzythki żagle zebráć/ á o ſámym máſzćie gołym żeglowáć. BielKron 448 (3); RejPos 329; KochFr 26 (2); [kiedy człowiek ma czyste sumienie] Będźie weſół byś chćiał y o wodźie/ Bo ſye czuie práwie na ſwobodźie. KochPieś 3; PudłFr 72 (2).
Wyrażenie przyimkowe: »o swej mocy« (19): RejPs 89; A tak już wam tad [!] Sąd ſkazał Aby tu każdy vkazał Swe vczinky oſwey moczy Nieczekał żadney pomoczy RejKup Aav (3); LubPs F3v (2); RejWiz 88 (5); Hedera herba ab haerendo dicta, Ziele záwżdy ſie zielenieyące o ſwey mocy ſtáć nie może Mącz 154a; RejPos 51v (2); RejZwierc 160; Kárynus záchorzał/ y doyść o ſwey mocy do domu nie mogł SkarŻyw 454 (2); KochFr 47; KlonFlis E2.
11. Wskazuje na cechę wyróżniającą [zawsze z przydawką] (306): uybral ſobye ſyn bozy mathką dzyeuyczą maryą O uyelykyey czyſtoſzczy y nyeuynnoſzczy PatKaz II 31 (2); MurzNT 48v; Widziſz iż v hetmáná łeb o świnim pyſku RejWiz 175; BibRadz Prov 15/17 (2); Cornipes, Rogonogi/ to yeſt o rogowych nogach. Mącz 294c; SarnStat 775 (2); PaxLiz E.

Z przydawką liczebną (296): Tripus odis, menſa cum tribus pedibus. Eyn tiſch mit dreien beinen. Stoł otrzech nogach Murm 139 (2); PIęćperſt ieſt ziele opięci liſtkoch FalZioł I 102c (4); MiechGlab 63 (4); od Matiſcha ſloſſarza bill yey poſlan klyucz o yednym zembye LibMal 1546/115v (2); KromRozm III Mv; RejWiz 21v (3); Leop B4v; RejFig B2; RejZwierz 104; BibRadz Ps 143/9 (2); vſtáwił był [Bóg] małżeńſtwo Adámowi o iedney żenie BielKron 3v (15); GrzegRóżn A4v (6); Quadriga meritoria, Wóz o czterech koniách. Mącz 218a (87); OrzQuin H3v; [ziemia czeska] ma zá herb Lwá o dwu ogonu LeovPrzep D2v; RejAp BB3v (27); GrzepGeom D (36); [niewiasta swowolna] ſiedzyáłá ná beſtyi o ſiedmi głowach. RejPos 260; RejZwierc 61v; BielSpr 32v (7); BudBib I 292d marg (2); CzechRozm 194v (3); SkarŻyw 373 (2); StryjKron 345 (4); CzechEp 374 (2); NiemObr 36 (2); KochFr 129; WerGośc 235; BielSen 10 (2); BielRozm 1 (2); GórnRozm A (2); Tetrastichon – O ſzterech wierſzach. Tetrasyllabum – Oſzterech ſyllabach. Calep 1061b; Triduum – Czas o trzech dniach. Calep 1085b (53); Theolog Ian Gerſon tę pioſnkę názwał nie zle inſtrumentem o dźieśiąći ſtrunách. LatHar 66 (2); WujNT Apoc 13 arg (3); SarnStat 49 (2); PowodPr 33 (2); CzahTr E2 (8).

12. Wskazuje miarę, ilość (3):
Wyrażenie przyimkowe: »o male« = mało, niewiele (3): Ach moia miła Ráchel/ pomni ſie ty ale Bocz wemnię mego zdrowia/ iuż barżo o male. RejJóz B6; RejZwierz 116v; VotSzl C3.
*** Dubia (2): LibLeg 11/21v; A tak panie gdyż tak racżyſz/ ia pokornie przymuię Ten nędzny ſtan od twey łaski/ a wiernieć żań dziękuię Acz ieſt cięſzko o kłopotu/ każdy w tym muſi vżyć Gdy kto wiele panow miewa/ a każdemu vſluż yć [!] RejJóz C4.
II. Cum A (9807):
1. Wskazuje na treść wypowiedzi, rozważań, dociekań; de Miech, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat, Cn; super Vulg, PolAnt, Mącz, JanStat, Cn; pro Mącz, PolAnt, Vulg, JanStat (1373):
a. Po wyrazach oznaczających wypowiadanie się na jakiś temat, w jakiejś sprawie przy pomocy mowy lub pisma (296): MetrKor 34/135v (6); Wſzedſzy bárzo ſie zátroſkał/ Gdy żonę ták chorą widział. A iákoby ią vzdrowił/ Ze wſzyſtkimi o to mowił BierEz Qv (4); ZapWar 1528 nr 2458; GDyż o głoſie nieczoſmy powiedzieli/ godzi ſie też o ſmiech pouiedzieć GlabGad O4; LibLeg 6/159 (38); RejRozpr D2; povyedzial yſz Richlo po kupyenyu Svkna o kthore pyerwey zeznali [...] pan Richwalsky przyachal donyego na laką mayącz wreku ky brzozovi LibMal 1544/79v; RejJóz N5v; Sumnięnie iż kupieć omdlal mowy poſlowy aby czo ſnim o pienyądze mowyl. RejKup ſ4; KromRozm I H4v; MurzHist G3; MurzNT Luc 4/10; KromRozm II e3v; jeśliże już o co inego namawiać się nie macie, jakuż już czasu niestawa, raczcie KJM żegnać. Diar 83 (6); GliczKsiąż K7 (2); GroicPorz h3v (6); KrowObr 247v; Iakob potym Iozephá o pogrzeb ſwoy przyſięgą záwiązał. Leop Gen 47 arg; O złodzyeyſtwo iáki dowod. UstPraw I3v (13); [ktoś sobie w butwczas uczyniłpan włożył nogę w but, noga ugrzęzła] A błazen fie klnie o bot/ nie ia [to zrobiłem] przyſięgáiąc. RejFig Aa8v (2); o ſkarb powieday/ Iżeć wiele nádano/ káżdemu ták znáć day. RejZwierz 24 (2); Odpowiedźiała Bethſábee/ Dobrze/ ia będę o ćię [loquar super te] z Krolem mowiłá BibRadz 3.Reg 2/18; Nápiſali do niego ná miedźiánych thablicach/ o ponowienie z nim ſprzyiáźnienia [ut renovarent erga eum amitiam] BibRadz 1.Mach 14/18 (5); Krol z Biſkupy poſpołu o to rádźił ná Seymie/ iákoby tá hániebna á ſmrodliwa Sodomá w Polſzce przez Exekucyą vſtáłá OrzRozm H3 (2); Sáſkie Kſiążę/ Lántgraw ſwemi towárzyſzmi/ ſzeroce rzecż ſwoię przełożyli/ ták około wiáry iáko y o wybránie Ferdynándá ná Rzymſkie kroleſtwo BielKron 210v (38): Nemo me adhuc super ea re convenit, Nikt mi o to yeſzcze słowa nie rzekł. Mącz 481d (8); O náukę ia nie mówię/ ále mowię o moc/ która Królá czyni Królem OrzQuin T3v (3); SarnUzn F7 (2); GórnDworz Kk3; Ale piſáli wſzytkiem Kſiążętom ktorzy pod Tyr przysłuchali o przyśćie Apollonowo. HistRzym 27v; przetoż ia z Krolewną o zapłátę pornowię. HistRzym 35v; RejPos 252 (2); BiałKat 223v (2); RejZwierc 59 (4); BielSpr 46v; mieli oni ludźie/ nie tylko o rzecży ćieleſne ále y o niebieſkie á duchowne podáne ſobie obietnice w Kriſtuśie Iezuśie WujJudConf 79v (5); BudBib Num 14/30 (3); BiałKaz I3v; BudNT przedm b7v (2); CzechRozm 100 (2); Cobyś iedno zámyſlił doſtánieſz wſzytkiego/ A o ſkarb iuż rácżey milcż PaprPan M3v (2); ModrzBaz 22 (2); SkarJedn 344; [Teofilijus] pozwał S. Chryzoſtomá/ áby ſię o niektore rzecży ſpráwował. SkarŻyw 89 (3); StryjKron 722; CzechEp 91 (2); BielSjem 30; O Drukárzá nie mówię/ z tym ſye zrozumiéyćie. KochPieś kt (2); temy [woźnymi] świadczyćie o naiazd: temi o gwałt/ temi o pozogę: temi o rozboy: temi y o ine roźliczne rżeczy GórnRozm G2 (8); KochWr 37; PaprUp K (4); ActReg 8 (19); WyprPl B (3); A przynamniey poſtánow to potężnie w ſercu twoim/ o co y Tobiaſzá młodſzego z pilnością oćiec pobożny vpominał LatHar 3 (2); WujNT Mar 9/16; SarnStat 255 (17); PowodPr 47 (3); Przeto ſluſznie ſię tu przypomináć może rodźicom/ o dobre dźiatek wychowánie SkarKaz 420a (8); Y gdy ſię komu tráfi mówić ze mną o to/ Wyrażę mu twe ſpráwy świátłe iáko błoto. CzahTr 12.

Z elipsą wyrazu nadrzędnego, przeważnie w nagłówkach i marginesach (41): O Mosth przes Nyestr LibLeg 7/100 (5); ComCrac 18 nagł (7); UstPraw A (2); BielKron 44v marg; OIſtotność ſlow Ducha ſwiętego RejAp 156 marg; Tákże o iedność iſtnośći troiákiey w perſonách/ y o wiárę Troyce etc. O cżym niemáſz nic wyráznie w piſmie ś. CzechEpPOrz *3 (2); GórnRozm G4v marg; ActReg 67; LatHar 620; O pożogę przygodną, y inné okolicznośći któré przy tym bywáią [...] naydźieſz. SarnStat 499; O vderzenié Szláchćiców przez rozlania krwie. SarnStat 618; O bliſkość [Pro propinquitate JanStat 534]. SarnStat 1243 (20).

