Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ODRZEĆ

Następne hasło: ODRZEKAĆ »

ODRZEĆ SIĘ (13) vb pf

sie (8), się (5).

o oraz e jasne.

Fleksja

inf	odrzeć się

praet
	sg		pl
1	m		m pers	-chmy się odarli
2	m	-ś się odarł	m pers
3	m	odarł się	m pers	odarli się

conditionalis
	sg
3	n	by się odarło

inf odrzeć się (2). ◊ fut 3 sg odrze się (6). ◊ praet 2 sg m -ś się odarł (1). ◊ 3 sg m odarł się (1). ◊ 1 pl m pers -chmy się odarli (1). ◊ 3 pl m pers odarli się (1). ◊ con 3 sg n by się odarło (1).

Sł stp brak, Cn s.v. bez karania co czynić, Linde XVI – XVII w. s.v. odrzeć.

Znaczenia

1. Oderwać się (o wierzchniej warstwie) (8)
- a. O korze (7)
- b. O poszyciu dachowym (1)
2. Zniszczyć przez używanie całą swoją odzież (2)
- Przen (1)
3. Pozbyć się, stracić (3)

1. Oderwać się (o wierzchniej warstwie) (8): [Dwór dobrze ogrodzony [...] oddaje p. Pabianowski p. Kotarbskiemu, a gdzieby w tych czasiech co się odarło, albo glina odpadła, wszystkiego powinien prawić p. Kotarbski InwSzlachKal 1595 nr 59.]

a. O korze (7):

Przysłowie: niećierpi tego ſpráwiedliwość Boża/ áby ſye nam tho bluźnierſtwo hániebne ſucho odárło. OrzRozm G2; Acż go to przedſię nic nie dociſka/ ále potym obacży/ żeć ſie mu to łyko ſucho nie odrze [= nie ujdzie bezkarnie; impune est illi Cn]. RejPos 184v; A więc śię to y tym ſucho odrzeć ma [impune erit]/ ktorzi tákowe rzecży broili? ModrzBaz 32; WerGośc 232; ActReg 81; OrzJan 88; Nieodrzeć mu ſie ſucho tá iego robotá/ Zápłáći ſie ſowito tá iego niecnotá. GosłCast 62. [Ogółem 7 r.]

b. O poszyciu dachowym (1): Co ſie Zimie odrze/ pochyli/ ieſli nie záraz tedy ná Wioſnę nápráwić GostGosp 12.

2. Zniszczyć przez używanie całą swoją odzież (2): WIeręchmy ſie odárli/ y botow nie mamy RejZwierz 137v.

Przen (1): Obácżże ſie nędzny cżłowiecże/ kto może być więtſzy żebrak iáko ty/ kto ſie bárziey odárł iedno ty RejPos 146v.

3. Pozbyć się, stracić (3):

odrzeć się z czego (1): Odrzeć ſię trzebá ze wſzytkich máiętnośći [cf Kto ſię nie wyrzecze wſzyſtkich máiętnośći ſwoich/ nie może być moim uczniem Luc 14/33]. WujNT Luc 14 arg; [ieſli ſie iedno z łáſki iego [Boga] nie odrzemy WujPosN 1584 II 279 (Linde s.v. odrzec)].

odrzeć się w co (2): Ales ſię tu wrozum o darł RejKup aa6v; Widzą wſzyſcy ze wſzech ſtron/ żywi y vmárli/ Iż ſie moi ſynowie/ w ſpołną rzecż odárli. BielSat G4v.

Formacje współrdzenne cf DRZEĆ.

MP, RS