[zaloguj się]

OBŁUDNOŚĆ (105) sb f

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N obłudność obłudności
G obłudności obłudności
D obłudności obłudnościåm
A obłudność obłudności
I obłudnością obłudnościami
L obłudności obłudnościåch
V obłudności
inne sg a. pl G - obłudności

sg N obłudność (21).G obłudności (21).D obłudności (2).A obłudność (19).I obłudnością (5).L obłudności (6).V obłudności (2).pl N obłudności (5).G obłudności (3).D obłudnościåm (1).A obłudności (8).I obłudnościami (9).L obłudnościåch (1).sg a. pl G obłudności (2).

stp notuje, Cn brak, Linde XVI w.

1. Fałsz, nieprawda, kłamstwo; hypocrisis PolAnt, Vulg; vanitas Mącz; fallacia Calep; simulatio, versutia Vulg (60): [kiedy Pitagoras] do Cenoniey przyſzedł Tamże lud w obludnoſci y w luboſci ſie kochaiąci ku powſcięgliwoſci przywiodł. BielŻyw 29; KuczbKat 340; BudNT Luc 12/1; WIerz mi w tym zacnym domu toć powiem prawdziwie/ Nie naydzyeſz obłudnośći lecż wſzytko życżliwie PaprPan N4; Calep 769b; LatHar 23; WujNT 26, 795 marg, Luc 12/1; SkarKazSej 662a [3 r.]; PudłDydo B2.

obłudność czyja [w tym: pron poss (3), G sb (2), ai (1)] (6): Pánie Iezu moy/ pokaſz iego obłudnośći/ áby lud ten/ ktory wćię vwierzyć ma/ niebył zwiedziony: niech ſpádnie ná ziemię/ á nie záraz vmiera: żeby znáć mogł ſam żywy/ moc twoię/ á obłudność ſwoię. SkarŻyw 601, 600; WujNT Mar 12/15; Ia tu muſzę prżypomnieć kęs ſiebie ſamego/ Y wyráźić obłudność mężá zdrádliwego. Krory [!] mą dobrą ſławę tárga CzahTr I4v. Cf »obłudność ludzka«.

W przeciwstawieniach: »obłudność ... sprawiedliwość, szczyrość (i prawda) (4)« (5): s Pánem w niebie prawdá miłoſierdzye/ ſpráwiedliwość/ á ná zyemi obłudność. LubPs I4v marg; RejZwierc 84v; PaprPan O3v; PudłFr 46; łáſkę Páńſką ſnádnie pozyſzcżemy/ gdy przez obłudnośći/ ſłużyć mu będźiemy w prawdźie y w ſzcżyrośći. ArtKanc K18v.

W połączeniach szeregowych (14): Bo ieſtli ktorzi cznotę przed zebranim ludzſkim wychwalaią, á ſami lepak pychę ſwą, obłudnoſć, zdradę y ziſk nadſprawiedliwoſć przekładają, takowi nic ſie niedzielą od onych ktorzy okazuią comedie BielŻywGlab nlb 10; GlabGad N6v; Aza nye pełno w was pychy/ łákomſtwá/ obżárſtwá/ piyańſtwá/ obłudnoſći/ zazdroſći/ nyenawiſći/ neymiłoſyerdźya/ á ſnadź y nyedowyárſtwá/ y wſſelákyey złoſći á łotroſtwá? KromRozm I C3, B2; Kędy nic inego nie máſz iedno obłudność/ fáłſz/ zdrádá/ obmowiſká/ pochlebſtwá/ ſzyderſtwá/ co dziś wſzytko dworſthwem przezywáią. LubPs X2v; RejZwierc 96; RejPosWstaw [1102]v; MycPrz II A3; SkarJedn 150; PaprUp D2v; Calep 633a; WujNT 1.Petr 2/1; SkarKazSej 675a, 705a.

Fraza: »niemasz [w kim] żadnej obłudności« (1): práwy Bog ieſt Chryſtus/ á niemáſz żadney w Chrześćiánách obłudnośći. SkarŻyw 126.
Wyrażenia: »czarnoksięskie obłudności« (1): Detegere magicas vanitates, Odkrić czarnoxięskie obłudnośći. Mącz 442b.

