[zaloguj się]
[pdf]

ODWRACAĆ SIĘ (32) vb impf

sie (20), się (12).

o oraz drugie a jasne; -ra- (16), -rå- (14); -ra- BibRadz (4), Mącz (6), RejPos, BiałKat (2), ModrzBaz, CzechEp; -rå- KromRozm II, OrzList, OrzQuin, BudBib, BudNT, CzechRozm, SkarŻyw, NiemObr, WujNT (4); -ra- : -rå- Leop (1:2).

Fleksja
inf odwracać się
indicativus
praes
sg pl
1 odwracåm się odwracåmy się
3 odwracå się odwracają się
praet
sg pl
3 m odwracåł się m pers odwracali się
fut
sg
2 m będziesz się odwracåł
imperativus
sg pl
2 odwracåj się odwracåjcie się
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy się odwracali
3 m by się odwracåł m pers

inf odwracać się (3). ◊ praes 1 sg odwracåm się (1). ◊ 3 sg odwracå się (7). ◊ 1 pl odwracåmy się (2). ◊ 3 pl odwracają się (4). ◊ praet 3 sg m odwracåł się (1). ◊ 3 pl m pers odwracali się (4). ◊ fut 2 sg m będziesz się odwracåł (1). ◊ imp 2 sg odwracåj się (4). ◊ 2 pl odwracåjcie się (1). ◊ con 3 sg m by się odwracåł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się odwracali (2). ◊ part praes act odwracając się (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. odwrócić.

1. Ustawiać się bokiem lub tyłem do kogoś lub czegoś; aversari Vulg, Mącz, Modrz; averti PolAnt, Vulg; declinare PolAnt; avertere se Cn (15):

odwracać się do czego (1): bliſko śmierći będąc/ wołał bárzo odwracáiąc ſię do śćiány y kryiąc ocży ſwoie. SkarŻyw 333.

Zwrot:»precz się odwracać« (1): Tropeus, Który kogo rwie/ zá włoſy pociąga/ álbo co tákowego wyrządza/ s trzaskiem ſie precz odwráca yákoby o tym nic nie wiedział. Mącz 466c.
Przen (13):
a) Gniewać się, pozostawiać bez opieki [od kogo] (2): Vſquequo domine auertis in finem: [...] pokiż ſie miły panie będzieſz odwraczał od nas na wieki WróbŻołt 88/47.
Zwrot: »odwracać się w gniewie« (1): nie odwracay ſie wgniewie [ne declines in iram] od sługi twego BudBib Ps 26/9.
b) Brzydzić się kimś lub czymś, potępiać [od czego] (4): Leop Deut 25/16; Aversor, Odwrácam ſie od czego/ mierźi mię co/ przikromi/ wielką niechuć mam k czemu/ wzgardzam kim. Mącz 487b; RejPos 228; áby przez ich [sług Chrystusa] poſłuſzeńſtwo ználiſmy prawdę/ [...] błędy kácérſkié [...] ználi: á od nich ſye odwrácáli BiałKat 363v.
c) Nie chcieć wysłuchać, być nieczułym, ignorować (6): Themu ktory ćię prośi/ day/ áni odmawiay (marg) Abo nie odwrácay ſię. (–) temu ktory chce v ćiebie pożycżyć BibRadz Matth 5/42.

odwracać się od kogo (3), od czego (2): kogom nawięcey miłowáł/ then ſie odemnie odwrácał [aversatus est me]. Leop Iob 19/19; BudNT Matth 5/42; Lecż ktoby prawdzie wychodzącey cżći niewyrządzał/ á oney z vcżćiwośćią słuſzną nieprzyimował/ áleby ią odrzucał y od nieyby ſię odwrácał/ zá kogo iy pocżytáć mamy ModrzBaz 2v; Temu ktory ćię prośi/ day mu; á od tego ktory chce v ćiebie pożyczyć/ nie odwracay ſię. WujNT Matth 5/43[42]. Cf Zwrot.

