« Poprzednie hasło: ODSZCZEPIEŃSKI | Następne hasło: [ODSZCZEPION] » |
ODSZCZEPIEŃSTWO (191) sb n
-eństwo (190), -ęństwo (1).
Oba o jasne; -szczep- (3), -szczép- (1); -szczep- Mącz, SarnStat; -szczep- : -szczép- BiałKat (1:1); -eństwo (3) Mącz, BiałKat (2), -éństwo SarnStat.
sg | pl | |
---|---|---|
N | odszczepieństwo | odszczepieństwa |
G | odszczepieństwa | odszczepieństw |
D | odszczepieństwu | odszczepieństw(o)m |
A | odszczepieństwo | odszczepieństwa, odszczepieństwach |
I | odszczepieństw(e)m | odszczepieństwy, odszczepieństwami |
L | odszczepieństwie |
sg N odszczepieństwo (27). ◊ G odszczepieństwa (49). ◊ D odszczepieństwu (2). ◊ A odszczepieństwo (27). ◊ I odszczepieństw(e)m (15). ◊ L odszczepieństwie (19). ◊ pl N odszczepieństwa (23). ◊ G odszczepieństw (6). ◊ D odszczepieństw(o)m (3). ◊ A odszczepieństwa (14). ◊ I odszczepieństwy (2) LeovPrzep, WujNT, odszczepieństwami (1) PowodPr. ◊ A odszczepieństwach (3).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.
- 1. Wystąpienie z jedności religijnej
(187)
- A. W obrębie chrześcijaństwa (181)
- B. W obrębie judaizmu Starego Testamentu (6)
- 2. Błędne twierdzenie religijne (z pozycji innowierców) (2)
- 3. Odłączenie się, utrata kontaktu fizycznego (2)
odszczepieństwo od kogo (1): Ták ſię odſzcżepieńſtwo od ſtárſzego/ y wzgárdá Przełożonych karze SkarJedn 364.
odszczepieństwo czyje [w tym: ai poss (7), G pron (5), pron poss (3)] (15): y zátym [carogrodzcy cesarze] inną rozną wiárę vczynić ſobie/ náwymowkę odſzcżepieńſtwá ſwego muśieli SkarJedn 209; Wracáiąc ſię do domu kśięgi im dwoie ten Vmbertus/ o ich odſzcżepieńſtwie nápiſane [...] zoſtáwił. SkarJedn 251, A4v, 154, 253, 361, 368; SkarKazSej 706b. Cf »odszczepieństwo greckie«.
W połączeniach szeregowych (3): SkarJedn 148; niezgody/ rozerwánia/ odſzcżepieńſtwá Chrześćiáńſkie y nieposłuſzeńſtwo ku Chryſtuſowi/ ktory miłość nam ſpełną roſkázuie/ Turkowi śiły dodáią SkarŻyw 560; SkarKazSej 684a.
W przeciwstawieniach: »odszczepieństwo ... heretyctwo (6), jedność (2), kacerstwo« (9): Co ieſt odſzcżepieńſtwo/ á cżym rozne od Heretyctwá. SkarJedn A8, 154 [2 r.], D5v; SkarŻyw 337 [2 r.]; ReszHoz 135; Chryſtus IESVS chcąc nas w iednośći wiáry záchowáć/ iednego dał nawyżſzego wſzytkiemu kośćiołowi [...] kápłaná. Do ktorego poki ſię wſzytkiego świátá Biſkupi [...] ziezdżáli/ [...] iedność ſię zátrzymawáłá á odſzcżepieńſtwá nie było SkarKaz 40a; Odſzcżepieńſtwo cżym rożne od kácerſtwá SkarKaz Oooo2a.
W porównaniu (1): Odſzcżepieńſtwo ták ieſt od Kácerſtwá bliſkie/ iáko kłos od ziárná w ziemię wrzuconego. SkarJedn 340.
W wyjaśnieniu przenośni (1): [Grekowie] do ſwego ſię błotá y Dyabelſkiego dzieła/ to ieſt/ roſterkow y odſzcżepieńſtwá wroćili. SkarJedn 337.
W charakterystycznych połączeniach: karanie odszczepieństwa, nawałność, przyczyna (2), upor; niezgoda w odszczepieństwie; odszczepieństwo rodzi się (narodziło się) (2), wszczęło się; odszczepieństwa bronić (2), nie dopuszczać; wrocić się do odszczepieństwa, przyzwyczaić; z odszczepieństwa wybawiony, wyniść; odszczepieństwo gromić, naśladować (2), pokryć (3), siać (2), wychwycić; odszczepieństwem oderwać się, podkopany, zginąć; udać się za odszczepieństwem, zniewolony; przy odszczepieństwie stać; w odszczepieństwie leżeć, naśladować, zginąć.