b. Po wyrazach oznaczających proces myślowy (25): PatKaz II 34 (2); Kto ſie wſzitko ſmieie gdy ku komu idzie [...] to ieſt znamię cżłowieka [...] ktory o ſiebie wiele trzyma inſze wzgardzaiąc GlabGad O4v; DiarDop 119; BibRadz *4v; Mauryc wolał ná ſwą ſtronę mieſżcżány obroćić/ niż ná Ceſarſką/ bo inſzy vmyſl był weń wſtąpił o Lántgráfá/ ktorego [...] nie mogł zwięźienia wybáwić BielKron 235 (2); GrzegRóżn Fv; HistLan A4; RejZwierc 44v (2); SkarŻyw 508; ZapKościer 1585/60; Łatwie wspomni quo animo sambył oKrzepice przeciwko Panu Woiewodzie Lubelskiemu. ActReg 118 (7); WujNT 219 marg; Naprzod o tę pierwſzą pámiętay przeſtrogę CzahTr C4 (3); Prożno kto ma ſobie o mądrość tuſzyć/ ktory ſię P. Bogá nie boi/ á w grzechach leży SkarKazSej 661a.
c. Po wyrazach oznaczających staranie się o uzyskanie informacji, pytanie, badanie (341): Owaćiem śmierć przybieżáłá/ O przycżynę ſie pytáłá/ Cżemu iey ták pilnie wzywał BierEz I3v (15); OpecŻyw 28v (11); OpecŻywSandR nlb 4v (2); ForCnR A2v (4); mychmy ná to wſſytko odpowýedali o co nas iedno pytał HistJóz C4; Gdy kto ma krew puſzcżać zawżdy ſie oto radz ludzi vmieiętnych FalZioł V 61v; MiechGlab 53; Inoſmi vam bily przikazali abisczie othe poddane krolia polskiego dobrze sye dowyadowaly czo za lyvdzie są ktorzi ych thv zawyedly. LibLeg 10/56 (18); WróbŻołt 34/11; MetrKor 61/223v; RejPs 51; LibMal 1543/77v (4); SeklWyzn C (6); RejJóz C (7); RejKup e2 (5); MurzHist P4v; MurzNT 173v marg; KromRozm III N2; DiarDop 106 (4); BielKom F3; LubPs I3; ZLoczyńcá wedle Práwá niema być ná męce o więcey rzeczy pytań iedno o kthore ieſt oſkárżon GroicPorz ii2v (5); KrowObr 122v (6); RejWiz 46v (3); Leop Gen 26/7 (9); UstPraw C2v; RejFig Cc3 (2); RejZwierz 47 (6); BibRadz 1.Reg 22/13 (8); OrzRozm G4v (3); BielKron 17 (17); GrzegRóżn Bv (3); Allegare aliquem alicuius rei gratia, Posłáć ku kómu ná pytánie o niektórą rzecz. Mącz 187a (15); OrzQuin I2v (4); RejAp 69v; GórnDworz E4v (9); pytali go o żonę y o dzieći. HistRzym 130v (6); RejPos 76v (12); Co pytaſz o człónki zwiérzchnié w Kościele/ powiemći nie ſam z śiebie/ ále s pifmá. BiałKat 38v (4); RejZwierc 32; KochMon 25; BudBib 2.Par 32/31 (4); BudNT Matth 21/24 (3); CzechRozm 2 (21); Wnetże Bogow Rzymiánie o tho ſie rádzili/ Iákby onę ſmrodliwą dzyurę zápráwili. PaprPan Hh4 (5); SkarJedn 161 (2); SkarŻyw 31 (21); MWilkHist Dv; StryjKron 95 (2); CzechEp 83 (6); NiemObr 38 (6); KochFr 65 (2); KochSz A2v; WerGośc 223 (2); WerKaz 305; BielSjem 4; PaprUp H2 (3); ZawJeft 17; ActReg 155 (3); GostGosp 160 (3); Phil M2; OrzJan 25; Stąd y Dawidá y dwor iego pierwéy o cżyſtość w małżeńſtwie ſpytano LatHar 245 (3); WujNT Matth 21/24 (12); WysKaz 36; SarnStat 515 (11); KlonKr A4v; PowodPr 47; SkarKaz 42b (7); CiekPotr 14 (7); CzahTr E (2); PaxLiz Bv (2); KlonFlis H2.
d. Po wyrazach oznaczających akt prawny, ustawę [artykuł, dektret itp.] oraz ich powstawanie [postanowić, ustawić itp.] (76): LibLeg 10/69; ComCrac 15 (2); Articul o głowi i o siedzenie. ZapWar 1545 nr 2646 (5); Liſty ſtároſćine o co máią być dáne. UstPraw A3; RejZwierz 1v (2); OrzRozm E2 (2); Rzymſcy kápłani przewiedli práwo o kośćielne dochody BielKron 217; [papież ukarał cesarza] yż dekretá w Spirze o wiárę nie według iego woley ferował BielKron 223 (5); BielSat E (2); MycPrz II Bv; ModrzBaz 33v (2); ZapKościer 1581/19v (4); BielRozm 32 (2); GórnRozm H2 marg; PaprUp L2; ActReg 89 (4); DEkretá Trybunálſkié o nie ſłuſzné mytá bránié/ [...] żeby in dubium nie były wokowáné poſtánawiamy SarnStat 404; vſtáwiamy: áby Stároſtowie náſzy nie ſądźili nie rozdźielnié/ iedno cztéry Artykuły: o rozbićié ná dródze Królewſkiéy/ gdzie Kupcóm gwałt bywa czynion: o Pożogę: o náiazd gwałtowny ná dóm: o zgwałcenie białychgłów [pro concussione... pro incendio JanStat 431]. SarnStat 911; Acz o zbiegłé Kmiecie [pro fugitivis tamen JanStat 1086] zda ſie bydź doſyć poſtánowiono w Státucie Wielkiégo Káźimiérzá/ który ſkázuiemy chowáć SarnStat 918 (26); PowodPr 23; Práwo o trupá ná drodze nálezionego SkarKaz 315a (2); VotSzl E (3).
α. Wskazuje na zakres prac ciał ustawodawczych (9): Ptacy ſie niegdy zlećieli/ A wálny ſyem o to mieli: By rzecż ſpolną opátrzyli BierEz P2; O co ma być dána Commiſsia. UstPraw I2; My y potomkowie náſzy nie będziem dáwáć Commiſſyey iedno ná gránice miedzy dobrámi náſzemi/ á o rozdział miedzy bráćią UstPraw I2 (3); Był też potym ná drugi rok Syem w Bytomiu Polakow s Cżechy/ o ſzkody ktore po cżynili w Polſzce BielKron 393 (2); SarnStat 676 (2); co rok Pobor dawáią: o ktory więtſzą część Seymow y ziázdow trawić muśimy VotSzl D2v.
e. W konstrukcjach przeważnie eliptycznych o znaczeniu: ‘odnośnie’, ‘jeżeli chodzi o (101): O ty karmie ktore jadam: Iż moie ſą gárdłá nie dam BierEz N3v (2); OpecŻyw 109; O pyeniadze o ktore pan thwoy Woyewoda valaſky yego K.m. proſyl tho bi rad yego K.m. vczinil kyedibi takowe pyeniadze mial LibLeg 10/64; O czarza Tatarskiego thak my powyedzial Luthphibaſza ysz Cessarz slal do nyego possla swego LibLeg 9/52v; O Syenka rzecz bila yvſch dokonana tho wſzitko oczem ſzie wiwyedzyecz mogl yego Kro. m. LibLeg 11/183 (24); Item o pyethnasczie kop grossy ktore daly rodzoney syestrze Catharzinye Piorunowskyey [...] ma przisyącz [...] yz nyeprzipisal thich pieniędzy. ZapWar 1550 nr 2666; Diar 83; UstPraw I2v; A o vſchłą rękę powiedał [stary prorok królowi Hieroboam]/ iż tho przyſzło s przelęknienia BielKron 83; O to coś piſał ábych cię przyſzedł vzdrowił/ muſzę to wſzytko ſam wypełnić o com ieſt poſłan/ á potym poydę do thego ktory mię thu poſłał BielKron 140v (3); GórnDworz F5; BudBib Gen 17/20; SkarŻyw 284; KochPieś 45; O wſzeláką inſzą ſzkodę/ Lácno przyzwolę ná zgodę: Ale kto mię w miłość ruſzy/ Wiecznie będźie krzyw méy duſzy. KochSob 61; GórnRozm D2 (2); O Sambor Mciwy Panie iam iest tego mniemania ze minus malum dac go. ActReg 128 (26); GostGosp 40 (9); ZapKościer 1589/37; SarnStat 492.
Fraza: »co się (do)tycze (a. tknie) [o co, o kogo ]« (24): Czo siie doticze o Thodora, yego K m niewidal go ſthephanowy woyewodzie alego poſlal Czeſſarzowy thvr LibLeg 10/154v; vaſchey Kro. mczi oznaymvye. czo ſzye tknye oſiyem y zeſzmi mi gothowy na kazdi czaſch LibLeg 11/153v (13); ZapWar 1549 nr 2662 (2); A co ſie dotycże o zwycżay y Ceremonie tego Sákrámentu/ rzecż pewna/ że ten naylepſzy obycżay ieſt/ ktory ſie z originałem ſwym/ [...] zgadza WujJudConf 177v; A co się tknie o marc. 2 1/2 kiedy będzie mial tedy iemu zaplaći. ZapKościer 1581/21; a czo ſzyę tyczyę o Ruchna Matczynyę tę trzi szyoſtri wrowny dzal braly ZapKościer 1585/61 (8).
f. W składni czasownikaiść” ‘odnoście się’, ‘dotyczyć’ ‘być istotą sprawy, tematem zainteresowania’; zwykle bezpodmiotowo lub w frazie »rzecz a. gra idzie [o co, o kogo (534): BielŻyw 75; By to ſlo o czo inſzego A nie tknęło ſtanu mego Nie tak by mi cięſzko było Gdy by mi tći nie ruſzyło RejJóz H2v (8); SeklKat Y3v; RejKup c8 (5); ktoby [...] opolepſzęniu żywota ſwego niemyślił/ a ſobie nięrozwázał/ że téſz iuſz na oſtatek o niego ſamégo gra idźie/ ieſliby śię nievpamiętáł MurzHist B3v (2); KromRozm II a4; KromRozm III K3v (2); Diar 37 (3); o osoby nasze nic nam na ten czas nie idzie DiarDop 110 (2); BielKom E6v; vcżynyem doſić themu o co rzecż idzye. GliczKsiąż M7 (3); GroicPorz c3 (4); KrowObr 108v (2); RejWiz 46v (9); oto idźie ktho piſmo lepiey rozumie OrzList g4; UstPraw H3 (4); KochZuz A4v (2); RejZwierz 74; BibRadz 2.Mach 15/17 (6); OrzRozm H3 (9); cżemu ſie w tákie niebeſpiecżne rzecży wdawaſz/ gdzye to idzye nie o iednego áni o dwu/ ále o wiele tyſięcy nas BielKron 55v (41); KochSat B3v; Mącz 38c (9); OrzQuin K3 (6); Prot C3; SarnUzn E2v; RejAp 136v (7); GórnDworz E2 (6); RejPos 37 (54); Bo wierz mi iż tu iuż nie o rękaw idzie ále o cáłą ſuknię RejZwierc 30v (55); BielSpr 19v (4); WujJud 207v; WujJudConf 251 (5); BudBib 1.Mach 12/51 (3); MycPrz I [D]v (5); Ieſlić o ſpráwiedliwość nam wſzem ſtanom idźie/ Prętſzać zá Moſkiewſkiego tym ſpoſobem będzie. WierKróc B2v; BudNT przedm d2v; CzechRozm 29 (23); ModrzBaz 13v (21); SkarJedn 131 (13); Oczko 27; SkarŻyw 130 (6); MWilkHist D3v (2); Náſzym ſzło o oyczyźnę [!] á o łupy onym StryjKron 537 (7); CzechEp 4 (76); CzechEpPOrz **4 (2); NiemObr 35 (22); KlonŻal D3v; KochMuza 28; KochSz A4; BielSen 13; IVżeſmy vrádziły cżego nam potrzebá: O to idzie áby nam to Bog zdárzył z niebá. BielSjem 30 (2); KochPieś 20; GórnRozm D2v (5); ZawJeft 20; ActReg 12 (12); Calep 270b; GostGosp 155 (2); GórnTroas 46 (2); OrzJan 100 (5); WyprPl Bv (3); Ieſli záſię idźie o ludzkie poſądzánia y przymowki/ á kto kiedy wſzytkim dogodźi? LatHar 253; Bo ieſli idzie o Paćierz/ od ſámego P. Iezuſá go mamy.; LatHar 510 (6); KołakCath C5v; JanNKar E2v; SarnStat 549 (17); GrabPospR K2v; KmitaSpit B4v (2); PowodPr 48 (2); SkarKaz 313b (3); CiekPotr 51; GosłCast 49 (2); PaxLiz D2; KlonFlis D3v (4); KlonWor 14; Nawięcey o to idźie że ſię tym Bog brzydźi ZbylPrzyg B4v.

~ Połączenie: »o ... o ... (o)« (5): RejJóz F3 (3); Powiedz że mi miły bráczje Czuieſly czo ieſcze naſię Wgłowie albo theż wżywoczie Oſamegoć idzie o czie RejKup r3v; ModrzBaz 94v. ~