Zwrot: »odwracać się precz [od czego]« (1): Aversari preces alicuius. Nie dáć słowá ná rzecz/ nie chcieć słuchać/ odwrácáć ſie precz od cziych proźb. Mącz 487b.
d) Nie chcieć kogoś odrzucać [od kogo] (1):

W porównaniu (1): iáko téż náſzá miła Polſká/ w téy nieſtátecznośći ſwéy/ gdy ſye iuż odwraca od Kápłaná/ iáko od ſłońcá ſwégo/ wolność y zacność ſwą rychło ſtráćić muśi OrzQuin Aav.

2. Zbaczać, iść w innym kierunku; przen (1):
Zwrot: »nie odwracać się ani na prawo, ani na lewo« (1): Otho drogá chodźcie po niey/ á nie odwrácayćie ſię áni ná práwo áni ná lewo [quando declinabitis ad dexteram, vel ad sinistram]. BibRadz Is 30/21.
3. Być ustawianym pod kątem w stosunku do czegoś [od czego] (1): Versura etiam flexus ipse angulorum in aedificiis et parietibus exterior, Kąt/ węgieł/ w budowániu gdzie ſie budowanie od budowánia odwráca. Mącz 486c.
4. Cofać się, odchodzić z powrotem (3):

odwracać się od kogo (1): Solstitium, Obrocenie słóńcá gdy ſie do nas náwráca álbo od nas odwráca słóńce Mącz 398c.

W przeciwstawieniach: »nawracać się, przywracać się ... odwracać się« (2): sunt duo circuli qui dicuntur Tropici, Dwá cyrklá ná niebie ná których ſie słóńce obráca álbo ráczey prziwráca y odwráca. Mącz 466c, 398c.

Przen [dokąd] (1):
Zwrot: »odwracać się sercem« = chcieć wrócić, tęsknić (1): Ktoremu niechćieli być poſłuſzni oycowie náſzy: ále odrzucáli/ y odwracáli ſię ſercem ſwym do Egiptu WujNT Act 7/39.
5. Przestawać, zaniechiwać; averti PolAnt, Vulg; reverti PolAnt; abducere se, avocare se, avocare a. revocare a. sevocare a. traducere animum, deduci, deponi Cn (12):
Wyrażenie: »od grzechow odwracać się« (1): áby przez ich [kapłanów] poſłuſzeńſtwo znaliſmy prawdę/ od błędów y grzéchów odwrácáli ſye BiałKat 363v.
a. Odstępować od Boga lub wiary (11): wyniſſcżę z mieyſcá thego [...] te ktorzy ſie odwracáią nienáſláduiąc Páná Leop Soph 1/6; BibRadz Iudic 2/19.

odwracać się od kogo, od czego [w tym też: ab aliqua re (1)] (8): RejPs 218v; OrzList c2; ieſli ći nie vſzli kthorzy odrzucáli tego ktory mowił ná źiemi/ dáleko więcey my ieſłi ſię odwrácamy od tego ktory z niebá ieſt. BibRadz Hebr 12/25; CzechRozm 197v; WujNT Hebr 12/25. Cf Zwroty.

odwracać się do czego (1): Nie ládá to ſkáránie Boże/ kiedy tym ktorzy ſię Chriſtyány odzywáią/ nie świeći świátłość Ewánieliey/ ále máiąc záćmione ſmyſły/ odwracáią ſię do báśni/ y wymyſłow ludzkich. NiemObr 84.

W przeciwstawieniu: »stać ... odwracać się« (1): winien [...] przy nim [Bogu] ſtátecżnie ſtać/ á od niego ſie nigdźiey nie odwracáć. CzechRozm 197v.

Zwroty: »od prawdy odwracać się« (2): CzechEp 117; oſtrze ie karz/ áby zdrowi byli w wierze. nie báwiąc ſię Zydowſkimi báśniámi/ y mándatámi ludźi ktorzy ſię od prawdy odwracáią [aversantium se a veritate]. WujNT Tit 1/14.

»odwracać się od wiary [ku czemu]« (1): Gáláty karze/ iż ſye od wyáry krzeſciyáńſkyey ku vſtáwom żydowſkyego zakonu odwracáli KromRozm II e2v.

Synonim: 5.a. odstępować.

Formacje współrdzenne cf WROCIĆ.

MM