»odszczepieństwo od jedności kościelnej (a. kościoła), od kościoła« (2:1): Bo iáko máła ráná ná pocżątku co dzień więcżſza/ gdy iey nie goiſz rośćie: ták odſzcżepieńſtwo od Kośćiołá/ co dzień w nowe y więtſze błędy idzie SkarJedn 341; Tylo bych rad ábyś tego/ Narodzie Ruſki práwie pálcem dotknął/ iż odſzcżepieńſtwo od kośćielney iednośći/ bez wielkich błędow/ y heretyctwá y zbáwieniu ſzkodliwych zabobonow/ być nie może. SkarJedn 342, 231.
»odszczepieństwo ormiańskie« (1): Kátolicy [...] złożyli Concilium Florenckie: chcąc odſzcżepieńſtwo Greckie y Ormiáńſkie od oſtátniego pożárćia tego Tyránná wychwyćić. PowodPr 32.
»kacerstwo i (a, abo) odszczepieństwo« [szyk 6:4] (10): KromRozm III O6; Nie z inąd powſtáły kácerſtwá y národziło ſię odſzcżepieńſtwá/ iedno ztąd iż kápłaná Bożego nie ſłucháią SkarJedn 62, 81; dawni Doktorowie kośćielni/ kácerſtwá y odſzcżepieńſtwá mimo iednę religią Kátholicką zwáli Báłwanámi. PowodPr 28; Azya przednie cżoło krześćiáńſtwá odſzcżepieńſtwem y kácerſtwj zginęłá. PowodPr 31 marg, 20, 30 [2 r.], 31 marg, 57. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.; w innych połączeniach strukturalnych 6 r.] [Cf też c.]
»odszczepieństwo i nieposłuszeństwo ku Kościołowi (a. ku stolicy rzymskiej, a. przeciw stolicy apostolskiej)« (3): Ták ſię ſkońcżyło Páńſtwo Greckie/ ták ſię odſzcżepieńſtwá y nie poſłuſzeńſtwá ku kośćiołowi Bożemu zápłáćiły SkarJedn 324, 231, 277.
»odszczepieństwo i rozdwojenie (a. rozdzielenie) Kościoła« (2): (marg) O odſzcżepieńſtwie y rozdzieleniu kośćioła. (—) O odſzcżepieńſtwie y rozdwoieniu Kośćioła (tudzieſz o kácerſtwie) ták rozumiał SkarŻyw 92.
»odszczepieństwo i rozerwanie« (1): [św. Hieronim] tąż ſię ſtolicą [rzymską] od odſzcżepieńſtwá y rozerwánia bronił. SkarJedn D5v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]
»odszczepieństwo albo roztargnienie« (1): Ieden bywa obieran/ áby głowę poſtánowiwſzy/ przycżynę odſzcżepieńſtwá álbo roſtárgnienia oddalił. WujJud 154.
»rozterk i odszczepieństwo« (2): Wſzákże nie długo potym zácżęli Grekowie ſrogi bárzo y iádowity y na dłużey trfaiący roſterk y nowe odſzcżepieńſtwo SkarJedn 228, 337.
odszczepieństwo czyje (1): Bo od tego cżáſu gdy iuſz ono odſzcżepieńſtwo Piotrá Leoná vſtáło/ [...] SkarŻyw 165.
odszczepieństwo czyje (3): WujJud 171, 242v; Ten pokoy haeretykowie gwałcą y tárgáią hániebnymi odſzczepieńſtwy ſwemi. WujNT 366.
W połączeniu z imieniem twórcy herezji (1): Przez trzećią [trąbę rozumie się]/ odſzcżepieńſtwo ieſzcze poślednieyſze Sámoſátená y Ariuſzá. WujNT 857.
W połączeniach szeregowych (7): Na duchowny ſąd prziiſluſayą ſądzicz roznicze viary s. Krzeſcziianſkiei Kaczerſtwa, odſczepieńſtwa, bliuznienia przecziwko Bogu, odſtąpienia zakonu alias apoſtaſia ComCrac 20; KrowObr 36; y ktemu wſzytká Polſká ieſt vſzykowána/ áby oná przećiwko kácerſtwu/ odſczepieńſtwu/ j pogáńſtwu [...] záwſze w ſzyku gotowa ſtałá. OrzRozm M3v, M2; WujJud 76; Lecz prawdziwie nic inſzego nie roſkázuie Pan tymi ſłowy/ iedno áby ſię nikt nie czynił kácermiſtrzem/ to ieſt wodzem y herſtem iákichkolwiek ſekt/ kácerſtw/ y odſzczepieńſtw. WujNT 98; Niſkąd ſię herezye y odſzczepieńſtwá/ y niezgody nie wſzczynáią: iedno ſtąd/ iż kápłaná nawyżſzego nie ſłucháią SkarKazSej 674b.
