Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [LARMO]

Następne hasło: [LARWARZ] »

LARWA (28) sb f

Oba a jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	larwa	larwy
D		larw(o)m
A	larwę	larwy
I	larwą	larwami
L	larwie	larwach

sg N larwa (6). ◊ A larwę (4). ◊ I larwą (4). ◊ L larwie (1). ◊ pl N larwy (6). ◊ D larw(o)m (1). ◊ A larwy (3). ◊ I larwami (1). ◊ L larwach (2); -ach (1), -åch (1) KrowObr (1:1).

Sł stp brak, Sł stp nazw os, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Maska, zasłona wyobrażająca jakąś charakterystyczną postać ludzką lub zwierzęcą, kryjąca twarz albo całe ciało w celu przebrania (20)
- Przen (7)
  - a) Obłuda, udawanie; blaga, pozór, zewnętrzne oznaki (3)
  - b) O materialnych przedmiotach (zwłaszcza strojach), związanych z obrządkiem Kościoła rzymskokatolickiego (z pozycji innowierczej) (4)
2. Zjawa, widmo, duch (7)
3. Kukła do straszenia dzieci (1)

1. Maska, zasłona wyobrażająca jakąś charakterystyczną postać ludzką lub zwierzęcą, kryjąca twarz albo całe ciało w celu przebrania; larva, persona Mącz, Calep, Cn (20): BierEz A4v; BartBydg 87b; Mącz 184d; Arábowie przećiw Károluſowi wielkiemu wálcżąc: vbieráli konie y ſámi ſiebie w ſtráſzliwe lárwy/ kthore cżynili s ſkor Bázyliſzkowych/ Lwich/ y innych ktorych ſie s przyrodzenia konie boią BielSpr 44v, 44v marg; ták ſię przeſtráſżę y ſtrwożę/ iako dziećię gdy mu lárwę ſzpetną y twarz ſproſną vkażą. SkarŻyw 335; Personatus, Qui personis, hoc est larvis indutus est ‒ Maſzkarnik, wlcarwę [!] vbrani. Calep 791a.

W porównaniu (1): Radby był Polipuſem; ktory/ iáko w lárwy/ Odmienia ſię w przygodźie w rozmáite bárwy. KlonWor 2.

Szereg: »larwa, (abo) maszkara« [szyk 3:2] (5): ktorzy Tragedie abo Comedie ſprawuią i cudzą perſonę pod larwą abo maſzkarą na śię biorą MurzHist Q3v; Mącz 184d, 293b; Calep 583a, 790b.

Przen (7):

a) Obłuda, udawanie; blaga, pozór, zewnętrzne oznaki (3): Coſz to za ſzalenſtwo twoié? co za zmyſlanié? [...] powiedáſz żeć Bóg odiął wiarę i moc ku nadźiéj/ Cóſz ſobie wymyſláſz? Długoſz tak nami wtyi larwie błáźnic będźieſz? MurzHist Q3v; [Antykryst] prawdę wſzyſtkę przemienił/ lárwę z wierzchu zoſtáwił. ArtKanc K9v.

larwa czego (1): DAlekoć tym to tzáſem ten zacny Dom ſłynie/ [...] LArwą márną ſie brzydząc/ kła^mſtwá y pochlebſtwa WierKróc Av.

b) O materialnych przedmiotach (zwłaszcza strojach), związanych z obrządkiem Kościoła rzymskokatolickiego (z pozycji innowierczej) (4): ktory was z wierzchu nácechował tymi máſſkárámi/ áby wſzelki wierny was poznał potych lárwach iż nieieſteśćie Biſkupi prawdziwi/ od Bogá poſláni/ tylko prawdziwych Biſkupow naſmiewce/ y máſſkárnicy. KrowObr 129v.

Szereg: »maszkara i larwa« (3): Potych tedy wáſzych máſſkárách y lárwách ſnádnie was kożdy tzłowiek wierny [...] poznáć może/ áby ſie was wiárował/ iáko naśmiewcow y nieprzyiaćioł Páná Iezu Kryſtá KrowObr 107, 130, 132.

2. Zjawa, widmo, duch; empusa, lemures (pl) Mącz [larvae – nocne obłudy Calep] (7): GrzegRożn O2; Lemures, Stráſzidłá/ á lárwy álbo obłudy nocne. Mącz 188c, 103c; SkarŻyw 471.

larwa czego (1): Ták ie były one lárwy złych Aniołow y cżártow przeſtráſzyły/ [...] iſz ledwe byli wſzyſcy żywi. SkarŻyw 480.

W porównaniu (1): Potym wſſytcy zmártwych wſtaną/ zli z niedoſtatki ſweé natury/ ij dlá niemocy duſſné/ iako larwy będą grubij. OpecŻyw 190v.

Szereg: »larwa i mara« (1): Perſonę lepak Bogá Oycá/ zowią zmyśloną/ Cżárnokśięſką/ lárwą/ y márą nikcżemną y Diabelſką. PowodPr 33.

3. Kukła do straszenia dzieci (1): Maniae, sive maniolae, Szkáráde Máſzkáry któremi dźieći ſtráſzą/ Lárwy/ Stráſzidłá. Mącz 207d.

Synonimy: 1. maszkara; 2. duch, mara, obłuda, straszydło.

ZZie