»obłudność ludzka« (1): ábyſmy yuż nyebyli máluczkimi [...] ktorychby vnośił wſſelki wyátr náuki w obłudnoſci ludzkyey/ w chćiwoſci ku załodze błędu KromRozm III G8.

»obłudność marna« (1): PIęknie ći Gárnyſzowie do ludzi ſie gárną/ Odrzućili ná ſtronę precż obłudność márną PaprPan E3v.

»ohydna obłudność« (1): iáko tho ieſt ſproſny á ſzkodliwy przymiot w pzyrodzeniu cżłowiecżym tá ſzpetna obleśność á tá ohydna obłudność á plugáwa nieprawdá. RejZwierc 96.

»prożny obłudności« (1): Iego świádectwá prózné obłudnośći Dźiateczkóm máłym dodáią mądrośći KochPs 27.

»sprosna obłudność« (1): Z iedney to kuźniey wyſzło/ pokázuią kwity Troiáki Bog/ dwoy Kryſtus/ Cżłowiek też ſowity. Ná ktorym fundámenćie/ Cżárt ſwe pánowánie Zbudował był/ á iśćie przyśiągłby był zá nie. Ze ták wiecżnie ſtać miáło w ſwoiey ozdobnośći A nikt zepſowáć niemiał/ ſproſney obłudnośći. GrzegŚm [A]v.

Szeregi: »obłudność, chciwość« (1): KromRozm III G8 cf »obłudność ludzka«.

»obłudność i chytrość« (1): Ktorzy teſz nátym ſwiećie trzezwie/ ſpráwiedliwie y pobożnie żywą [...] y wſzelákiey ſie obłudnośći y chytrośći ſtrzegą. KrowObr 187.

»obłudność i wymyślona niecnota« (1): [nigdzie więcej] obłudnośći/ y wſzelákiej wymyſloney niecznoty nie naydzie/ iáko ná dworzech. GórnDworz H7v.

»nieprawda albo obłudność« (1): Duch S. kárnoſći álbo náuki chroni ſye nyeprady [!] álbo obłudnoſći. KromRozm I B3v.

»obłudność i nieprawość« (1): Tákże y wy zwierzchu ſię w prawdźie zdaćie ludźiom ſpráwiedliwi: lecz wewnątrz pełni ieſteśćie obłudnośći y nieprawośći [pleni estis hypocrisi et iniquitate]. WujNT Matth 23/28.

»obłudność i nieuprzejmość« (2): Nákoniec obłudność y nieuprzeymość/ wielką ieſt przeſzkodą mądrośći. SkarKazSej 662a, 658b.

»nie pochlebstwo ani obłudność« (1): Ale gdyć ſie zdárzy ná práwego/ ſzczyrego/ á cnotliwego przyiacielá trefić/ ktory nie s pochlebſtwá/ áni z żadney obłudnośći okażeć ſie práwym przyiacielem być/ o to iuż tákiego choway zá ſkárb RejZwierc 90. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przykryctwo a obłudność« (1): [obelgi pod adresem stolicy apostolskiej, która swoje panowanie umocniła] krzyżámi złotymi/ ſrebrnymi/ drewniánymi/ lanymi/ [...] w przykryctwie/ á w obłudnośći KrowObr 242.

»obłudność, pycha« (1): dziś iedni na obłudnośc drudzy napychę ſwoię/ to pozdrawiánié iakoby nowo od pana vſtawioné obrocili MurzNT 14v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»sykofancyja albo obłudność« (1): Y iuż ſię wſzytko pomieſzáło/ krew/ mężoboyſtwo/ złodźieyſtwo/ y ſykofáncya ábo obłudność/ ſkázá y niedowiárſtwo PowodPr 42.

»obłudność, wykręt« (1): námnożyło ſie obłudnośći/ wykręthow/ porządku nie znáć/ káżdy podług ſwey głowy Rzecźpoſpolitą ſtánowić chce GórnDworz G5.