2. Wskazuje na przedmiot lub cel dążeń, starań i zabiegów (3290):
a. Po wyrazach oznaczających prośbę, żądanie, naleganie, nacisk [prosić, żądać, upominać się itp.; prośba, żądanie itp.] (1780): BierRaj 17v; Oſieł v ogrodniká był/ Gdzie wiele iadł máło robił: A iżby ſobie polepſzył/ O przemiánę Boga proſił. BierEz L2 (14); iedno cie wżdy proſſę o wſpomożenié bych ci nieuſtál wtey cięſſkié męce OpecŻyw 101; tylkos ku bogu oyttzu o to wolala/ aby męka iego była vlżona OpecŻyw 142; ono ſie nábożnie modlą o zeſlanijé ducha ſwiętégo OpecŻyw 175 (14); ForCnR C2 (2); PatKaz I 18v; PatKaz II 51v (4); PatKaz III 144 (4); prosza myly panovye aby mya V.M. raczyly [...] zakłady nye przyczyskacz o thą rzecz o czo pokornye proscha yako panow moych laskavych. ZapWar 1528 nr 2457 (3); Sami panowie o to proſili/ Aby ſina Krolem vcżinili. KlerPow 9 (2); TarDuch D (2); FalZioł I 102d (3); BielŻyw 54 (6); MiechGlab 3; KlerWes A2; byly przeth malem czaſſem poslowye t.m. v yego K.M. y zandaly o pokoy o zachowanye dobre sanſzyeczſthwa, y o lyſth przymirny LibLeg 7/10v (45); WróbŻołt aa2v (4); MetrKor 61/224; RejPs 170v (44); ComCrac 12 (2); LibMal 1543/67 (7); RejRozpr F; SekIWyzn c4 (4); RejJóz B8v (3); SeklKat D4 (25); Wolay do ſwietych opomoć RejKup Mv (6); HistAl C3 (3); MurzHist C4 (6); MurzNT Matth 7/10 (8); KromRozm II q2v (3); Diar 29 (19); DiarDop 99 (5); Wſzákże go nákarḿ chlebá ieſli cie oń prośi BielKom C2; Modlitwámi ſwemi cżęſtemi á pilnemi prosiłá przedſię o płod GliczKsiąż C3 (3); NAdobna ieſt modlitwá w tym Pſalmie/ o wybáwienye z niebeſpyecżeńſtwá. LubPs Ov (58); GroicPorz B; SeklPieś 20; KrowObr 215v (18); RejWiz 14v (5); á owſzem o co mię kołwie żądáć będzieſz/ to wſzyſtko otrzymaſz [omne quod petieris a me impetrabis]. Leop 2.Reg 19/38; A kto z was oycá prośi o chleb [petit panem]: zaſz mu poda kámień? Albo o rybę [petit piscem]: izaſz miáſtho ryby da mu węża? Leop Luc 11/11 (21); OrzList gv; UstPraw F2v; KochZuz ktv (2); LeszczRzecz A6v; RejFig Bb4v (5); RejZwierz 21v (11); Proſiłáćiem o to dźiećiątko/ y dał mi Pan to o com proſiłá [pro puero himc oravi]. BibRadz 1.Reg 1/27 (41): Goski A8v; OrzRozm F2 (7); Kliweńſkie Kſiążę [...] poſłał poſły do Krolá Fráncuſkiego wypowiádáiąc mu przymierze/ á o żonę proſząc/ áby mu ią poſlano. BielKron 221v; Potym nas vpominał on rzecżnik o dáry álbo vpominki iáko ieſt obycżay v nich/ áleſmy rzekli/ iż tego obvcżáiá nie máſz v nas. BielKron 435 (169): GrzegRóżn A2v (2); KwiatKsiąż A4 (2); Oratum Prożbá to zwłaſzczá ócz kto prośił. Mącz [269]d; Dies impetrabilis. Fortunny dźień na proſzenie ócz. Mącz 284c (29); OrzQuin B2 (9); Kto ćię o vrzędy choć Duchowne proſił/ Stáray ſię áby táki zá to wſtyd odnoſił. Prot D3 (2); SarnUzn F6; SienLek 164 (2); SienLekAndr a2v; LeovPrzep a4; RejAp 3 (9); GórnDworz Kv (19); HistRzym 8v (3); ZAprawdę záprawdę powyedam wam/ Ocżkolwiek będzyecie prośić Oycá w imię moię/ da wam. RejPos 132 (101); BiałKat 211 (6); BielSat N4v; KwiatOpis D2 (3); GrzegŚm 58 (2); HistLan A3v (3); KuczbKat 190 (13); RejZwierc A5 (22); BielSpr 60 (2): A coż ieſt inſzego modlić ſie ktoremu Swiętemu/ iedno onego o przycżynę prośić. WujJud 59v (14); Pothym Páſterz dźiękcżynienie ſpráwuie/ y modlitwy zá wſzyſtek Kośćioł/ zá zwirzchność/ y o potrzeby wedle cżáſu WujJudConf 227v (2); RejPosWstaw [1432]v (2); A ták o iednę ćię prozbę proſzę [Et nunc petitionem ego postulo a te]/ nie odwracay oblicża ſwego. BudBib 3.Reg 2/16; żąday ocż (á) vcżynię tobie [Postula quid feciam tibi] drzewiey niż będę wzięt od ćiebie. BudBib 4.Reg 2/9 (20); HistHel C3; MycPrz I [C2]; BiałKaz C4v (10); A od onąd prośili (o) Krolá [postulaverunt regem]/ y dał im Bog Saulá BudNT Act 13/21 (8); CzechRozm 31 v (51); CZęſto ten Bogá modli nie o chleb o piwo/ A też go ták wybornie wyſławia co żywo. PaprPan Z4v (7); ModrzBaz 39 (21); ModrzBazBud π6; krol poſłał do Papieża Mikołáiá/ proſząc o náucżyćiele wiáry S. SkarJedn 218 (10); KochOdpr A4 (3); KochPs 29 (7); Vpominał Luliá/ o pilne o duſzách zleconych ſtáránie SkarŻyw 519 (73); MWilkHist B3 (2); StryjKron 180 (5); CzechEp 124 (19); CzechEpPOrz *4; NiemObr 24 (5); Modlitwá o déſcz. KochFr 125 (3); KlonŻal A2v; KochDz 106; o Krolewnę Krola nálegali. KochSz A2v (2); ReszPrz 112; ReszList 158 (4); WerGośc 220 (2); Prze Bóg śioſtry o to proſzę/ Niech téy krzywdy nie odnoſzę KochSob 61 (2); PudłFr 15 (2); ArtKanc E20v (18); GórnRozm F4v (11); PaprUp C2v (7); CHodził pierwey prosząc o to Posłow Kanclerz abysię zanim prycżynili. ActReg 6 (22); Calep 890a (2); Phil M2 (5); GórnTroas 19 (5); GrabowSet B2 (16); OrzJan 127 (2); WyprPl C3; [grzeszna niewiasta] do ćiebie ſię o pomoc ćiſnęłá LatHar 218 (163); KołakSzczęśl B3 (3); RybGęśli B2 (3); WujNT Mar 10/35 (64) WysKaz 14 (2); do których [mężów] w niebytnośći náſzéy o wſzyſtki niedoſtátki y przypadki niech będźie vćieczká [super quolibet defectum habeatur recursus JanStat 903] SarnStat 1119 (40); SiebRozmyśl E3 (7); KlonKrGum Av; KmitaSpit C6v (2); PowodPr 37 (7); SkarKaz 515b (13); VotSzl Bv (4); Proſzę o twoię sioſtrę zá ſyná ſwoiego, Odſtępuiąc poſágu CiekPotr 39 (12); CzahTr B2v (15): GosłCast 23 (4); SkarKazSej 658a (18); KlonFlis H3v; SkorWinsz A2; KlonWor 13 (4); PudłDydo B4v (3); RybWit C2; Ty mowię/ ktoreyći iuż dźiatki doraſtáią/ A o ſwoie potrzeby zá tobą wołáią. ZbylPrzyg B (3).
Zwrot: »o pomstę wołać (a. krzyczeć itp.) (do nieba a. do Boga)« (23): Ano głoſy pod niebo o pomſtę wołáią/ Gdyż żadnego rátunku w ſwey nędzy nie máią. RejWiz 122; LeszczRzecz A4; głos grzechu á ſrogośći woła do mnie o pomſtę. RejAp 61v (3); RejPos 78v; RejZwierc 27 (5); BiałKaz M2v; krew brátá twego woła do mnie z ziemie/ o pomſtę ná grzech twoy SkarŻyw 263; KochWz 142; WujNT 795 (4); KmitaSpit C2v; Są y ine niezliczone złośći y nieſpráwiedliwośći kroleſtwá tego/ ktore o pomſtę wołáią w niebo. SkarKaz 705b (4).
α. Wskazuje na przedmiot wstawiennictwa (192): Za drvgye proſche thwey Kro. mczi o podſtharoſczyego Lwowſzkyego LibLeg 11/169 (7); Item powiedział iſch pana vpominall o ſtawſkiego abi kradziezi yemu niedopuſchczall LibMal 1543/72v; POwod ktory da kogo do więźienia/ powinien ieſt odpowiádáć wſzytkim kthorzyby kolwiek o Więźnia mowić y wyzwolić go chćieli. GroicPorz ſv; Leop Ioann 9/21 (4); BibRadz Gen 19/21; Rzekł Pan/ nie zátrácę tego miáſtecżka o ktore mowiſz [pro qua locutus es Vulg Gen 19/21] BielKron 12 (2); telko o niewinne dziatki proſzę/ ábyſcie nád nimi lithość mieli GórnDworz Y3; BudBib 4.Reg 19/20; BudNT Philem 1/8; CzechRozm 42v (3); SkarJedn 265 marg (2); KochOdpr C2; Nie tyło [!] o ſwoie/ ale y obráterſkie grzechy proſząc/ áby im zgłádzone były. SkarŻyw 198 (6); StryjKron 190; O Zonę swą y dziatki pilnie prosi y barzo prosi, boby ci ieszcze nie winniey niz on odnosili ActReg 54 (5); GórnTroas 6; A świekrá Symonowá leżáłá w gorączce: á nátychmiaſt mówili mu o nię [dicunt ei de illa]. WujNT Mar 1/30 (2); O więźnie ná końcu ſłow tego dokłádáli/ Aby ich w cudze ſtrony nie záprzedáwáli. KmitaSpit Bv (2); PowodPr 36 (2); SkarKaz 381a marg (2); Heſter [...] do Aſwerá przyſtąpiłá/ wkłádáiąc ſię o lud ſwoy/ áby od onego Amáná zgubiony nie był. SkarKazSej 669a (2).
Zwrot: »przyczynić się o co« (28): ynſze Baſſche poſdrowy poſzel od nasz a bandzye ych szandal [...] aby szyą przyczynyly do Ceſzarza o rychłą y dobrą wrzeczyach naſzych odprawa LibLeg 7/9v (9); RejPs 39 (2); Diar 38; Gdyż wieſz ocż ſie on ſtára/ przycżyniay ſie o to/ Widzi mię ſie ſtánieć to zá perły zá złoto. RejWiz 187; Aby go o przycżynę ocż prośił do niego. RejZwierz 18v; BielKron 210v; Pro huius innocentis salute supplicent, Niechay ſie pilnie przicziną o wolne pufzczenie niewinnego tego Mącz 305d (3); Aby mię rátowáłá dźiś w moiey potrzebie/ Przycżyń ſie o to śioſtro/ proſzę ią dziś ćiebie. BielSat G3; RejZwierc 154v; SkarJedn D4; Potym Anátholiuſz przycżyny Ceſarzá Márcyaná y żony iego Pulcheryey do Leoná ś. o toſz vżywał SkarŻyw 319; ActReg 6 (3); PANNO zá vbogim małżeńſtwem w Kanie Gálileyſidey/ o wino ſię do SYná łáſkáwie przycżyniáiąca LatHar 503 (3).
αα. Po wyrazach typu: jechać, posłać itp. o co (116): Potym gdy Szidachm[i]t do Litwy ſie vdał o pomoc tedy go panowie Litewſci [...] zaſłali [!] na zamek Kowno MiechGlab 73; przeto czie prosze abi proszyl yego K.m. zebi my bily widany czy oktorem yvsch slal. LibLeg 11/12v (14); ComCrac 14v (3); LibMal 1543/68; Diar 37; poſlał Adorám ſyná ſwego do Krolá Dawidá/ o pokoy [ut postularet ab co pacem] Leop 1.Par 18/10; UstPraw C2v (6); BibRadz 2.Par 28/16; Legáth z Rzymá o thę rzecż do niego iechał/ áby żonę oſtátnią porzucił/ á z pierwſzą mieſzkał. BielKron 302v; Tego też cżáſu Frederyk Legnickie Kſiążę poſłał w dzyewoſłębſtwie do krolá Zygmuntá/ Ianá Turzego Biſkupá Wrocſłáwſkiego o krolewnę Elżbietę BielKron 415 (50); GórnDworz S7v; BielSat Cv; RejZwierc 128; CzechRozm 66; PaprPan S3 (2); SkarJedn 189; Krolowa Perſka iego ſławą wzbudzoná/ o pożegnány oley do niego poſłáła SkarŻyw 31 (3); StryjKron 180; WerGośc 250; GórnRozm B4v; Posłowie słali doPana Podskarbiego opieniądze Poselskie ActReg 6 (5); gdy iedná białagłowá przyſzłá o rozſądek w ſwey ſpráwiedliwośći/ będąc Krol opiły przećiwko niey ſkazał Phil L4 (3); LatHar 219; Tákże więc piérwéy do Burmistrzá ſwégo pánowie miaſt odſyłáli o ſpráwiedliwość. SarnStat 1276 (3); SkarKaz 422a; Azac o te pożyczki nie nábiegáią mię: Rzadki dzień, żeby kilká ich v mnie nie było. CiekPotr 44; SkarKazSej 679a.

~ W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (10): y wi przyacziel nas o thakowe krziwdi wasche kyelka ras przyiſſilaly poſli wasche LibLeg 10/92 (2); UstPraw G3; A przed tym trzeći dzień był też poſeł od Kſiążęćiá Polſkiego Mieſzká o koronę tákowąż do Papieża BielKron 299v (6); Mittere legatos ad Caesarem de pace, O pokoy/ etc. Mącz 78b. ~

