« Poprzednie hasło: [OBŁOŻYNY] (?) | Następne hasło: OBŁUDNIE » |
OBŁUDA (111) sb f
o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).
sg | pl | |
---|---|---|
N | obłuda | obłudy |
G | obłudy | obłud |
D | obłudzie | obłudåm |
A | obłudę | obłudy |
I | obłudą | obłudami |
L | obłudzie | obłudach |
V | obłudo |
sg N obłuda (27). ◊ G obłudy (22). ◊ D obłudzie (5). ◊ A obłudę (19). ◊ I obłudą (15). ◊ L obłudzie (1). ◊ V obłudo (2). ◊ pl N obłudy (8). ◊ G obłud (1). ◊ D obłudåm (2). ◊ A obłudy (5). ◊ I obłudami (2). ◊ L obłudach (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Fałszywość, nieszczerość, zakłamanie, stwarzanie pozorów (37)
- 2. To, co łudzi, zwodzi; kłamstwo, oszustwo, fortel, podstęp (42)
- 3. Zjawa, mara, omam, przywidzenie, urojenie
(24)
- a. Obelżywie o wrogu (2)
- 4. Niezgodność z prawdą; fałszywe, błędne mniemanie (5)
- 5. Ktoś lub coś niewiele znaczący (3)
obłuda czyja [w tym: ai (8), pron poss (3), G sb (2)] (13): niemáſz nic inſego w niey [w nauce papieskiej] iedno pycha papieſka/ vpor/ obłudá/ zdrádá/ báłwochwálſtwo/ bluznierſthwo KrowObr B3v, 51, 115v [2 r.]; Piotr [...] nie bił też Anániaſzá y Záfiry/ ále ie Bog ſam zábił/ dla ich obłudy CzechEp 51, 29, 209; LatHar 315. Cf »obłuda dyjabelska«, »obłuda faryzajska«, »obłuda ludzka«.
W przeciwstawieniach: »szczyrość ... obłuda; szczyrze ... obłudą« (1;1): (nagł) Andrzej Korzenſki. (–) TV ſzcżyrość prawdá wſzytká/ obłudy nie pytay PaprPan P3v; CzechEp 203.
W połączeniach szeregowych (8): w ich vśćiech powieda Ian ſwięty/ nieieſt nálezione kłamſtwo/ zdrádá/ obłudá/ potwarz/ y zmamienie Papieſkie [...] bo ſą bes zmázy KrowObr 229v, B3v, 210; BibRadz II 138b marg; PaprUp A3v; CzechEp 204; LatHar 315; [Iempsar to] Zdrády/ Obłudy/ fáłſzu/ pychy wyraz żywy GosłCast 11.
»obłudą się [z kim] obchodzić« (1): [X.K.] ná Bogá y Chriſtuſá ſyná iego potwarz we włocży: zádáiąc mu to/ żeby ſię z ſzátánem nie ſzcżyrze/ ále obłudą iákąś y chytrośćią obchodzić miał CzechEp 203.
»obłudą postępować« (1): Bogći prawdźiwy nie ieſt iáko cżłowiek [...] nie ieſt ták płochy y lękliwy/ żeby mu trzebá chytrośćią/ fortylem/ obłudą przećiw ſzátánowi/ iáko ſię ſzátan obchodźił z rodźicámi náſzymi/ poſtępowáć CzechEp 204.
»obłudy używać« (2): niektorzy z wáſzych/ y wedle náſzego zakonu/ y wáſzey Ewánieliey żyć/ chcą. Ale to ábo z głupſtwá y nieumieiętności/ czynią/ ábo iákiey obłudy w tey mierze vżywáią. CzechRozm 83, 252.
»obłuda dyjabelska« (3): ono nabożeńſtwo/ nieieſt nabożeńſtwo prawdziwe/ ále ieſt obłudá y zdrádá Dijabelſka KrowObr 94, 210, 216v.
»obłuda faryzajska« (1): Obłudamći to Fáryzáyſkim mnichowſkim przyſtoi co inſzégo w ſercu táić/ á co inſzego vſty mowić CzechEp 209.
»obłuda ludzka« (1): Then vbior znácży nieſpráwiedliwość/ obłudę/ y obrzydłą á mierźioną mądrość ludzką BibRadz II 138b marg.
»szczera [= oczywista], żywa obłuda« [szyk 2:1] (2:1): WujNT 27; Mniemána ſpráwiedliwość ſzczera obłudá. SkarKaz 349a marg; Cnoty pełno w poſtáwie/ po wiérzchu wſtydliwéy/ Poyźrzy dáléy/ dość zdrády/ y obłudy żywéy. GosłCast 30.
»obłuda zdradliwa« (1): ſmutek przy wiecżerzy oſtátecżney/ piąćią oſobliwie rzecży Pánu ćięſzki to ieſt obłudą zdrádliwą Iudaſzową/ poſwarkiem Apoſtolſkim o przednieyſze mieśce [...] LatHar 315.
