[zaloguj się]
[pdf]

ODŁOG (18) sb m

Pierwsze o jasne; -óg, -og-.

Fleksja
sg pl
N odłóg
G odłogu odłog(o)w
I odłogiem, odłogim odłogami

sg N odłóg (3); -óg (1), -(o)g (2). ◊ [G odłogu.] ◊ I odłogiem (15), [odłogim]; -em (5), -(e)m (10). ◊ [pl G odłog(o)w. ◊ I odłogami.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Rola nie uprawiana przez jakiś czas; novale, novalis Mącz, Calep. Cn; vervactum Calep, Cn; inarata terra, novalis ager, requietum arvum, requietus ager, squalentia arva, squalentes campi, veteretum Cn (18): Novalis, et hoc Novale, Nowo dárta rola álbo odłóg/ To yeſt rola która odłogiem leży. przes roky á przes roki bywa śiána. Mącz 251d; Calep 704b, 1116a; [Iáko gdy rola po orániu leży rok álbo ſześć/ mniey álbo więcey/ to będźie odłog/ iż śię ziemiá odleży ták długo iáko ktora potrzebuie/ áby tym rodzáynieyſza byłá. Cresc 1571 101].
Zwrot: »odłogiem leżeć, leżący« [w tym: eliptycznie (1)] [szyk zmienny] (4:1): Novello, Drę/ Orzę nowiny Rolą odłogiem leżącą wzoriwam Mącz 251d, 251d, 372a; gdźie mieyſcá ták ſuché/ gdźie prze ſuchość drugdźie odłogiem źiemiá/ zátym y puſtynie/ tylko beſtijam á ptáſtwu mieſzkániém ieſt właſnym. Oczko 7v; Iuż ſię báwi frántoſtwem y ſwoim náłogiem Kárcżemnym; rola będźie leżałá odłogiem. KlonWor 41.
[Wyrażenie: »odłogim położony«: Drugi staw pod dworem, odłogim położony dla pastwiska, w który by się mogło wsadzić kóp 20. LustrSand 14.]
Przen: Zaniechanie wszelkiego działania (10):
Zwroty: »odłogiem leżeć« = nic nie robić (1): Przymiérze ſtánowić z nieprzyiaćielem: woyny zániechywáć: odłogiem próżno domá leżeć: wſzyſtko to ſą pożytki właſné OrzJan 48.

»odłogiem leżeć, leżący, [zostać]« = być zaniedbanym, nie używanym, nie stosowanym [szyk zmienny] (4:1): RejZwierz 50v; á krzywdá bogá w troycy iedynego y kośćioła powſzechnego/ [...] ták odłogiem leżąca áni ich ſnadź obeydźie. CzechEp 164; Drugi raz nie wywabiſz/ iédź ſam w drógę z Bogiem/ Bo po téy fórze miéſzek móy leży odłogiem. PudłFr 34; zátrzymáły náwet záczęté ſtudia y conatus wielkie kośćiołowi Bożému y oyczyznie potrzebné/ które/ proh dolor, w kąćie odłogiem leżą. JanNKar A3v; Więc oné ſtáré [konstytucyje], któré tych wieków iákoby odłogiem leżą próznuiąc, poniekąd ſą porządzoné SarnStat *7; [ále gdy tá rzecż byłá do Seymu odłożona/ potem odłogiem áż dotąd zoſtáłá. BielKron 1597 606 (Linde)].

»odłogiem odbiegać, położyć, puścić, zostawić« = poniechać, zaniedb(yw)ać (1:1:1:1): CzechEp 216; Abych [...] oney [rzeczy] iáko wielkiey y poważney/ płocho imo ſię nie puſzcżał/ áni iey ták odłogiem odbiegał. CzechEpPOrz *2; Przetoż niechcąc przedśię tego odłogiem położyć/ y ták zgołá milcżeniem tego zbyć [...]. Przyłożyłem ſię do tego pilnymi namowámi ſwymi/ áby ten/ przećiw ktoremu miánowićie I.M.X.K. vrobił Wędzidło ſwe/ ná to odpiſał CzechEpPOrz *4; Ale odłogiem inſze rzeczy zoſtáwiwſzy, Co dziáłáią dzieći mé, ná to mi odpowiedz CiekPotr 81; [żeby waśni ſpolne odłogiem położywſzy/ ábo więc ná cżás iáki záwieśiwſzy/ przećiwko ſpolnemu nieprzyiaćielowi ſpolnie ſobie pomagali. BielKron 1597 330 (Linde)].

2. [Zaniechanie użytkowania: Sciendum, że między temi stawy wiele ich jest, co oprawy potrzebują: jedne odłogu, drugie pobrania, trzecie grobel podniesienia. LustrKrak I 227.
Szereg: »nowina, (i) odłog«: O ſpráwiániu nowiny/ jteż odłogow. Cresc 1571 100; A drugie [role] ktore przez kilko lat po orániu álbo zebrániu zboża w pokoiu leżą: tákowe też iż zá onym odleżenim ku odnowieniu przychodzą/ á przeto też iákoby z nowu rodzay cżynią. Dla tego iedni zowią ie nowinámi/ drudzy odłogámi. Cresc 1571 101 (Linde).]

Synonim: nowina.

Cf ODLEŻENIE, ODŁOGA

ZZa