Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OBROCZNO]

Następne hasło: [OBROCZOW] »

OBROCZNY (7) ai

Oba o jasne.

Fleksja

sg
m	N	obroczny	f	N		n	N	obroczn(e)
	G			G	obrocznéj		G	obroczn(e)go
	I	obrocznym		I			I

sg m N obroczny (4). ◊ I obrocznym (1). ◊ f G obrocznéj (1). ◊ n N obroczn(e) (1). ◊ [G obroczn(e)go.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII (z Cn) – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „obrok” ‘żywność będąca wynagrodzeniem za pracę’ (7)
- 1. Będący obrokiem, służący jako obrok (3)
  - a. [W funkcji rzeczownika: »obroczne« = czynsz płacony przez rybaków za prawo połowu ryb zamiast daniny składanej w postaci ryb]
- 2. Zarządzający obrokiem (4)
  - a. W funkcji rzeczownika: »obroczny« = zarządzający żywnością (2)

Przymiotnik od „obrok” ‘żywność będąca wynagrodzeniem za pracę’ (7):

1. Będący obrokiem, służący jako obrok (3):

Wyrażenia: »obroczny chleb« (1): Cibarius panis, Czeládny/ álbo/ obroczny chléb. Mącz 52d.

[»gomołka obroczna«: Gomółek obrocznych nad wychowanie ostawających, które przedawają per gr. 12, kop 97 LustrPom 154, 184.]

»obroczne piwo« (1): Cibaria cerevisia, Obroczne á podleyſze piwo. Mącz 52d.

»obroczna sztuka« = porcja pożywienia (1): A mnie więc/ który k ſtołu nie vmiém błáznowáć/ Ani wydąwſzy co raz gęby nádſtáwowáć: Potrzebá kłoſy zbiéráć/ niechcęli náuki Vczyć ſye ſobie trudnéy dla obrocznéy ſztuki. KochMarsz 154.

a. [W funkcji rzeczownika: »obroczne« = czynsz płacony przez rybaków za prawo połowu ryb zamiast daniny składanej w postaci ryb: a na każdy tydzień [rybacy] płacą obrocznego od rzeki per gr. 1. InwBiskWłocł 1582/5; obrocznego od rybaków miejsckich a die 25 martii ad ultimam decembris Fl. 18, gr. 9 InwBiskWłocł 1582/55.]

2. Zarządzający obrokiem (4):

Wyrażenia: »obroczny klucznik« (1): Promus, Piwniczny álbo ſzpiżárnik/ álbo obroczny klucznik. Mącz [325]c.

»rozdawacz obroczny« (1): Praebitor, Rozdáwácz Obroczny/ álbo ten któri opátrzuye potrzebámi. Mącz 316d.

a. W funkcji rzeczownika: »obroczny« = zarządzający żywnością; distributor Mącz; frumenti a. carnium distributor Cn (2): [RachDworu 256; Officialibus castri roczne salaria [...] Obrocznemu ... mar. 12 ŹródłaEkMalb II 57; Obrocznemu ... mc 12 Leśniczemu in Brvmszwald ... mc 24 LustrMalb 1570/43; 29 Septembris poslal mij Jan Midinski z Malbor: pruss Salmona obrocznego Zamku Malborskie^go RejestrBudGal 1, 64.]

Szereg: »szafarz albo obroczny« (2): nye byłći Dawid miſtrzem á vczyćielem/ áni też ſſáfárzem álbo obrocznym/ ále rzędźićyelem á krolem żydowſkim. KromRozm III H4v; Distributor, Podźielcá rozdźielcá/ ſzáfarz/ álbo obroczny. Mącz 464a.

Synonimy: 2.a. podzielca, rozdzielca, szafarz.

Cf [OBROCZNIK], OBROK