»hypocrisis i obłuda« (1): [Pan gani te] ktorzy ſtroią poſtáwę poſzczących/ choć nie poſzczą: co ieſt hypocriſis, y ſzczera obłudá. WujNT 27.
»kłamstwo i obłuda« (1): Zali y Piotr ś. nie zábił dla kłamſtwá y obłudy Anániaſzá z Záfirą żoną iego? CzechEp 47. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»obłuda i sykofancyja« (1): Rrzućiwſzy [!] okiem przed ſię á potym záś záſię/ Obacżyſz co zá ludźie náſtáli w tym cżáſie. Wnet w nich vyźrzyſz obłudę y ſykofáncią/ Z ktory dźiś iáko wieprze z żyru właſnie tyią. CzahTr D.
»obłuda i zdrada« [szyk 6:1] (7): Izali to nieieſt wielka obłudá y zdrádá/ nazywáć ſie ſlugą nád ſlugámi Bożymi/ á przedſię wſzyſtkim mocą roſkázowáć? KrowObr 6v, 94, 115v [2 r.]; TRzáśni/ Pánie/ piórunem [...] Tákié/ co tylko język prawdźiwy ſwóy máią/ A ná ſercu obłudę v zdrádę chowáią. PudłFr 26; LatHar 262; GosłCast 30. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
~ W przeciwstawieniu: »pod obłudą ...istą prawdą« (1): ieden tylko ieſt ktory ſię ſtał cżłowiekiem/ á to nie oćiec/ áni poćieſzyćiel/ ále ſam ſyn: nie mnimánym ſpoſobem/ áni pod obłudą ále iſtą prawdą. CzechEp 248. ~
»z obłudą« (1): Lecż/ ná ſzyi ma ćięſzkie iárzmo/ duſzá [...] Zá ſwoie miłe ſkárby przedſięwzięte/ Zdrádne nádźieie z obłudą przyięte, GrabowSet P4.
obłuda czego (2): Czo ieſt pięknoſć przirodzenia obłuda, krotkie ſzcżęſcie, ſwiat rychło vwiędły, ludzſkie pożądanie. BielŻyw 136; GrabowSet K2.
W przeciwstawieniu: »obłuda ... prawda« (1): Poſtánowił Pan Bog thę ſłużebność w koſciele ſwoim dla tego [...] żebyſmy ſie nie dáli zwodzić wſzem zdrádam á obłudam kácerſkim/ ále będąc ſpoieni w prawdziwey wierze á w miłości/ záchowáliſmy prawdę Krześćiáńſką RejPosRozpr c.
»obłuda kacerska« (1): RejPosRozpr c cf W przeciwstawieniu.
»marna obłuda« (3): A iż ſwiát tá márna obłudá ieſt ták odmienny/ iż záwżdy ſie iáko burzliwe morze kołyſáć muśi/ á nigdy ſpokoyny być nie może RejZwierc 150, 116v, 270.
»mizerna obłuda« (1): O mizerna obłudo o żywocie zdradny/ Toć ná twoię powinność nie pámięta żadny. RejWiz 65.
»nędzna obłuda« (1): RejZwierc 167 cf »doczesne obłudy«.
»omylna obłuda« (2): Świát ieſth omylna obłudá. RejZwierc 150 marg, Bbb2v.
»pokryta obłuda« (1): któż tákowi ieſt/ któryby to wáſzé przymiérze rádniéy przymiérzem názwáć miał/ niżeli pokrytą obłudą OrzJan 113.
»obłuda świata« [szyk 2:1] (3): (nagł) Do dobrych towárzyſzow. (–) WIęc wy też dobrzy brácia cochmy tu bywáli/ A tey ſwiátá obłudy ſpołu vżywáli/ Rozmyſlaycie wżdy cżáſem ná co wam też ma przyść/ Bo wiem krotko y długo pewnieć wam też tám być. RejZwierc [272]; KochMRot C; WujNT 155.
Personifikacje (4):
W połączeniu szeregowym (1): Aby tego káżdy iſt był/ kthokolwiek naydzye łáſkę v Páná ſwoiego/ iż żadny ſthrách/ żadna obłudá/ żadne niebeſpiecżeńſthwo/ nigdy ſie oń pokuśić nie będzye śmiáło/ áni pokuśi. RejPos 269v.
»obłudna obłuda« (1); A ták nic ſie ty nie przećiw tey obłudney obłudzie tey nędzney fortunie/ á cięgni ſie zá oycem ſwym niebieſkim RejZwierc 178v.
W połączeniu szeregowym (1): Co ty tu dzyáłaſz duſzniku/ Obłudo ludzki zwodniku/ V tego dobrego cżłeká/ W pyekle twoiá wiecżna męká BielKom Dv.
