Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBIESZENIE

Następne hasło: OBIESZONY »

OBIESZON (53) part praet pass pf

obieszon, obieszony (49) [w znacz. 1.], obwieszon, obwieszony (4) [w znacz. 2. i 3.]; obieszony: obwieszony Mącz (2:3), Calep (2:1).

obieszon, obwieszon (37), obieszony, obwieszony (16).

Pierwsze o oraz e jasne.◊ W formach niezłożonych -ón- (2), -(o)n- (34), -(o)na (1). ◊ W formach złożonych -ony.

Fleksja

sg
m	N	obieszón, obieszony	f	N	obieszonå, obieszona	n	N	obieszon(e)
	G	obieszon(e)go		G			G
	D	obieszon(e)mu		D			D
	A			A	obieszoną		A

pl
N	m pers	obieszeni
A	m pers	obieszon(e)
L		obieszonych

sg m N obieszón (36), obieszony (5); ~ (attrib) -ony (4); ~ (praed) -ón (36), -ony (1) SkarKaz. ◊ G obieszon(e)go (1). ◊ D obieszon(e)mu (1). ◊ f N obieszonå (3), obieszona (1); ~ (attrib) obieszonå (i); ~ (praed) obieszonå (2), obieszona (1); -å: -a BielKron (2:1). ◊ A obieszoną (1). ◊ n N (attrib) obieszon(e) (2). ◊ pl N m pers obieszeni (1). ◊ A m pers obieszon(e) (1). ◊ L obieszonych (1).

Sł stp s.v. obiesić, Cn brak, Linde XVI(XVIII) w. s.v. obiesić.

Znaczenia

1. Powieszony, pozbawiony życia przez powieszenie (46)
- W przen (1)
2. Otoczony zawieszonymi zasłonami (3)
3. Na którym powieszono dużo czegoś (1)

1. Powieszony, pozbawiony życia przez powieszenie; appensus PolAnt; suspensus Mącz; patibulatus, suspendiosus Calep (46): poczwarthym razye o zlodzyeyſthwo obwynyony nyema przyszyągacz alye ma bycz obyeſzon yako yvſz yawny slodzyey MetrKor 34/134, 34/134 [3 r.], 40/815 [2 r.], 825; LibLeg 6/117 [2 r.]; LibMal 1545/104v, 1546/117v, 1547/127v, 130, 131 (8); GroicPorz ii4, kk [2 r.]; BibRadz Esth 16/17; Reſphá ſmutna [...] ná ſkále przy ſyniech obieſzonych legáłá/ broniąc ptákow od nich BielKron 13, 115v marg, 175 marg, 347 marg, 360 mary (12); Mącz 289c, 305d; GrzegŚm 38; RejZwierc 101; Patibulatus – Obieſzoni. Calep 762b, 1037b; SkarKaz 2b.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſt iedno Bráctwo/ ktore vbogich pocżćiwie grzebą/ y tych ktorzy práwem bywáią ná śmierć wzdawáni/ śćięte/ obieſzone/ álbo inſzą śmierćią z świátá zgłádzone ReszHoz 123.

Wyrażenia: »obieszon bez folgi« (2): UstPraw K2v; [Żyd handlujący końmi z przemytu] przez Stároſty ma bydź iman/ á konie máią mu bydź wźięté/ á ſam obieſzón bez folgi [ipse vero suspendatur, sine omni tergiversatione JanStat 1053]. SarnStat 291.

»jako za nogi obieszony« (1): A tákże zeſzłemu w leciech á ſzedziwemu á práwie iáko zá nogi obieſzonemu/ máło mu ſie nie lepiey zárázem iuż ochynąć/ niżli tak długo zá nogi wiſieć á cżekáć RejZwierc 166v.

»obieszon na szubienicy (a. na drzewie)« [szyk 2:2] (4): HistJóz Bv; Nád to poſtánowilichmy/ iż ktokolwiek wyſtąpiłby co przećiw temu co ieſt powiedźiano y opiſáno/ áby then był obieſzon ná drzewie ktore by było wźięte z domu iego [accipiatur lignum de suis propriis, et suspendantur Vulg] BibRadz 3.Esdr 6/32; BielKron 382; RejPos 127v.

»obieszona śmierć« = śmierć przez powieszenie (1); mielibyſmy zá głupiego/ y w rozum zgołá obránego/ káżdego/ ktoryby dla iednego kubká winá/ álbo miodu chćiał/ bądź obieſzoną/ bądź śćiętą/ bądź ktorą inſzą śmierć podiąć LatHar 581.

W przen (1):

Wyrażenie: »obieszon na szubienicy piekielnej« (1); [Lucyper, zbuntowany anioł] vpadł do piełá [lege: piekła] [...] y obieſzon ieſt ná ſzubienicy piekielney. HistRzym 93.

2. Otoczony zawieszonymi zasłonami [czym] (3): Thensa, Známienicie pięknemi oponkámi nákrita y obwieſzona kolebká álbo pokłat Mącz 454c; Velabrum, Mieyſce płotnem obwieſzone gdzie oleynicy oliwę przedawáli Mącz 478b, 478b.

3. Na którym powieszono dużo czegoś (1): Bullatus – Bułłamy obwięſzony, cętkami obiti. Calep 142b.

Cf OBIESIĆ

DDJ, MC