W charakterystycznych połączeniach: odszczepieństwo haniebne, niezbożne, obłędliwe, okrutne, straszne, szkodliwe, żałosne (2); niezgoda odszczepieństwa, początek (2), przyczyna (3), uspokojenie, wykorzenienie; odszczepieństwo jest wykorzenione; odszczepieństwa mnożą się (2), wszczynają się; czynić odszczepieństwo (3), hamować, odrzucać, potępiać, przeklinać, wprowadzić (3), wygasić; w odszczepieństwo wpaść; rozerwać odszczepieństwem; chrzcić się w odszczepieństwie, doświadczony, unosić się.
»odszczepieństwo i (albo) błąd (a. wiara obłędliwa)« [szyk 2:2] (4): GliczKsiąż L5v; LeovPrzep C4v; Prawdáć ieſt/ żeć Pan Bog w tym iáwny gniew ſwoy pokázuie/ ále tego przycżyną ſą błędy y odſzcżepieńſtwá okrutne wáſze WujJud 242v, 27. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»odszczepieństwo ani grzech« (1): Ná tey opoce zbuduię/ mowi [Chrystus]/ Kośćioł/ ktorego vlicżki Piekielne/ to ieſt żadne odſzcżepieńſtwá/ áni grzechy nieprzemogą. WujJud 120v.
»kacerstwo i (a(l)bo) odszczepieństwo« (9): Abowim nye z inąd ſye ſſczęły kácyrſtwá/ álbo odſſczepyeńſtwá ſye národźiły/ yedno z tąd/ iż kápłaná bożego ludźye nyepoſluſſni KromRozm III M2, L8; KrowObr A4v; ále iáko y chrzeſt/ máło ważny ieſt ónemu/ który światu ſłowy á nie vczynkiem ſye zárzeka: tákći y ónemu/ który w kácérſtwie álbo w odſzczépieńſtwie ſye chrzći BiałKat 251; Epiphánius wydał kśięgi przećiwko ośḿdźieśiąt Kácerſtwom álbo odſzcżepienſtwom/ w ktorych y Zydowſkie y po Chriſtuśie wſzyſtkie błędy Kácerſkie zbił/ y potępił WujJud 51, 117; SkarJedn 249; WujNT 369, 417. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]
»niezgoda i odszczepieństwo« (1): Pierwſza część liſtu, o niezgodách y odſzczepieńſtwách dla rożnych káznodzieiow y krzćićielow. WujNT 577 marg. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»odstąpienie abo (to jest) odszczepieństwo« (3): żeby áż práwie oſtátecżnego cżáſu przed ſkońcżeniem świátá/ odſtąpienie to miáło być: ábo odſzcżepieńſtwo od wiáry ſtárożytney. CzechEp 349, 349 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»odszczepieństwo i rozerwanie« [szyk 2:1] (3): namieſtnicy Apoſtolſcy ſtáráć ſię máią/ áby iedność kośćielną od wſzelákiego rozerwánia y odſzczepieńſtwá záchowáli. WujNT 419, 579; SkarKazSej 671.
»odszczepieństwo abo schizma« (1): APoſtoł wielki Páweł S. funduiąc v Grekow wiárę S. [...] pilnie ich prośił [...]/ áby iedno mowili/ iedno rozumieli/ á odſzcżepieńſtwá ábo ſchizmow miedzy ſobą nie cżynili. SkarJedn 155.
»sekta albo odszczepieństwo« (1): Iż będą miedzy wámi fáłſzywi vtzyćielowie/ kthorzy ſkryćie w prowádzą Sekty álbo odſztzepieńſtwá ſſkodliwe KrowObr 137v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
odszczepieństwo czyje (2): nie náſzá wiárá z ich kácerſtwá/ ále ich odſzcżepieńſtwo z náſzey wiáry CzechEp 358, 359.
odszczepieństwo czyje (1): PowodPr 8 cf »odwrocenie abo odszczepieństwo«.
»(sekta ani) heretyctwo (a. herezyja) ani (abo) odszczepieństwo« (2): S. Páweł odpowieda/ iż [wiara chrześcijańska] nie ieſt żadną ſektą/ áni haeretyctwem/ áni odſzczepieńſtwem. WujNT 495, 496.
W porównaniu (1): Bo iáko cżłonki w iednym ćiele odſzcżepieńſtwá mieć nie mogą [...]: tak też y w iednośći kośćiołá Chryſtuſowego/ narody Chrześćiáńſkie y wſzyſcy wierni być iáko iedno ćiáło winni ſą. SkarJedn 155.
Synonimy: 1.A. cf ODSZCZEPIENIE.
LWil