»obłudności a (i) zdrada« (2): Nárzeka Prorok ná lud/ y płácze go wypiſſuie obłudność y zdradę ludzką/ á grozi pomſtę á ze ſie niegodzi w nikiem chlubić/ iedno w Bodze. Leop Ier 9 arg; GórnDworz Cc7. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»złość i obłudność« (1): Odrzućiwſzy wſzelką złość y obłudność. WujNT 1.Petr 2 arg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

Personifikacje (3): MurzNT 38v; VChodźiſz mię pięknie w oczy/ A z tyłu obłudność kroczy/ Gdźie ſye nieſpodźiéwam zdrády. PudłFr 15; Nie natarla obludnoſc nánie z zadnei ſroni [!]/ Pochlebſtwo y Nienawiſc/ zkodnice twe oni. PaprUp A3.

2. To, co zwodzi, kusi, mami, sprowadza na złą drogę; fictio Leop (32): ná cie piſmo woła ábyś w pocżćiwośći/ Vżywał ſwego ſtanu/ á ty obłudnośći/ Záwżdy ſtroną omijał RejWiz 38v.

obłudność czyja [w tym: G sb (9), pron poss (6), ai (2)] (17): RejAp BB7, 70, 148 [2 r.]; Bo cie záſlepił grzech/ záſlepił cie ſwiát tymi obłudnaſciámi [!] ſwemi RejPos 68, 196. Cf »obłudność fortuny«, »obłudność szatańska«, »obłudność świata«.

W przeciwstawieniu: »obłudność ... istność« (1): Kto tedy proſtą drogę żywotá pobożnego ſobie obiera [...] nie tym źiemſkim obłudnośćiam álbo figurom/ ále ſámey iſtnośći Bogu niebieſkiemu [ma] służyć KołakSzczęśl Cv.

Zwrot: »[kogo] obłudnością zwodzić, zwodzący« (1:1): owi dyabełkowie co ie latáwcámi zowiemy ktorzy tu proſte ludzi á o Bogu máło wiedzące obłudnoſciámi ſwemi á chytroſciámi ſwemi z wiáry zwodzą [w ruinach mieszkają] RejAp 148; SkarŻyw 361.
Wyrażenia: »drog obłudności« (1): Błądźiłem/ gdźie/ drog obłudnośći/ chćiáły GrabowSet Ov.

»obłudność fortuny« (1): Przethoż káżdy niech z onym Cyceronem ſławnym rácżey obłudność fortuny vważa/ niżby ſie ná nię ſpuśćiwſzy/ ſlepo y niebácżnie w káżdych ſpráwach ſwoich poſthępowáć miał Phil M4.

»nocna obłudność« = majaki senne (1): Ieſzcże oſtátnie pokusił ſię cżárt/ y nocną obłudnośćią świeckie myſli ná nię puśćił [na Eufrazyją]. SkarŻyw 226.

»obłudność szatańska« (2): O chytrośći y obłudnośći Szátańſka? Tákći łowi ludzi Antykryſt w poſtáwie Anielſkiey. KrowObr 6v; SkarŻyw 361.

»obłudności (a. obłudność) świata, świeckie (a. świecka)« [szyk 9:2] (8:3): RejWiz 81; RejZwierz 46; [Maria Magdalena] przyrodzony wſtyd ſtráćiłá wydáiąc ſie ná obłudność ſwiecką BielKron 144v; RejAp 73v, 106; A iáko ſie ma káżdy ſtrzedz obłudnośći ſwiáthá tego/ y co s tego káżdemu przypáść może. RejPos 319v marg, 114v, 217v; RejZwierc 142v, 165; GrabowSet O.

»ziemskie obłudności« (2): ći/ ktorzy nie ſą wpiſáni w kſięgi Báránkowe żywotá wiecżnego/ á mieſzkáli ná ziemi/ to ieſt/ niedbáli nic o niebo/ iedno ſie ziemſkiemi omylnoſciámi á obłudnoſciámi paráli. RejAp 108v; RejZwierc 116v; KołakSzczęśl Cv.

Szeregi: »obłudność a (i) chytrość« [szyk 2:1] (3): KrowObr 6v; Iuż też záſię wiemy iáko potym ći nowſzy [Rzymianie] obłudnoſćią á chytroſcią opánowáli ſwiát RejAp 108v, 148.