b. Po wyrazach ogólnikowo oznaczających czynność starania się [kusić się, stać, starać się itp.] (1510): ListRzeź w. 38; O to prácuy by mogł iednego/ Przyiaćielá mieć práwego BierEz G (15); Ten cżlowiek o ktorégo żydowie ſtoią ijżby byl na ſmiertz oſądzon/ ieſtci owſſeyki niewinny OpecŻyw 133 (4); ForCnR B3v (2); PatKaz III 146; KlerPow 9; á ieſtliby mogła głową na doł obrocić: ma ſie o to pokuſzać. FalZioł V 22d; BielŻyw 6 (7); BielŻywGlab nlb 6 (3); GlabGad K7v; LibLeg 7/11 (20); RejŁas w. 23 (3); WróbŻołtGlab A4v; MetrKor 61/223; A bywáłi [!] ty czáſy iż ſie pokuſſáli o mię chcąc mię rowno z ziemią vniżyć RejPs 181v (47); RejRozpr Av (4); SeklWyzn ktv; ConPiotr 34; Nie maſz ſie ty o czo ſtarać Wiele tobie Bog racżył dać RejJóz C7v (7); SeklKat H3; RejRozm 401 (3); RejKup ſ2 (9); KromRozm I M4; MurzHist A4v (4); MurzNT 108v (4); KromRozm III L3v (4); Diar 23 (5); DiarDop 106 (4); BielKom 5 (3); Ludzye ná thym docżeſnym ſwyecye/ ſtáráyąc ſie o zboże/ prácuyą/ orzą/ áż zbożá doſtáną GliczKsiąż C8v (15); LubPs Bv (6); GroicPorz e; KrowObr 36 (10); Tákże y ty nie w iednym roſkoſzy pokłáday/ Cżáſem ſie też o drugie rozumu dokłáday. RejWiz 54; náwroć mie Pánie náwroćić ſie muſzę/ A o złe iuż ſie dáley więcey nie pokuſzę. RejWiz 135 (36); Leop Ier 9/5 (8); OrzList f3v; RejFig Cc3 (2); Y nie práwy to Rycerz/ co ſie śmierći boi/ A tho záſię deſperat/ co też o nię ſtoi. RejZwierz 125 (13); BibRadz I 108d marg (16); OrzRozm Cv (4); Prácowali ſie o to Węgrzy s pilnością/ áby then Syem álbo nie był/ álbo w Budzyniu poſtánowion był BielKron 413; ná pokłádźinach Nowożenia ma obiáwić ieſli iuż doſyć vcżynił temu o co ſie záwiódł BielKron 465 (76); GrzegRóżn D4 (3); KochSat A2; KwiatKsiąż E2 (5); Incumbo in hanc rem vel huic rei, Staram ſie o to/ Pilenem tego/ Ná tymem wſziciek yeſt. Mącz 70b; Inhio, Zábiegam czemu/ ſtoyę o co/ Lákomem ná co. Mącz 156b; Gratiam Caesaris sequi, Láski Ceſárskiey náśládowáć/ to yeſt. ſtać o yego łáskę. Mącz 384c (79); OrzQuin E2 (9); Prot A2 (6); ProtBaz E2; SarnUzn D4v; Abowiem dobry człowiek/ o zbytki ſye nieprácuie/ áni roſkoſzy niepotrzebnych ſzuka. SienLek 10v (7); LeovPrzep b3; RejAp 199v (17); GórnDworz C4v (54); O miła pánno proſzę ćię ábyś ſie o me wyzwolenie prácowáłá. HistRzym 4v; RejPos 4 (157); BiałKat 91 (4); Cęſto [!] ſie Herczykowie/ o tę źiemię kuſzą BielSat G3; KwiatOpis C4; KuczbKat 1 (20); RejZwierc 216v (66); BielSpr 50 (6); WujJud 3v (5); WujJudConf 19 (4); KochList 2; RejPosRozpr b3 (4); RejPosWstaw [1434]v (18); BudBib b (10); káżdemu z nas powinna rzecz ieſt o to ſie vſiłowáć/ ábyſmy to oſieroćiáłe [...] Páńſtwo k dobremu y ku poćieſze przyẃieść mogli MycPrz II A (7); Strum Mv (2); BiałKaz Lv (2); BudNT przedm a6 (3); CzechRozm 9 (45); PaprPan A3v (21); KarnNap B4v (5): ModrzBaz 1 (79); ModrzBazBud π5v (2); Mocno ſię o to ſtárał ná tym Synodzie Ceſarz Cárogrocki Bázylius [...] ábj Bulgárowie do Cárogrockiej Pátryárchiey obroceni byli SkarJedn 221 (15); KochOdpr D3; Oczko A4 (2); Begirig zu hertſchen. Chce mu śię pánowáć. Et Stoi o kroleſtwo. Induci cupiditate regni. Calag 64b (3); KochPs 9 (4); Opátrzmy ſobie okręt ná brzegu y zmowmy przewoz/ á ia ſię poſtáram o pieniądze. SkarŻyw 134 (43); MWilkHist B3v; zárázem Gońcá do Drewlanow wypráwiłá/ dziękuiąc im żá to/ iſz ſię o nię iáko o Wdowę oſierociáłą ſtáráią StryjKron 122 (10); CzechEp 378 (29); CzechEpPOrz *2v (4); widząc iż ſię to wedle myśli/ y vpodobánia iego nie dźieie/ fráſuie ſię oto/ y vprzeymie ſtára/ áby co nie może być/ przez łágodne namowy/ gwałtem y mocą wyćiſnąć ſię mogło. NiemObr 14 (29); KochFr 106 (3); KlonŻal A4 (2); KochEpitCat 110; KochWz 137; ReszPrz 7 (3); ReszHoz 133 (5); ReszList 150 (2); WerKaz 267 (3); WisznTr 24; BielSjem 3 (3); Bych im był przyiaćielem/ o to mocno trwáły PudłFr 32 (4); ArtKanc K18 (8); BielRozm 16; GórnRozm A2 (9); PaprUp K3; Stárzec prácuię o dobré mienié ZawJeft 37 (2); ActReg 4 (18); Calep 251b; GostGosp 144; GostGospSieb +2v; Phil B4 (16); GórnTroas 43 (5); KochCn B4v; KochPij C2v (2); GrabowSet C3v (2); KochFrag 51 (4); OrzJan 45 (8); WyprPl Bv (2); Niech ſię o żadnego łáſkę ták nie ſtáram iáko o twoię LatHar 22 (25); KołakSzczęśl A2v (4); RybGęśli C4 (2); WujNT przedm 5 (18); WysKaz 31 (2); SarnStat 15 (30); SiebRozmyśl Bv; GrabPospR L (5); KmitaSpit B3v; PowodPr 57 (2); Prośim was bráćia/ ábyśćie po chrzćie vczćiwy żywot wiedli: á wy niedbaćie o to/ ábyśćie z dobrym żywotem ſtąd zeſzli SkarKaz 350b (6); VotSzl B4 (4); CiekPotr 38 (6); CzahTr E2 (12); GosłCast 71; PaxLiz D2; SkarKazSej 657b (7); KlonFlis A3; SkorWinsz ktv; Oſtrzy wąśik: vcży ſię mrugáć ná vcżynne Pánie młode: Cżáſem ſię kuśi o niewinne. KlonWor 58 (3); Iżem niemáło zácnych młodzieńcow wzgárdziłá. Ktorzy o me małżeńſtwo vſtáwicżnie trwáli PudłDydo B3v (3); Bo mię przećiwnik depce: y ſtáránie Ma o tym pilne/ ábym ná odmiány Wſzelkim kłopotem był vmordowány. SzarzRyt A4v; SzarzRytJSzarz nlb 2; SzarzRytLeśn ktv.

Połączenie: »o ... o« (1): tego dołożę/ áby Dworzánin thę białągłowę kthorą ſobie vpodoba/ miał w wielkiey cżći/ y powadze: o dobre o iey/ áby ſie pilniey ſthárał/ niż o ſwe właſne GórnDworz Mm2.

W połączeniu z przysłówkiem (93): RejRozpr D4v; I ſwietym nić niedawaią A prawie ich za nić maią. O mſſe onieſpory trudno Bo iuż onich dzierzą rozno. RejKup i6 (2); MurzNT 13v (2); Diar 73; BielKom F2v; trudnyey mi o pſá niż o ſlugę. GliczKsiąż N6v (2); GroicPorz k4v; Bo ſnádniey przyrodzeniu záwżdy o tákiego [wszetecznika]/ Niżli o cnotliwego á prawie dobrego. RejWiz 78 (7); RejFig Bb8v; RejZwierz 42 (2); OrzRozm P4 (2); BielKron 400v (3); OrzQuin 03; SienLekAndr a2v; A za w.m. niewieſz/ iż ſzánownemu o wſzytko łatwie GórnDworz Qv (9); Dłużey na świećie Ludzie/ niżli dźiſia trwáli. Lácno było o Koniá/ y o Służebniká/ Cnotliwſzego BielSat D3v; Iż záwżdy łácno o drewno kto chce pſá vderzyć. RejZwierc 80v (11); WujJud 70; WujJudConf 254; Strum E2; CzechRozm 254v; ModrzBaz 56 (3); SkarJedn 100; Oczko A3v; StryjKron 31; KochFr 28 (2); WerGośc 261; ZapKościer 1587/57; Czegoś żądał/ o wſzyſtko łácno było. KochPieś 25; BielSen 14; PudłFr 28; BielRozm 29v (2); GórnRozm I4v; ActReg 86 (2); GostGosp 54 (3); Trudno o ſzcżyrość przybráną w proſtotę. GrabowSet Y; JanNKar D3; SarnStat 517 (3); SkarKaz 351b; PowodPr 83; VotSzl C (7); CiekPotr 40 (2); CzahTr [D2v]; SkarKazSej 695a; SapEpit ktv; Nie vſłyſzyſz tám nigdy by chwalono cnotę/ Abo ſpráwę vcżćiwą: bo tám trudno o tę. KlonWor 8.

Zwrot: »stać o [czyje a. komu] gardło, o zdrowie itp.« = czyhać na czyjeś żyde (25): OpecŻyw 71 (2); BierRozm 15; MurzNT Matth 2/20; RejWiz 177v; Leop Lev 19/16 (2); RejZwierz 30v; BibRadz Ier 46/26; Cżemu wierzyſz moy pánie nieprawdziwym ludzyem/ ábych ia ſtał o twe zdrowie BielKron 67 (3); Petere caput alicuius, Stać komu o głowę/ Chcieć kogo zábyć. Mącz 37c (8); Tey ſię bał y Moſkwićin choćia w mocney zbroi/ Ktory nam y o gárdło y o páńſtwo ſtoi. Prot B3v; RejAp 30; idź do zyemie Izráelſkyey/ ábowyem iuż ſą ći pomárli wſzyſcy ktorzy ſtali o żywoth dzyecięciá tego. RejPos 25v (2); LatHar 641.
α. O zapobieganiu: ‘żeby nie (6): Tobyem ya ſámemu zgrzeſſył o moy miły Pánye/ A przed tobą o káżdą złość było me ſtáránie LubPs N4: RejFig B2; A ſam ſie tám ſtára á przycżynia o káżdy vpadek twoy/ ábyś nie wypadł z obiecánego błogoſłáwieńſtwá ſwego. RejPos 341v (2); RejZwierc [193] (2).
3. Wskazuje na obiekt pozytywnego traktowania, dbałości; in Vulg; de JanStat (963):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (924): Polyecam też tobye myloſcywi Ieſu wſſitky ktorzi myα myluyα a ktorzi o myα praca mayα BierRaj 17; Cżemuśćie ták záſlepieni: Iż niechcecie o śię radzić/ Złego źiela wcżás pokáźić. BierEz N (55); ty ſie pratzuieſs ij piecżoluieſs o wielkié rzecży OpecŻyw 60; Panie/ niedbaſs o to/ ijż ſioſtra moia dá mnie ſamé ſlużytz OpecŻyw 60 (9); MetrKor 38/501 (2); marya panna praczouala ſyą o thouarzyſzky ſwe by ktora ſnych kthorą mouą nyezgrzeſchyla PatKaz III 149v (2); FalZioł I 16d (2); Mąż mądry nie tilko o pocżątek praczuie ale y o dokonanie. BielŻyw 169 (6); GlabGad M5v; MiechGlab *5v; BierRozm 20 (2); WróbŻołt Q4; WróbŻołtGlab A4v; RejPs 44v (7); [Turcy] o chrzesczyani nicz niedbayą bi o sobaky LibLeg 11/44v (7); RejRozpr A4v (9); Kto ſzcżęſcie puſzcża nimo [!] ſię Prawie ten iuż niedba o ſię RejJóz E (6); RejRozm 403; RejKup b8 (40); RejKupSekl a6; malzonek yey onyą thak yako bill powinowath nyedball LibMal 1551/160v; MurzHist Cv (8); MurzNT 11 (9); Diar 27 (2); DiarDop 101 (2); Poćcie ku mnie mili moi/ Ktory o ten ſwiát nie ſtoi/ Zálecę was pánu ſwemu BielKom D6v (4); Ták yáko ocyec właſny cżyni około cyáłá o kthore ſie ſtára y pyecżołuye. GliczKsiąż N5v (24); LubPs Y (13); SeklPieś 20; KrowObr 21v (9); RejWiz 20v (76); RejFig Cc4v (2); RejZwierz 23 (14); BibRadz Ps 143/3 (13); OrzRozm Dv (2); [Jagiełło] więcey ſie ſtárał o nię [Litwę] niż o ſwe kroleſtwo BielKron 387 (21); KwiatKsiąż M4; Omnes eius curae in te consumuntur, Wſziſtki ſwe ſtáránia ná cię yednego kłádzie/ o cię ſie ſámego troſzcze. Mącz 432d (45); OrzQuin E (3); Prot B2 (5); SienLek 10 (4); RejAp F5 (30); pánowie winni mieć piecżą o ich [poddanych] dobre/ y pocżćiwe GórnDworz Gg5 (11); HistRzym 10v (2); A nie ſie nie ſtháraycie o dzyeń iutrzeyſzy [Nolite ergo solliciti esse in crastinum Vulg Matth 6/34]/ ábowiem iutrzeyſzy dzyeń będzye miał pilność ſam o ſobie [sollicitus erit sibi ipsi Vulg Matth 6/34]. RejPos 217 (79); BiałKat 113v (2); BielSat D3v (7); GrzegŚm A2v (4); HistLan B (5); KuczbKat 280 (4); Dármo tucżyſz tłuſte woły/ A niedbaſz o przyiacioły. RejZwierc 233v (54); BielSpr 1 (2); WujJud 16 (5); WujJudConf 141v; RejPosWstaw [212] (4); A (przeto) o wſzytkie słowá ktore mowią niedbay BudBib Eccle 7/21 (3); Strum E3 (2); BiałKaz I (2); BudNT Gal 4/11 (2); CzechRozm 7 (11); PaprPan Bv (3); KarnNap A2v (3); ModrzBaz 2 (35); ModrzBazBud π6v; Pan Bog [...] ſtáránie wam o wſzytki kośćioły zlećił SkarJedn 106 (7); KochPs 77 (2); SkarŻyw 473 (25); O one ſie dziády boię Bo nawięcey o nie ſtoię. MWilkHist E (2); StryjKron 205; CzechEp *2v (16); Znam y wyznawam/ pilne y vprzeyme W M o mię ſtáránie. CzechEpPOrz *2v (2); NiemObr 22 (3); Nieſtoi o mſzą/ áni o dzwony/ woláłá by dzban piwá źielony. KochFr 118 (6); ZapKościer 1584/49; KochDz 106; KochMarsz 154 (2); KochMuza 26 (4); KochMRot A2 (4); ReszHoz 129; ReszList 154; WerGośc 230 (4); Roznieyſzych obycżáiow ſą dziś ſynacżkowie: Ktorzy tylko mácaią gdzie kupić zagony/ A máłą piecżą máią o dobro Korony. BielSen 18; BielSjem 3 (6); KochPieś 5 (4); KochTarn 78 (2); PudłFr 6 (7); ArtKanc H18v (17); BielRozm 4 (6); GórnRozm B3v (7); KmitaPsal Av; KochProp 14; PaprUp C3v; ActReg 24 (4); GostGosp 98 (3); Phil 03; GórnTroas 4 (3); KochPij C3; GrabowSet Hv; OrzJan 33; WyprPl B3v; Day nas zá duchowne ſyny wielce miłośierney mátce twey/ áby o nas ſtáránie cżyniłá LatHar 29 (2); KołakCath C3; KołakSzczęśl A3v (3); RybGęśli B2v (2); żeby ſię wam pokazáło pilne ſtáránie náſze ktore mamy o was przed Bogiem [ad manifestandam sollicitudinem nostram, quam habemus pro vobis] WujNT 2.Cor 7/12 (19); JanNKar D2; SarnStat 516 (2); SiebRozmyśl G2; GrabPospR N2; SkarKaz 43b (16); VotSzl B4; CiekPotr 23 (4); CiekPotrŚredz )?(4; CzahTr G4v (4); GosłCast 18 (4); Iać záś nie ták o iadło/ iák o pićie ſtoię/ Gdy becżki piwá doydę/ wnetki ią wydoię. PaxLiz C4v (4); SkarKazSej 658a (12); KlonFlis B4; SapEpit A2v; KlonWor **v (3); PudłDydo Bv (2); SzarzRyt Cv (2).

