[zaloguj się]
[pdf]

ODRZEC SIĘ (36) vb pf

sie (29), się (7).

o jasne. ◊ W inf e pochylone. ◊ W sg m praet, con -é- (1) Mącz, -e- (1) OrzQuin. ◊ W pozostałych formach e jasne.

Fleksja
inf odrzéc się
praet
sg pl
2 m -ś się odrzékł m pers
3 m odrzékł się m pers odrzekli się
n subst odrzekły się
imperativus
sg
2 odrzecz się
conditionalis
sg pl
3 m odrzékłby się, by się odrzékł m pers by się odrzekli

inf odrzéc się (11). ◊ fut 2 sg odrzeczesz się (1). ◊ 3 sg odrzecze się (3). ◊ 3 pl odrzeką się (1). ◊ praet 2 sg m -ś się odrzékł (2). ◊ 3 sg m odrzékł się (5). ◊ 3 pl m pers odrzekli się (1). subst odrzekły się (1). ◊ imp 2 sg odrzecz się (4). ◊ con 3 sg m odrzékłby się, by się odrzékł (4). ◊ 3 pl m pers by się odrzekli (1). ◊ part praet act odrz(e)kszy się (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

Powiedzieć, oświadczyć, że się nie chce mieć z kimś lub czymś nie wspólnego, że się nie chce czegoś czynić lub czegoś posiadać; nie chcieć czegoś, zrezygnować; renuntiare Vulg, JanStat; eiurare Mącz (36):

odrzec się kogo, czego (28): Kiedy powie przed oyczem/ iż [Józef] był wſtudnią wſadzon Odrzeczeć ſie nas wiecżnie/ bo iuż iednak zdradżon RejJóz A8v; KromRozm I B4; Odrzecż ſie bogá przeſpyecżnie/ Będzyeſz z námi mieſzkał wiecżnie BielKom Dv, D5v; A odrzekłby ſie w ten cżás y ſrebrá y złotá/ By iáko zbyć onego ſtráſznego kłopotá. RejWiz 13, 163v; KrowObr 132v; Mącz 178d; OrzQuin L2 [2 r.]; RejAp 66, 139; HistRzym [39]v, 47, 100v; bo ſłużyſz cżárthu ſproſnemu odrzekſzy ſie go ná krzcie/ ſłużyſz ſwiátu temu/ y złym ſpráwam iego. RejPos 74v, Bv, 138v; RejPosWiecz3 98v; RejZwierc 115; odrzecż ſię iuſz złości. BudBib 4.Esdr 14/12; á iużby Lepiéy ſię odrzéc záraz y páná/ y ſłużby. KochFr 98; ArtKanc P15v; WujNT 256; KlonWor ded **3v. Cf Zwrot.

cum inf [w tym: z inf zaprzeczonym (1)] (7): s cżego odrzekł ſie potym nigdy gdiby ktho ſlyſſał álbo widzyał/ nye káráć. GliczKsiąż G5, G6, I; GórnDworz N3; BielSat B3; By obacżył náſzego plebaná hárcuiąc/ Odrzekłby ſie iuż mi wierz ſwey broni nań wznośić PaprPan I3v; BielRozm 11.

Ze zdaniem dopełnieniowym zaprzeczonym (1): On nieborak powſtawſzy odrzekł ſie ná wieki/ Aby nigdy o królu nie miewał opyeki. RejWiz 71.

Zwrot: »świata się odrzec« = mundo renuntiare JanStat (3): RejWiz 16; Bo ieſliże tám ty [niebieskie] wrotá minieſz/ To mi iuż wierz iże ſie ochynieſz/ A byś to mogł zá żywotá vyrzeć/ Snádniebyś mogł y ſwiátá ſie odrzec. RejAp Cc8v; ácz [mniszki] świátá y dóbr świetckich odrzekły ſie/ y nic właſnégo mieć nie mogą SarnStat 208.
Szeregi: »liszyć się i odrzec« (1): Co ieſli ſobie dobrze vważy cżłowiek Chrześćiáńſki: ták rozumiem/ że ſię tego niepocżeśnego worká Iudaſzowego liſzy y odrzecże. KlonWor ded **3v.

»odrzec się i (albo) od(s)przysiąc« [szyk 1:1] (2): dla kthorych [biskupstw] ſię muśi odrzec y odprzyſiąc / Páná Iezu Kryſtá KrowObr 132v; Eiuravit patriam, Odſprziſiągł oyczizny álbo ſie odrzékł. Mącz 178d.

»zaprzeć się i odrzec« (1): kthorzy dla pożytkow á wymyſlnych rozumkow ſwoich/ y niebá y Bogá rádziby ſie záprzeli y odrzekli. RejAp 66.

Synonimy: odsądzić się, zaprzeć się.

Formacje współrdzenne cf RZEC.

Cf ODRZECZENIE

MP, RS