»fałsz (a. fałeszność) a obłudność« (2): s tymi kupcy ſwymi ták było miáſto to pobłazniło wſzytek ſwiát/ y wſzytki krole y kſiążętá iego/ á nápoiło ie onych fáłſzow ſwoich á obłudnośći ſwoich/ iż chodzili iáko pijáni á iáko nápoły martwi RejAp 148, 73v.

»obłudność albo figura« (1): KołakSzczęśl Cv cf W przeciwstawieniu.

»obłudność a marność« (1): wſzytki poſtępki twoie/ rzadko áby ſie zá cżym dobrym vdáć miáły/ iedno zá obłudnoſciámi á zá márnoſciámi ſwiátá tego/ y kſiążęciá iego. RejPos 114v.

»obłudność a nawałność« (1): káżda moc powſtawa od Bogá/ á tu powiádaſz iż tá możność páństwá Rzymſkiego z morzá/ to ieſt z obłudnośći á z nawáłnośći ſwiátá tego. RejAp 106.

»obłędność i obłudność« (1): A mądrzy ſtárzy ludzie [...] bárzo rádzi ſie ſchodzili/ nadobnie ſie ieden z drugim o dziwnych obłędnoſciach y obłudnoſciach ſwiátá tego y námowili y náſmiali RejZwierc 165.

»obłudność a omyłka« (1): ábychmy [...] nigdy od ciebie/ áni prze żadny ſtrách/ áni prze żadną obłudność á omyłkę ſwiátá tego/ nie odſtępowáli. RejPos 339v.

»rozkosz a obłudność« (1): ten nieſláchetny chwaſt ſwa wola/ á roſkoſzy/ á obłudnośći ſwiátá tego/ nie może to być/ áby ſie miedzy tą pſzenicą ſláchetną pocżęśći okázáć nie miał. RejZwierc 142v.

»złość abo obłudność« (2): Oderwan ieſt by złość nieodmieniłá rozumu iego/ ábo żeby obłudność nie zwiodłá duſſe iego [ne fictio deciperet animam illius]. Leop Sap 4/11; BiałKaz I4v.

»nieprawdziwe zmyślenie albo obłudność« (1): Ná oſtátek/ w pierwſzey cżęśći tego Przykazánia/ też y nieprawdźiwe zmyślenie álbo obłudnośc precż ná ſtronę śie odrzuca. KuczbKat 340.

Personifikacja (1): O nędzna obłudnośći/ o nádzyeio łżywa/ Iákaſz tu ieſt twa ſpráwá omylna fáłſzywa. RejWiz 83.

3. Udawanie, ukrywanie czegoś, podszywanie się pod kogoś lub coś; simulatio Vulg, PolAnt; nequitia Vulg; hypocrisis PolAnt (12): KrowObr C4; Ale mądrość ktora ieſt zwierzchu/ napierwey tedy ieſt wſtydliwa/ potym ſpokoyna/ ſkromna/ vmowna/ z dobremi zgodliwa/ miłoſierdzia y dobrych owocow pełna/ nie poſądza/ y bes obłudnośći. Leop Iac 3/17; RejZwierz A6v, 53v; BudNT Gal 2/13; WujNT Rom 12/9.

obłudność czyja [w tym: pron poss (4), part praes act (1)] (5): MurzNT Mar 12/15; Leop Matth 22/23; W obłudnośći fałſz mowiących [In hypocrisi falsa loquentium]/ piątnowánie máiących właſne ſumnienie. BudNT 1.Tim 4/2, Gal 2/13. Cf Zwrot.

Zwrot: »omylać się w [czyjej] obłudności« (1): Abowiem oni chwalili fałſzywe Apoſtoły/ y omyláłi ſię w ich obłudnoſći. BibRadz II 93b marg.
W przen (1): [Pan] vcżynił pomſtę nád złoſnicą ktora zwodziłá ſwiát obłudnoſciámi ſwemi/ á iż ſie pomśćił krwie niewinnych ſwoich. RejAp 156.
4. Niewłaściwe mniemanie; pomyłka, błąd (1): Hina me eis hypokriſin peſete: To ieſt/ Abyśćie do obłudnośći nie wpádli. BudNT przedm b4.

Synonimy cf OBŁUDA.

Cf NIEOBŁUDNOŚĆ, OBŁUDA

JB