W połączeniu z przymiotnikiem (8): Tullia podwiodłá mężá Tárquiniuſá pyſznego/ áby cżynił o kroleſtwo s Serwiuſem ſtárym mowiąc/ żeś ieſt iáko bábá niedbáły o ſwą oycżyznę właſną BielKron 103v; Omissior ab re, Niedbáły o goſpodárſtwo/ nie pilny ſwey rzeczy. Mącz 226c; RejZwierc 2v; bo Pan ieſt święty/ mocny/ y zarzliwy o cżeść ſwoię: nieprzepuśći złośćiom wáſzym. SkarŻyw 504; GrabowSet G; WujNT 159; SarnStat 345; Tym też przyiáchánim krolow pohańbić chćiał P. Bog niewdźięczne Zydy/ y niedbáłe o ſwoie zbáwienie wzbudźić SkarKaz 517a.

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (4): RejAp 192; Abowiem ſluchay iáko ty niedbálce o ten poććiwy żiwot ſwoy piſm o rozlicżnemi przezwiſki zowie. RejZwierc 130v (3).

Połączenie: »o ... o« (1): ſą dwie rzecży/ co ſtrách rozradzáią/ Stárość á potomkowie/ tym co ich nie máią. A to ia mam oboie/ o śmierć o tę mi nic RejZwierz 27.

Fraza: »nic [o kogo, o co]« = nie obchodzi, drobiazg, mało ważne (23): LibLeg 11/12v; RejKup h6v (2); KromRozm I B2 (2); Acz o ſlowá nic/gdźye rzecz ſámá w ſobye yáſna yeſt KromRozm III C7v (2); RejZwierz 5; Nicći o ránę/ bo ſie tá łácno zgoi: nicći o więzienie/ bo komu obiecał Bog nigdy nie zginie: niczći y o ſmierć/ ábowiem nigdziey lepiey áni pocżćiwiey nie możeſz zápiecżętowáć żywota ſwego. RejZwierc 27 (5); CzechRozm 117; BielSjem 12; GórnTroas 19 (2); OstrEpit A4; CiekPotr 74 (2); PaxLiz E4; Choćia Bańſkich miaſt nie mamy/ nic o to/ Sámo do ręku przychodźi nam złoto. KlonFlis C2 (2).
4. Wskazuje na przedmiot lub przyczynę sporu, polemiki, walki; także ugody, porozumienia; de, super Vulg; in, pro Mącz (809): ZapWar 1505 nr 2011 (6); Potym liſzká przybieżáła [...] Przycżyny walki pytáłá [...] Ony iey odpowiedziáły/ O gárdłáſmy ſie wſpieráły: Kożdy ſwoie lepſze mnimał/ A przetoć ten boy o to wſtał BierEz M2 (2); OpecŻyw 76; Ci ptaczy z przyrodzenia barzo ſie miluią/ á wſzakoż o gniazda ſpołem zſobą walcżą FalZioł IV 21c (3); BielŻyw 9 (6); MiechGlab 66; LibLeg 7/97 (5); RejPs 145v; ComCrac 12v; LibMal 1554/189; RejKup d8 (4); KromRozm I G3v (2); MurzHist C (2); MurzNT 21 (2); KromRozm III A4; Diar 80 (2); DiarDop 119 (6); BielKom D2 (2); GliczKsiąż C (6); Abowiem thu nie ſzłáby iuż ſpráwá álbo ſpor o dług ze gry/ ále z obiecáney zapłáty. GroicPorz d (3); KrowObr 28v (17); Gdy kopáią gránice zyemię rozmierzáią/ Cżáſem ſie o máły kęs márnie zábijáią. RejWiz 87 (5); Leop Gen 26/21 (10); OrzList e4 (3); UstPraw E3v (6); RejFig Cc7v; O Tę ſie Kokoſz cżęſto/ Iáſtrząbi drapáli/ A iáko Orzeł przypadł/ ták iey wnet przeſtáli. RejZwierz 108v (6); BibRadz Iudic 6/31 (2); y ſzewce o kopytá gdy ſye zwádzą ſądźić ty będźieſz OrzRozm T2v (2); Hektor wielki á znamienity wſzytkiemu ſwiátu mąż iáko ſtárſzy/ rádził áby byli z Greki o to w pokoiu BielKron 55v; Cżáſu iego dwá Ceſárze byli Konſtántynopolſcy/ ktorzy ſobie o páńſtwo ocży łupili. BielKron 240; S they przycżyny były wielkie roznice o Medyolan miedzy Ceſárzem á miedzy krolem Fráncuſkim. BielKron 417v (155); GrzegRóżn Bv (5); KochSat B2v (2); KwiatKsiąż Bv (3); In contentionem honoris venire, Zá páſy chodźić o poważnieyſze mieyſce. Mącz 480c; Res controversa et plena dissensionis inter doctissimos. Rzecz wątpliwa ſwarliwa á o którą ſie vcżeni ludźie nie mogą zgodźić. Mącz 489a (39); OrzQuin B4 (5); Fráſzká v was sſárzyć ſię o Páńſką wieczerzą Choć o tym nie iednáko miedzy wámi dźierżą. Prot C (4); SarnUzn F5v (2); SienLek 194; LeovPrzep E2; RejAp 164 (2); o máiętność prokuratorowie ſie ſwárzą: o ciáło Doktorowie: á o dufzę Theologowie. GórnDworz Q7 (10); HistRzym 79v (2); RejPos 317 (11); BielSat Hv; GrzegŚm 62; RejZwierc 27v (14); BielSpr 68v (15); A Paris z Menelaem bić ſie o cię mają, A kto wygra, temu cie za żonę przyznają. KochMon 24 (6); Lecż żaden nie weźmie korony/ kto ſie o nię mocnie nie potyka. WujJud 108v (4); WujJudConf 248v (4); RejPosRozpr c3; BudBib 1.Mach 7/21 (8); MycPrz I Bv (4); Strum M; WierKróc A3v; BiałKaz I (2); BudNT Act 18/15 (4): StryjWjaz C2v; CzechRozm 227v (13); PaprPan I2 (2); A o ośiádłośći przed wielem wiekow przywłaſzcżone/ á cżemu zkim woiowáć [De possessionibus... quid opus est bellare]? ModrzBaz 105 (36); SkarJedn 9 (11); KochOdpr A4 (3); nietylko o ták wielką téy wody miárę/ ále też o ſáméy wody pićié/ nierychło ſye ſtárguiemy Oczko 22 (2); Calag 117a; KochPs 121 (4); SkarŻyw 270 (30); ZapKościer 1581/25 (7); StryjKron 1 (12); pokázowáli ſię oni cżuynymi y gorącymi: záſtáwuiąc ſię potężnie o chwałę Bożą CzechEp 47 (19); KochJez A2; o ſwoie fáłeſzne nabożeńſtwo/ y o ſtárożytne zwycżáie/ áż do ząb ſię z nimi kęſáć chce. NiemObr 11 (31); KochFr 109; KlonŻal C (2); KochMuza 27; KochSz A2v (2); BielSen 8v (2); BielSjem 9; KochPieś 51; By byłá między trzemá/ w ten czás czwarta ſtáłá/ Kiedy o iábłko był ſpór: pewnieby ie miáłá. PudłFr 69 (3); O pełną więc ieden ſie ná drugiego rzući. BielRozm 4 (2); GórnRozm Av (5); KochWr 22 (6); PaprUp G4 (3); ZawJeft 13; Iabych teraz nie miał czym począc ani o Radom, ani o Zborow czynie ActReg 165 (11); Calep 254a; Phil E; GrabowSet H; OrzJan 42 (16); LatHar 315 (3); KołakCath C2; WujNT przedm 36 (8); Sálomonów Dekrét między onémi dwiemá niewiaſtámi, co ſie o dźiećię wádźiły. SarnStat 797 (23); SiebRozmyśl K3; KmitaSpit A4v; PowodPr 65 (11); SkarKaz 275b (5); woleliby z nieprzyiaćielem Koronnym zdrowia ſwe o wſzytkę oyczyznę/ y o te praemia pokłádáć y one ná ſzáńc ſtáwiáć/ á niżeli z domowym ſąśiádem o zagon piaſku [...] vgániáć fię y zábijáć. VotSzl C2v (10); CiekPotr 46; Niech nie będźie wiernjch twjch tákie krwie roźlania Ktorzy o twoie imię broni dobywáią/ Ktoremu zli Pogánie ſproſnie vrągáią. CzahTr G4 (4); GosłCast 65 (2); SkarKazSej 659a (9); Naydźieſz wiele opiłych/ ſzalonych żebrakow [...] Ktorzy zá łby o mieyſce/ o iáłmużnę chodzą KlonWor 50 (11); SzarzRyt ktv (2).
a. Wskazuje na przedmiot będący stawką w zawodach, grze, zakładzie lub rywalizacji (80): Iesliby theſſz ktori thowarziſſz ieden s drugim o pieniądze grał [...] przewiny Starſſim do Cechu sſeścz groſſy. ListRzeź w. 39; Cżterzy cżęśći vdziáłáli/ Aby o nie los miotáli: Komu śię co miáło doſtáć BierEz M2v; OpecŻyw 142 (3); FalZioł V 66; przyrodzoney ſſáty mey niechćieli dzielić/ ále loſy onię miotáli komu by ſie wſſythká doſtáć miáłá. RejPs 32; Sumnienie ſię ſmieie iż ſię o duſzę zakłada. RejKup K; GliczKsiąż G6 (6); LubPs F2; A o lud moy rzucáli los [super populum meum miserunt sortem] Leop Ioel 3/3 (3); RejFig Cc4; Gránia o pieniądze v nich niemáſz BielKron 259v; Pacisci cum illo paucula pecunia potes, Możeſz ſie s nim o máłe pieniądze záłożić/ álbo też zmowę vczinić. Mącz 272a; In sortem provinciae venire, Iednym z tych być którzi fie lóſem o ſtároſtwo álbo ynſzy vrząd roſpráwuyą. Mącz 480d (9); SienLek 189; bo bym ia niechciał áby miedzy chłopſtwem ſiadał/ á tám tho pokázował/ co vmie/ ábo ſie z nimi koſzthował o płatną. GórnDworz I8 (6); RejZwierc 25v (9); BudBib Ioel 3/3; CzechRozm 203; KochPs 31; KochSz A4v; ArtKanc D13; GórnTroas 60; WyprPl A2v; LatHar 118 (8); Rozdźielili ſobie odźienia moie: á o ſuknią moię los miotáli [super vestem meam miserunt sortem] WujNT Matth 27/35 (5); SarnStat 707 (6); Cżęſto ſię przypátruiąc w karćiętá ſię wpráwi: O ſzcżudłki/ o orzechy; potym groſze ſtáwi. KlonWor 34.
Wyrażenie przyimkowe: »o zakład« (8): RejZwierz 81v; RejPos A4; RejZwierc 180 (3); iákoby owo dźieći kiedy gruſzki o zakład ziádáią/ które prędzéy áby wygrawáło Oczko 27; O zakład/ nie naydźiećie nigdźiey ták taniégo. WyprPl A4v; Páiąk z Minerwą ſzedł o zakład świętą/ Ktoby ćieńſzą nić/ y przędzę zácżętą Vkręćił ze lnu KlonFlis E3v.
α. O grze w szachy (1):
Zwrot: »o babę dać szach« = szach królowej (1): Roch ſie też biały ku potkániu ſtroi/ A w ſwietney ſobye poſkákuie zbroi. Potym o Bábę dał ſzách Rycerz w bieli Tuſząc/ że mu iey obronić nie mieli. KochSz B3.
5. Wskazuje na podstawę zarzutu, skargi, sprawy w sądzie, wymiaru kary: de Vulg, Mącz, Modrz. JanStut: per, pro, propter super JanStat (1819): ZapWar 1505 nr 1968 (144); ListRzeź w. 34; MetrKor 34/134 (10); Pozwał ią w ſąd zágáiony/ O ieden chleb pożycżony. BierEz M2v (2); przyſięgám wám przez Ceſarſkié zdrowié/ ijżci ni iedné winy w nijm náydz niemogę/ o ktorą by miał vmrzetz OpecŻyw 131 (5); ForCnR D4; PatKaz III 130v; A iakos wybawił zuzannę phałſziwie o grzech oſkarżoną TarDuch Ev; BielŻyw 46; March2 A4 (2); yſz go ya byerzą na ſzwą dvſzą y naſzwe szvmnyenye [...] yſſ on mnye vynyen yeſth oczom nany zalowal LibLeg 6/115v (42); RejPs 74v; Na duchowny ſąd prziiſluſayą ſądzicz [...] o lichwy, o duchownych zabiianie, biczie, a rany ſwięczonych, o ſwiętokradſtwo ComCrac 20 (30); wkaliſchu przed pulthorem layth ſchathi Byale vtrząſziglowcziney pokradł y szyedzial o tho w wyązyenyv Kaliſkym LibMal 1547/129 (23); RejRozpr B3v (3); SekIKat Ev (4): RejKup g4 (2); KromRozm I N4; MurzHist E3 (4):MurzNT Luc 23/14: KromRozm II g3v; KromRozm III Q3v; tylko potwarz niejaką na nie kładą o złupienie kościołow Diar 57 (11); DiarDop 99 (7); GliczKsiąż N3v (5); Srogye pobudzenie ku ſłuchániu/ ocż ſie chce Pan s ſzáſárzmi ſwemi rozſędzić. LubPs N3 marg; Mąż niemoże żony káráć o cudzołoſtwo/ áni przećiw niey czynić w pewnych przypadkách. GroicPorz 11 (132); KrowObr 160; Wiſiałby o to drugi co dzyáłáią ſwięći. RejWiz 132 (3); nienálazłem żadney w tym cżłowiecże przycżyny/ z tych o ktore mu winę dáiećie. Leop Luc 23/14 (4): OrzList ſ3; Kto o głowę zábitą po zábićiu nieczyni práwem przes trzy látá: táki niedbálec choćby potym chćiał/ tedy iuż przes dawnoſć niemoże UstPraw G4v; O co dzyeći winny ná pozew odpowiedać UstPraw H3; Gdy vbogi páná pozowie o iáki gwałt/ tedy pan ma ſię odwieſć świádki UstPraw H4 (193); LeszczRzecz A4; RejFig Cc4 (4); BibRadz Ps 7/4 (7); OrzRozm E2 (14); O cudzołoſtwo męſzcżyzny karano wáłáſzeniem/ á niewiáſty gárdłem BielKron 9v; Przeſtáłá plagá od ſynow Izráelſkich/ ktorą był Bog ná nie o ten vcżynek przepuśćił BielKron 43; Nie byway názbyt ſpráwiedliwy (to ieſt/ nie karz okrutnoſcią ledá o przycżynę.) BielKron 81; PIus Papież rodem z Włoch/ [...] vſtáwił klątwy o kościelne rzecży gwałtownie bráne/ to ieſt/ o dzyeſięćiny/ o przeſládowánie kápłáńſkie/ y o ine. BielKron 150 (86); GrzegRóżn F2 (2); KochSat B2v; Capitis accusare, subaudi crimine, O głowną rzecz dać winę. Mącz 75b (10); Niech nas o wſzytkié rzeczy/ ták o Swieckie/ iáko y o Duchowné/ Król ſam w Polſzce ſądźi OrzQuin Z; Prot A3v (3); RejAp 31 (2); záwdy przycżynę naydą/ o co ſie ſkárzyć ná przyiacielá. GórnDworz M3 (6): RejPos 192 (4); BiałKat 131; BielSat D4v (3); Kogożby o nierząd winowáć. RejZwierc B3 (21); BielSpr 37v (5); BudBib Gen 21/25 (2); MycPrz I B2; CzechRozm I 7 (2); Bo o táki wyſtępek każdy marnie zginie. PaprPan Ff3v (5); było wolno ſkárżyć ná ſwego winowáycę/ á práwem znim o ſwą krzywdę cżynić. ModrzBaz 77v (32); SkarJedn 140 (15); inácżey áni tu byli Poſłow ſwych poſyłáli/ áni ták ſurowie O ſwą krzywdę mowili. KochOdpr C4v (2); w Genui ziemek iego z Walenciey o grzechy ſwe miał być iáwnie cżwiertowan SkarŻyw 310 (32); ZapKościer 1580/11 (12); StryjKron 612 (2); NiemObr 110 (6); KochWz 142; ReszList 187; WerGośc 265 (4); WerKaz 297; BielRozm 32 (3); ſtrách tęn prżećię/ iż o zábićie dáć gárdło/ śiłáby ludźi pohámował GórnRozm E4 (86): Wſpomnicie nato ze ſlawni prodkowie waſzi omnieiſze krziwdi na Krole Pani ſwe gwałtu wołali PaprUp K (7); ActReg 12 (6); ktokolwiek gdy złodźieiá ſpoſobi ryby krádźione ſobie nośić może/ o to wiśieć ma iáko o wołu GostGosp 142 (7); OrzJan 37 (2); LatHar 316 (7); Y skárżyli nań Arcykápłani o wiele rzeczy [accusabant eum summi Sacerdotes in multis] WujNT Mar 15/3 (17); żadnégo obywátelá ośiádłégo o iáki wyſtępek [pro aliquo excessu JanStat 122] ábo obwinienié nie będźiemy áni roſkażemy łápáć SarnStat 702 (708); GrabPospR K4 (3); Pan Ewángelicki brát/ co mię bárźiey niż przedtym miłowáć miał/ o zdrowie/ máiętność/ y poććiwość mię poćiągnie. PowodPr 45 (13); O złe wychowánie dziatek rodzice karzą. SkarKaz 44b marg (17); VotSzl E3v; SkarKazSej 681b (8); KlonFlis Ev; KlonWor 11 (3); ZbylPrzyg A4.