W charakterystycznych połączeniach: obłuda martwa, z wosku ulepiona (2), woskowa (2); obłudę poświącać (2).
W połączeniach szeregowych (3): Vkaſzćie piſmo Swięte/ gdzie Pan Bog ſercá ludzkie kámienne obiecał ku nabożeńſthwu pobudzić pátrząc ná tákowe kije vſtrugáne y znáki/ ktorych on nie tylko ſrodze zakazał tzynić/ ále teſz thy znáki zowie/ obrzydzenim/ obłudą/ nietzyſthością/ grzechem/ ſmrodem/ y przeklęſtwem. KrowObr 94, 110, 178v.
»zmyślona obłuda« (2): przeto tedy niedziwuy ſie proſzę ćię/ iż ſię wſzyſcy wierni y wybráni Boży Mſzą wáſzą iako bluznierſtwem nieſlychánym/ y tą zmyſloną obłudą/ brzydzą KrowObr 190, 178v.
W połączeniach szeregowych (2): Lemures Stráſzidłá/ á lárwy álbo obłudy nocne. Mącz 188c; Spectrum, Matołká/ fáłſzywe wyobráżenie ná ocży lazące/ tych rzeczy o których myślimi/ fántaſia/ Obłudá. Mącz 407a; [Spectrum Obłudá/ Márá/ ábo Pokuſſá ArtNom A5v].
W przeciwstawieniach: »obłuda ... ciało, ista rzecz« (2): á tho wſzithko duſza ſprawuie boiazna gdzie rozum chorobą zniſzcżony nie rozeznawa obłudy od iſtey rzecży. GlabGad L5v; Otóż to pewna/ niechceli záś z ſtárymi Heretykámi fantasticum corpus, obłudy iákiey/ á nie właſnego ćiáłá/ ábo ćiáłá [...] duchownego w Chriſtuśie zmyśláć CzechEp 345.
»mni(e)mać być (a. żeby była) obłudę (a. obłuda)« [szyk zmienny] (4): OpecŻyw 54; Pothym gdy vyrzeli ludźi przy nich białe ſobie nie rowne/ mnimali być jakie fántázmy nocne/ tho ieſt obłudy BielKron 450, 460; A oni vyrzawſzy go chodzącego po morzu/ mniemáli żeby byłá obłuda [putaverunt phantasma esse] WujNT Mar 6/49 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw].
»ku obłudzie podobien« [szyk 1:1] (2): co naſz Pan vdziáłał/ Iż w náſze towárzyſtwo dał: Cżłowieká táko żádnego/ Ku obłudzie podobnego. BierEz A4v; RejRozm 406.
»obłudy zdradliwe« (1): Sny od nas oddal ſzkodliwe/ Nocne obłudy zdrádliwe LatHar 63.
»fantazma abo obłuda« (1): [w polemice o narodzeniu Chrystusa] Co wſzytko y piſmu świętemu [...] y prawdźiwemu pocżęćiu y rodzeniu cżłowieká prawdźiwego Iezuſá Chriſtuſá ieſt ná odpor. Bo ſię to tymi baykámi wygładza: á fántázmá ſię iákieś ábo obłudá miáſto niego wprowádza CzechEp 149.
»myśl i obłuda« (2): ſny pochodzą z napełnienia ciała, albo z wyprożnienia, cżaſem zmyſli przeſzłey, cżaſem z obłudy, cżaſem z myſli y z obłudy ſpołem GlabGad L4.
»obłuda abo pokusa« (1): gdy tá ſwięta pánná byłá zátrwożoná/ vźrzawſzy onego Anyołá [...] mnimáiąc áby iáka obłudá ábo iáka pokuſá do niey przyſzłá RejPos 269v.
»obłudy a strachy czartowskie« (1): Ieſzcże też obłudy á ſtrachi cżartowſkie zrzuczaią ludzie ſpiące z ław albo z łoż MiechGlab *5v.
W połączeniu szeregowym (1): możemy záwżdi pocżćiwie pokazáć niepewność/ obłudę/ y fáłſz tey náuki. SarnUzn G6v.
W przeciwstawieniu: »obłuda ... prawda« (1): Y to niſzcży prawdziwego Christu. obłudę mu przycżytáiąc gdyż on ieſt prawdą CzechEp 150.
»obłuda i zmamienie« (1): A przeſto ieſt/ to obłudá y zmamienie ludzkie/ co piſzeſz/ iż Piotr Swięthy był pierwey w Rzymie Papieżem/ á niſſli do Rzymá przyiechał Páweł Swięty. KrowObr 21v.
Synonimy : 1. chytrość, fałsz, fałszywość, hipokryzyja, pokrytość, przewrotność, zdrada; 2. fałsz, fortel, kłamstwo, oszukanie; 3. larwa, mara; 4. błąd, fałsz, nieprawda.
Cf OBŁUDNOŚĆ
JB