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (3): Biſkupá mieć nie chceſz/ przeto/ ábyś o łup kośćielny ſwóy/ y o niewiárę ſwą/ Sędźiego vrzędnégo nie miał nad ſobą żadnégo. OrzQuin C4 (2); SkarKazSej 684a.

6. Wskazuje na przyczynę, zwłaszcza uczuć, doznań, działań; pro Mącz, Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; de Mącz, Vulg; super Vulg, PolAnt, JanStat (820):

W połączeniu z czasownikiem oraz rzeczownikiem nieosobowym (804): ZapWar 1528 nt 2457; Pan kiedy táką rzecż ſłyſzał/ O bluźnienie się rozgniewał BierEz A4; Siekierá o to ſie troſkáłá/ Iż toporzyſká nie miáłá. BierEz Rv (12); Na tym drzewie mſ vmrzétz/ o ktorégo ſmiertz maią żydowie zginątz OpecŻyw 58v (7); FalZioł V 66; BielŻyw 34; WróbŻołt V6 (2); LibLeg 11, 25 (6): RejPs 198; Máłoć pán bog dba o datki A zać mu zbierać ná dziatki. Abo ſie troſkáć o długi RejRozpr A4v (2); LibMal 1543/72 (6); Mogę mv też to powiedzieć/ o czo mię ſvmnienie gryzie SeklWyzn c4v (3); Czoſz ſie goſpodze fraſuieſz Ni ocz ſobie głowę pſuieſz RejJóz C7v (7); SeklKat Ev (6); RejRozm 397; Wzdy iey ſpytam oczo placze A za czo odniey wybaczę. RejKup d4 (5); MurzHist T2v (4); MurzNT Matth 6/25 (12); KromRozm II h3v; KromRozm III C8 (3); BielKom D8 (3); Rzymyánin yeden [...] małżonkę ſwoyę dla tego był opusćił/ y o to ſie ſnyą rozwiodł/ iż nyemogł myeć ſnyą żadnych dzyeći GliczKsiąż C2 (5); LubPs F4v; KrowObr 34 (3); O nędzna márna Mucho ocż ſie więc nádymaſz/ Kiedy ſwoie ſláchectwo y z herby wſpominaſz. RejWiz 98v (9); Sromayćie ſie przed oycem y przed mátką o niecżyſthotę [erubescite... de fomicatione] y przed przełożonym y przed mocnym o kłamſtwá Leop Eccli 41/21 (5); Piotr wyznał iż Ianá ránił/ ále o to iż go też był Ian ránił pierwey UstPraw D3v (7); RejFig Ee3 (2); TO páni w Rzymie zacna/ zá ſwych cżáſow byłá/ Ktora o ſwą pocżćiwość/ ſámá ſie zábiłá. RejZwierz 44v (8); Niechći ſię to przykro nie widźi o dźiećię y o ſłużebnicę twoię [super puerum et super ancillam tuam] BibRadz Gen 21/12; Okázuie iż nie o ſwą/ ále o Bożą krzywdę był przeſládowan. BibRadz I 308d marg (11); OrzRozm F3v (5); Krol gotow ieſt o wiárę świętą/ o kroleſtwo to/ gdzieby iedno potrzebá byłá/ położyć gárdło ſwe. BielKron 307v (136); KochSat B2 (2); KwiatKsiąż H2; Acerbe et atrociter ferre, Wielmi ſie ócz gniewáć. Mącz 121c; Et quod nunc tute tecum iratus cogitas, A to o co ſie teraz ſam w ſobie grizieſz. Mącz 343d (27); OrzQuin A4v (6); Prot A3 (4); SienLek 14; LeovPrzep A4 (2); RejAp 36v (5); GórnDworz S6 (9); HistRzym 88; RejPos 35v (29); BiałKat 56 (2); BielSat B3 (4); GrzegŚm A4 (2); KuczbKat 295; RejZwierc 42 (59); BielSpr 44v (2); WujJud 198 (2); WujJudConf 91 (3); BudBib 2.Reg 13/22 (6); HistHel Dv; MycPrz I B2v (3); miałem dobrégo cnotliwégo ſługę/ á o máłą rzeczem go pozbył. Strum R2 (7); BiałKaz K3; BudNT przedm b2 (8); StryjWjaz A3; CzechRozm 30 (8); Bo gdy niemáłe troſki on o dzyatki ćirpyał/ Gdy go Cyrus poimał iuż ſie bárzyey wierciał. PaprPan [Hh5]v (9); [niektórzy] dla nędzney chwały/ o málucżkie rzecży [pro rebus leviculis] łápáią przycżyn niebezpiecżeńſtwá: á o ledá słowecżká [pro verbulo nullius] chcą ręką cżynić. ModrzBaz 62 (15); Gdj liſt przecżedł rzekł: o tę rzecż wmrzeć [!] mam/ á tego nigdy nie vcżynię. SkarJedn 135 (30); Oczko 33; KochPs 157; Drugi ſmutek ná Abráhámá o wzięćie żony. SkarŻyw 283 marg; Więcey ſię o záſmucenie drugich/ niżli o ſwoię chorobę fráſowáłá. SkarŻyw 582 (83); KochTr 21; MWilkHist E; Ná potomki Melſtińſkiego o cześć wzgląd. StryjKron 587 marg (3); CzechEp 75 (12); NiemObr 25 (17); KochCz 108; KochPhaen 22; KochWz 141; WerKaz 296; WisznTr 33; ZapKościer 1585/57 (2); Wſzákeśćie opátrzeni żywnośćią ná świećie/ Cżemulz ieden drugiego o kęs źiemie gniećie? BielSen 8; BielSjem 11 (3); KochPieś 6; KochSob 61; PudłFr 60; ArtKanc K19 (2); BielRozm 12v (2); iáko kolwiek práwi ia prżyśięgę chleb ſwoy oganiáiąc/ grżechu o to nie mam GórnRozm H2 (8); o żadną infzą przyczynę [...] Tymoteuſzá ſławnégo muzyká z Athén nie wygnano KochWr 39 (3); PaprUp G4v (7); ZawJeft 9 (2); ActReg 15 (11); GostGosp 20; GostGospGroch kt (2); ZapKościer 1588/80v (2); Tu mi idźie o mężá/ owdźie ſerce boli O ſyná GórnTroas 46 (3); KochAp 8; OrzJan 137 (2); WyprPl A4v (2); LatHar 611 (7); RybGęśli C4 (2); WujNT Matth 6/34 (24); WysKaz 37 (2); SarnStat 55 (7); KmitaSpit C; PowodPr 65 (12); Zięłá mię żałość y gniew o chwałę twoię Pánie. bo ſynowie kośćielni odſtąpili przymierza twego SkarKaz 119b (13); CiekPotr A2v; CzahTr B4; GosłCast 47 (2); SkarKazSej 663 (15); KlonFlis F3v; Więc też przyſzło w przyſłowie Toloſáńſkie złoto: Bowiem też wiele było kłopotu y o to. KlonWor 10 (5); ZbylPrzyg B4v.

W połączeniu z przymiotnikiem, przysłówkiem (14:1): Xántus o to nań gniewien był/ A bićim mu ćięſzkim groźił. BierEz E2; Leop Is 57/11; BibRadz Zach 8/1; OrzRozm O4v; Hekubá mátká Troilluſowa ſmutna będąc y żáłośćiwa o ſvny ſwoie ná Achillesa ięłá nárzekáć BielKron 59 (4); Przyidźie Oćiec/ o iedynego Syná zdrowie fraſowliwy/ przycżynę choroby iego zrozumie. SkarŻyw 68 (3); StryjKron 457; ActReg 132; CzahTr Gv; Ták ći mi káże chodzić moy namilſzy drogi Małżonek moy/ nie ieſt on o to ná mię ſrogi. ZbylPrzyg A3.

W połączeniu z rzeczownikiem osobowym (1): Nie deptáć áni oſzukáć wſpráwie brátá ſwego; tem iż mśćićiel (ieſt) Pan o wſzytko to. BudNT 1.Thess 4/6.

Połączenie: »o ... o« (1): A o Ludzi o wſſe niedbał Tak ſwoyey zwierzchnoſczi Duſał RejKup bb6.

7. Wskazuje na powierzchnię lub przedmiot, z którym coś (rzadziej ktoś) wchodzi w trwały lub chwilowy, często gwałtowny kontakt; ad, in Vulg, PolAnt, Mącz [też użycia przenośne] (272): A kożdy śię w nogę zábił/ O kámień ktory we drzwiách był BierEz D3v (3); APoſtołowie gdy to vzrzeli/ [...] od fmutku mowitz nieumiełi/ o ziemię ſie bili OpecŻyw 107 (5); A gdy będzie ten kamień na głowie o włoſy tart/ tedy ciągnie k ſobie pazdziorko. FalZioł IV 57b (3): WróbŻołt 136/9 (2); RejPs 204v (2); vderzila theſch przed tym zabiczym thą dzieweczką ſwoyą o zyemyą LibMal 1544/83v (2); niektorzy pourażáli oblicża ſwoie o drzewá/ á drudzy vpadáli w doły HistAl F3; MurzNT Luc 4/11; BielKom D3; LubPs V v; KrowObr 12v (4); Gdy ſie wiátr ocż otrąći/ tedy bárzyey ſzumi. RejWiz 151v (12); y ſlyſſáłem zá ſobą głos poruſſeniá wielkiego [...] y thrzepiotánie ſkrzydeł źwierzęcych bijących iedno o drugie [alteram ad alteram] Leop Ez 3/12 (4); OrzList h2v (3); RejFig A5; IErzego málowali/ á on Smoká gromił/ A o iákąś krolewnę/ drzewo oń ſwe złomił. RejZwierz 78 (2); BibRadz Deut 9/17 (2); OrzRozm F4 (3); S pogáńſkiey theż wiáry wzyął/ iż pádáią o zyemię kiedy ſłońce wſchodzi. BielKron 165v; Ale woźnicá nieopátrznie iádąc záwádził wozem o namioth krolewſki áż vpadł wſzytek. BielKron 354v (8); KwiatKsiąż N2; Caespito, Potykam ſie álbo/ otrącam ſie o co w dródze. Mącz 30c; Defigere aliquem colaphis in terram Poráźyć kogo pyęścią o ziemię. Mącz 126d; Illidere saxis, otrąćić zábić ſie o kámienie álbo páść ná kámienie. Mącz 182d; Impegit caput parieti, Dał ſobie w łep o śćiánę. Mącz 275d (27); łby ſobie piérwéy o wieżę náſzę potłuczećie/ á niżli nas na niéy dobędźiećie OrzQuin L4v (2); SarnUzn F7; SienLek 182v (2); kiedy w koſcioł ſwiętego Stániſłáwá ná zamku wchodzi/ ſchyla ſie záwżdy/ áby głową o záſklepienie nád wroty nie vderzył. GórnDworz Q8v (6); Vyźrzawſzy krol tablicżki/ omdlawſzy vpadł ná wznak o źiemię. HistRzym 37 (4); RejPos 69v (15); Albo ieſli ſie ſpárzy o piec/ tho iuż piec ſtłuc: ábo ieſli ſie obleie pijąc/ to iuż ſklenicą o zięmię RejZwierc 80v (12); BielSpr 47v; y owſzem o tę opokę łby ſobie ſzalone potłukli WujJud 8 (2); BudBib Ps 136/9 (2); Strum G; CzechRozm 47 (2); ModrzBaz 142v; Calag 368a; KochPs 201; SkarŻyw 491 (3); A potym ſam Olgerd kopiją o ſćiánę zamkową ſkruſzył StryjKron 421 (5); powodź y wiátry/ otrąćiwſzy ſię o ono budowánie/ ſzkodźić mu nie mogły. CzechEp 103 (2); ReszPrz 10; WerGośc 218 (2); WisznTr 11; Prokuratorowi Státut on z ręku wydárłá/ Vderzyłá o źiemię/ á potym podárłá BielSen 9 (2); ZawJeft 18; ActReg 4; Calep 865a (3); GórnTroas 7; KochFrag 54; LatHar 580: WujNT Matth 4/6 (7); SiebRozmyśl E4v; KmitaSpit B4; CzahTr L2v (3); Potym też vcżyniłem to z animuſzu ſwego Slácheckiego/ ktory do tych nie młodych lat/ iuż ſie też o ſpráwy náſze poſpolite dobrze otárł. PowodPr 85; SkarKazSej 705b; SapEpit A4v; te gwiazdy nie raz iuż widźiáły Pogręzłe Nawy/ rozbite o ſkáły KlonFlis B4 (3); KlonWor 24 (2).
Fraza: »(co) się otarło o uszy (a. oczy)« = było o czymś słychać albo coś widać (4): Dawno ſie tá nowinká/ o vſzy otárłá RejZwierz A6; Deſzpot [...] w máłym potćie ludźi/ [...] poſtrzelał lud Krolewſki/ otárł ſye o Hetmánow Koronnych oczy OrzRozm C3; Mącz 483b; GrzepGeom N2v.
Zwrot: »uderzyć (a. paść, a. lecieć itp.) o ziemię« [o zniszczeniu, też lekceważeniu, unicestwieniu] (41): RejRozpr D3v; Wſzetecżność á ſwawola w nim ſie rozmnożyłá/ Ták ſie ſlawá o zyemię niſko vderzyłá. RejWiz 99v; OrzRozm F3 (2); BielKron 420v; Marcescere desidia et ocio, Od leniſtwá y Prożnowánia lecieć o ziemię. Mącz 209c; Evanescit spes, Leći o ziemię nádzieyá/ niſzczeye. Mącz 475b (12); OrzQuin K2 (2); RejAp 145; widzącz iż tego/ kogo nád zdrowie ſwe miłowáłá/ pocżćiwie mieć nie mogłá/ vmyſliłá dáć wſzythkim o ziemię GórnDworz Aa5v (3); HistLan D4; RejZwierc 39; KochPs 151; Modlitwa Piotrowa wniebo/ á iego fáłſz o ziemię. SkarŻyw 601 (4); CzechEp 170 (3); WisznTr 14; KochPieś 47; GórnTroas 43; LatHar 167; RybGęśli C4; przyidźie robak śmierći/ álbo iákiego innego ſmutku nieſpodźianego/ álić wſzyſtká oná iedyna źieloność o źiemię. WysKaz 2; CzahTr B2v; SkarKazSej 674a.
α. Wskazuje na punkt oparcia (43): OpecŻyw 139; Siedzi ſobie nád źrzodłem/ podpárł ſie o Káſztan RejWiz 146v (2); Haerent parietibus scalae, Opieráyą ſie o ſciány. 152a; In aliquem innixus, Wſpárty o kogo. Mącz 248b; Trudes dicitus. Zerdź którą łódź bywa popychána/ którą ſie zwłaſzczá rybitw o dno á ziemie zápiera á ták łódź prowádźi. Mącz 467a; SienLek 18v; PaprPan A4v (2); SkarŻyw 492 (2).
W przen (8): BielKron [3322]v; Pars eius belli in Italiam pervasit. Aż y do włóch doſzłá/ álbo ſie o włochy opárłá tá woyná. Mącz 473a; MycPrz II C2v; dymy ſuche y tłuſte pędem wielkim idą/ że áż o Niebá sye opieráiąc/ miotły/ łyſkánia/ y dźiwy inſze nád powietrzym czynią. Oczko 6; KochPhaen 4; KochPieś 45; naród Słowiáńſki Nie opárł sye áż o brzég wielki Adriáńſki. KochProp 13; GrabowSet K4.
αα. O podporze moralnej, psychicznej, intelektualnej (24): piſmo S. o ktore ſie my podpieramy/ kthore tych trzech licżąc á nie mieſzaiąc/ nigdy trzemi Bogámi nie zowie GrzegRóżn C4v; MycPrz I A2v; wiárá takowa o vſpráwiedliwieniu náſzym: tákże też y nádieiá [!]: nie z ſámego Iezuſá pochodzi/ áni ſie też o niego ſámego opiera. CzechRozm 210v; A wiárá ſie nie opiera/ o rzecży ćieleſne/ y iuż rzeczą będące: ále o niewidome/ o duchowne/ o przyſzłe. CzechRozm 263v (12); Poty tedy chćiwość sławy ma być chwaloná/ pokiby ſię o cnotę opieráłá [ut virtute nitatur]/ á ſzłá zá nią iáko ćień zá ćiáłem. ModrzBaz 59; A ſprzyiázna chęć/ áby byłá trwáła y mocna/ trzebá żeby ſię opieráłá o korzeń wiádomości y przyzwycżáienia rzecży vcżćiwych. ModrzBaz 136; Oczko A4; CzechEp 21 (2); NiemObr 119 (3); PowodPr 36; Dam ná przykład regułkę wyſzpoconą owę/ Co ſię cżęſto opiera nie o iednę głowę KlonWor 66.
8. Wskazuje na efekt końcowy, skutek; ad Vulg, Mącz; in PolAnt, Mącz; de Mącz (242):
Fraza: »[o co] przychodzi z trudnością« = coś jest trudno zdobyć (1): maſzli Stáwy [...] á Odrób Kárpiowy przychodźić z trudnością: tedy dobrze/ ábyś miał oſobliwé tárliſka Kárpióm. Strum 03.
W zwrotach typu: »przyprawić (a. przywieść itp.) [kogo o co]« = narazić kogo na co, spowodować niekorzystną sytuację lub stan (118): FalZioł III 4a; tho ony wſzithko samy sprawyly y nas o wielkye ſkodj prziwyedly LibLeg 10/63; KromRozm I L2v; MurzHist E (2); MurzNT 46 (4); BielKom D8; rodzicy máią ſie ſtáráć/ áby dzyeći złą ſwą ſpráwą/ á przykłády nyewymytemi do Bogá o nyełáſkę nie przypráwyáli. GliczKsiąż D7 (2); Pan nie chce tego/ Aby o śmierć przypráwił kogo namnieyſzego. RejWiz 134; RejZwierz 43; Leop 3.Reg 21/22; KochZuz A3v (3); BibRadz Sap 16/14 (2); przypráwili cię o grzech ſtárſzy twoi/ iżeś mężá Bożego niewinnego dał im w moc. BielKron 95 (6); KochSat B3v; Perdere aliquem Przipráwić kogo o ſzkodę o niemoc. Mącz 92c; Attentare pudicitiam puellae, Kuśić ſie dzieweczkę przipráwić o niecześć. Mącz 448d (26); GórnDworz Xv (4); RejPos 108v; HistLan B3; RejZwierc 56 (3); BudBib Dan 13/28 (2); MycPrz I B3 (3); PaprPan Pv (6); Oczko 26 (2); Tyś nas pánie z ćięſzkiégo trapieniá wybáwił/ Tyś przećiwniki náſze o lekkość przypráwił. KochPs 65 (2); On powiedział: o ſmutek mię przywodziſz Synu SkarŻyw 212 (8); KochFr 28; KlonŻal C4; y maſz to ták bydź wolno/ trudnośći zádáwáć ludźiom dobrym/ y o koſzt ich prżypráwowáć GórnRozm I2 (2); PaprUp B2v; KochPij Cv; DAieſz ſię naprzod winnym Pánu Bogu twemu/ y Swiętym iego/ ktoreś z Pánem o gniew przypráwił LatHar 78 (22); WujNT Zzzzz4; Swiát ten lepem ieſt/ ktory ſwoie iako ptaſznik/ lepem grzechu y śmierći/ o wiecżną zgubę przypráwia. WysKaz 12 (2); KlonWor 72; PudłDydo B3.

~ W charakterystycznych połączeniach: przyprawić o błędy, chorobę (2), ciężkość, gniew (2), gorączkę, grzech (7), karanie, katowanie, kaźń, koszt, krzywdę, lekkość (3), mdłość, mękę, nędzę, niecześć, niełaskę (7), niemoc, niepokoj, niesławę, piekło, płomienie piekielne, rany, rozpacz (2), sąd, (złą) sławę (3), smutek, sromotę (2), szaleństwo (2), szkodę (16), śmierć (36), trwogę, upadek, utratę (2), zgubę, (co) złeIgo) (2). ~

»przyprawić (a. przywieść) [kogo o co]« = pozbawić kogo czego, narazić na utratę czego [najczęściej życia] (63): BierEz P4v; ForCnR A3v; FalZioł I 82b; MetrKor 61/224; LibLeg 10/154v; RejPs 23 v; LibMal 1545/103 (3); RejJóz H8; MurzHist Cv (2); MurzNT 66; y powſtáną dzieći náprzećiwko rodzicom/ y o gárdło ie przypráwią KrowObr 237v; RejZwierz 44v; BibRadz Ps 51 arg; BielKron 104 (6); Ingulare etiam de morbo et aquis dicitur Celsus, Quartana neminem ingultat, Febrá czwartodzienna nie przipráwia niekogo o żywot álbo ku śmierci. Mącz 177b; Vita spoliare. Zábić/ o gárdło przipráwić. Mącz 409d (14); RejAp 179v; złe á nieſláchetne potwarce/ ktorzy ią chcieli prze cnothę iey przypráwić o gárdło y o pocżćiwość iey RejPos 50 (5); RejZwierc 46v; BielSpr 69v; BudBib Dan 1/10 (2); CzechRozm 170; Ci mię iáwnie ſromocą: drudzy ſye zmawiáią/ Którym kſtałtem o zdrowié przypráwić mię máią. KochPs 43; CzechEp 11 (2); GórnRozm C4v (2); PaprUp E3; Constupro – Panne, bialą głowę gwałce, o cnotę prziprawiąm. Calep 250a; Depudico – O panienſtwo prziprawiąm, gwąłcę. Calep 309b (3); Phil K2 (3); KochFrag 22; KlonWor 72 (3)

~ W charakterystycznych połączeniach: przyprawić o cnotę, cześć, dobrą myśl, gardło (45), panieństwo (2), poczciwość (2), wzrok, zdrowie (7), żywot (3). ~

»przyść (a. przychodzić) [o co]« = znaleźć się w jakimś (przeważnie niekorzystnym) stanie lub sytuacji (44): czi ludzie kthorzy wyciſkaią ſok ſtego korzenia/ przichodzą o wielkie bolenie głowy/ y o zaćmienie wzroku. FalZioł I 109c (2); RejJóz N5; Doſyć tobye cżynięcy ná zyemi ná wodzye/ Przijdzye o ſmierć o niemoc álbo k wielkiey ſzkodzye. BielKom D8 (2); Karz ſwego ſyná/ ábys s nyego o lekkosć nye przyſſedł. GliczKsiąż E6v (2); BielKron 442v; Praeservo. Zachowawam od vpádku yákiego/ niedopuſzczam prziść o yáki vpadek. Mącz 389c (5); GórnDworz N4v (5); KuczbKat 310 (2); RejZwierc 130; Strum Rv (2); PaprPan Y3; Oczko 16v (8); Vćiekáć panna nieśmiałá/ áby o vtrátę pánieńſtwá miedzy niecżyſtymi nieprzyſzłá. SkarŻyw 341 (3); WerGośc 208; WerKaz 276; [Orphoeus] nie ſtrzymał vmowy/ Więc przyſzedł o ſmutek nowy KochPieś 25; Wiérz mi/ iż nie zá złoto/ áni dla vrody/ Przyſzli ći o tákowé koſztowné dochody. PudłFr 75; Phil O; SarnStat 964 (4).

~ W charakterystycznych połączeniach: przyść o bolenie głowy, chorobę, dochody, gańbę, gorączkę (2), kaszek lekkość, mglenie, niebezpieczeństwo, niełaskę, niemoc, nieprzezpieczność, ohyzdę, (zły) przypadek (2), puchlinę, rozpacz, zlą sławę (2), smutek, sromotę, szkodę (5), ślepotę, śmierć (3), upadek, utratę (dziedzictwa, panieństwa, wzroku) (3), zaćmienie wzroku. ~

»[o co] przyść« = utracić co (16): FalZioł V 25v (2); wimiſlyono nowe drogy trvdnoſczy czinyacz kvpczom ſkthorich wyelye o mayethnoſczy ſzwoye wyelye o gardla prziſly. LibLeg 11/182 (2); BielKron 199v; Per flagitium famam perdere, Przes złe záchowanie o dobrą powieść prziść. Mącz 290b (5); RejPos 106v (2); SkarŻyw 290; GosłCast 6 (4).

~ W charakterystycznych połączeniach: przyść o gardło (6), majętność (2), dobrą powieść, rozum, sławę, statek, zdrowie (3), żywot. ~

9. Wskazuje na najwyższe zagrożenie, przeważnie przy rozpatrywaniu możliwości kary śmierci (84): ComCrac 16 (2); Księża IchM [...] o gardło nikogoj od tego czasu sądzić nie mają ani chcą. Diar 123 (2); GroicPorz cc3 marg (5); á gdzye Scrutinium okaże iż kto zábił/ thedy o wieżę przes iego Krolewſką M. ma być pozwan. UstPraw K2; y niekarzy mię áni ſądź o cześć/ áni o gárdło moię OrzRozm L3v (3); Iudicium capitis. Sąd o głowę. Mącz 37c (2); RejPos 19 (2); GórnRozm D2v; KochWr 27; Sędziowie Káſztelánſcy o głowę ſądzić máią. SarnStat 559 (10).
Fraza: »idzie o gardło (a. zdrowie, a. żywot itp.)« (55): BierEz Q4v; winnego cżłowieka/ ktoremu o gardło idzie/ przywiodą przed Sędziego/ aby go na ſmierć oſądził SeklWyzn b2v; RejJóz N6 (2); MurzHist G2v; ieſli by dan był do więźienia o złoczyńſtwo/ zá ktorym by więźniowi ſzło o gárdło/ tám Sędźia przyſyęgą niemoże być wolen GroicPorz ſ2 (15); Piotr obacżył iż to o śmierć idzye/ wrócił ſte/ vſtawił po ſobie Klementá BielKron 142 (2); capitis accersitur, o głowę mu idzie/ álbo pozwány ná vtrácenie głowy. Mącz 2a; Periculum ſamae est mihi, Idźie mi to o dobrą powieść. Mącz 291c (12); RejAp 196; GórnDworz R3v; Dániel ſwięty niechciał ſie w tho nigdy wdáć/ ták iż mu iuż o gárdło ſzło. RejZwierc 202 (3); ModrzBaz 29 (4); SkarŻyw 303; GostGosp 146; Phil L3; OrzJan 73 (5); SarnStat 1171; Temubych Miał powierzyć pieniędzy? ktoremu, by náwet Szło o głowę, drobnego pieniążká ná wieki Nie wierzyłbym. CiekPotr 73 (2); CzahTr D3.
10. Wskazuje na ilość, wielkość, wymiary (101): Strum G2; Oczko 8v; ále ſię wodá/ po ktorą było o kilá mil chodzić/ nienáydowáłá: wino tylko mieli. SkarŻyw 452; KochSz B.
Wyrażenia przyimkowe: »o kość« = trochę (2): ActReg 167; wſzytko to zmędrzáło przy dworze/ Cnoty o kość/ mogliby zſobą chodźić w ſworze. WyprPl A2v.

»o poł włosa, by o włos« = bardzo mało (2): GórnDworz D5; áby nie byłá nikędy ná żadnym kóńcu y po kráioch koſónoga: iáko mówiąc y o pół włoſá ná mięſz Strum B2.

a. Wskazuje na wielkość przybliżoną: około, prawie (75): A gdy inſzych Tatarow cżaſu potrzeby ku pomoci wzową, bywa ich o trzidzidſci [!] t[i]ſięci [ad triginta milia]. MiechGlab 75; wten ze czas wignaly bidla rogatego o dwa tiſyacza. LibLeg 11/64 (9); KromRozm I D2; LibMal 1552/169; Leop 2.Mach 12/28; BibRadz 1.Mach 11/48; Olbrycht [...] ciągnął potym na Norymbercżany máiąc o dwá tyſiącá ludzi BielKron 236v (23); Undeciremis, huius undeciremis, Náſad/ okręt/ álbo Galia o yedennascie rzędów wiosł t ná yedney łáwie nárządzona. Mącz 503a; SienLek 105v; tedy było tych tám Wikáriow á Kánonikow tego Báála ſwiętego zábito o połpiętá ſtá RejAp 30 (3); ták wielką tłuſzcżą ták máłą rzecżą nákármić racżył: ktorych/ iáko Ewányeliſtá piſze/ było o pyęć tyſięcy RejPos 81v (4); BielSpr 51v (2); WujJud 134; BudBib 2.Mach 12/23; CzechRozm 29; SkarJedn 144; SkarŻyw 310 (9); StryjKron 385 (3); ReszHoz 117; białegłowy/ [...] ná woźiech iácháły/ ktorych było o pułtorá ſtá ReszList 160 (2); Będzie ná Seymie Acciy o kilká tyśięcy/ Kilká ich Krol oſądzi BielRozm 7; ActReg 182 (3); ZapKościer 1588/79; też o tyſiąc poſłał więźniów do obozu/ Ktorych chytro połápał ná rży y ná zbożu. KmitaSpit B2v (2); [do pogonnych Pogánow chybko ſie obroćił/ z ktorymi ſie ták mężnie potkał/ że ich o dwánaſcie zábitych ſpádło HistOtton 60; KromHist 22].
Wyrażenie: »więcej niż o tysiąc razow« (1): Puśćiwſzy imo ſię to I.M. nie Chriſtyáńſkie/ mnie ſámego/ więcey podobno niż o tyśiąc rázow Beſtyią názywánie CzechEp 53.
b. Wskazuje na różnicę ilościową (14): Było przedłużenia ná dzyeń o trzy godźiny niż potkánia vcżynili BielKron 411v; Uno digito redundat, O yeden páleć przidłuſzym [!] yeſt. Mącz 502d (2); GórnRozm H4.
Wyrażenia przyimkowe: [» o rowną rzecz nie« = prawie że: wielki lud zginął z obu ſtron: [...] á o rowną rzecż że ſam niezginął/ ale iego rycerſtwo wroćiwſſy ſie ratowaligo FlawHist 91.]

»o (mały a. maluczki, a. jeden) włos nie« = prawie że (5): GórnDworz Z3; Iaćiem/ poprawdźie/ o włos nieſzwánkował KochPs 107; LatHar 642; O máły włos wſzyſtkiego z gruntu nie wywrocił. CiekPotr 13 (2).

α. Wskazuje na odległość czasową (5): LibLeg 10/147 (2): powyada yſch stemtho malzonkyem ſwoym dwoye dzyeczy myala kthore thak yakoſz opyaczinaſczye lyath yey ſſa zmarli LibMal 1551/160v; A to nye długo przed fmyerćyą mowił/ kazawſſy yuż przed tym o trzy látá. KromRozm III G4v (2).
c. Wskazuje na czas trwania akcji (4): lice pomáżeſz oną máśćią á niechaſz ták o czwierć godźiny/ Potym możeſz omyć czyſtą wodą SienLek 80v (2); sſtáło ſie ieſt milcżenie na niebie o poł godziny. RejAp 70v; SkarŻyw 528.
11. Wskazuje na moment czasowy (2): Poziewa/ przećiąga ſię/ vtráfia kędźiory: Głádźi twarz/ przegląda ſię/ wſtáie o Nieſzpory. KlonWor 62.
Wyrażenie przyimkowe: »o tę do« = w tej samej porze (1): wrocę ſie przez rok o tę do/ á będzye twoiá żoná Sará miáłá ſyná. BielKron 12.
12. Wskazuje na bezpośrednie sąsiedztwo (9):
Wyrażenia przyimkowe: »o bok« (1): Bo choćiaſz nie porownam máiętnośćią z możnym/ Leć cnotą z dobrą ſławą ſtánie o bok z kożdym. CzahTr K.

»o granicę« (4): Zabywſzi yą wGolczewye kedi pana Iacubovi ſynowye myąſkayą do Grzibowa o granyczą vcziekla. LibMal 1544/83v; UstPraw H4v; BielKron 297; [Cesarz turecki] z króleſtwem twoim niedáléy ieſt/ iedno o gránicę OrzJan 73.

»o miedzę« (1): TO ſie páńſtwo nie cżuye/ iż ná ſpáśi ſiedzi/ A zli z nim tuż o miedzę/ ze wſzech ſtron ſąſiedzi. RejZwierz 90.

»o płot« (1): Podle niego pan Diſzkret iedno o płot ſiedzi/ Wierz mi iż to obádwá wyborni ſąſiedzi. RejWiz 67.

»o ścianę« (2): Iednemu zgore dom tuż o ſciánę drugiego á nikt go rátowáć nie może RejAp 128; PowodPr 26.

13. W charakterystycznych konstrukcjach składniowych oraz połączeniach frazeologicznych (23):

W składni czasownikazadłużyć się” (3): y zadłużiłem ſię o połtora ſta Złotych RejKupSekl a6; ActReg 79 (2).

Wyrażenie przyimkowe: »o prawdę« (3): Re vera duae dictiones sunt, aut unica vice adverbii, Záprawdę/ Wprawdźie/ O prawdę. Mącz 353c; SkarŻyw 328; nie ſie poćieſznego tey Koronie nie dźieie: iedno vſtawicżne Interregná/ trwogi/ woyny/ y mniemánia woien/ ktore iednák vbogi lud o prawdę niſzcżą PowodPr 24.
a. W połączeniu z przyimkamiimo, mimow różnych znaczeniach zawsze w wyrażeniu »(m)imo oń« (17): poganowie/ ktorzy ſie niégdy ku krzyżowi przybliżali/ ij chodzątz ij iadątz mimo oń/ z iezuſa fie naſmiéwali. OpecŻyw 145v; LubPs T5v; naſzégo miłościwego pana więcyi niezgniewáimy tęm naſzęm ku proźbie leniſtwem do kogo inſzégo mimo oń wzdychanięm i vciekanięm MurzNT 28v; Ten gdy vſlyſſał że mimo oń tłuſſcża idzie [praetereuntem]/ pytał co by tho było: y powiedziano mu/ że Iezus Názaráńſki mimo oń idzie [transiret]. Leop Luc 18/36; OrzList d4v; RejFig Bb; PIzon gdy domu ſwego koſztem dobudował/ Ceſarz idąc mimo oń/ ták o tym rokował. RejZwierz 23v (3); vcżynił rzecż długą przed Senatem/ co zá niegodność do niego bacżyli/ iż imo oń práwego krolewicá dáli bráńcowi kroleſtwo BielKron 103v; RejPos 66v (3); Wnet ogień płomieniſty imo oń przechodzi Lecż w tym ieſzcże rozumieć/ Boga ſie nie godzi. HistHel C3v (3).

Cf OTO

TK