[zaloguj się]
[pdf]

ROZKOSZNY (437)ai

roſ-, ros- (425), roz- (10), rosz- (2).

Oba o jasne.

comp i sup (11+16) -rozkoszniejszy (26), -rozkośniejszy (1) SkarŻyw; -ejszy (2) OpecŻyw, MurzNT, -éjszy (1) OrzJan, -(e)jszy (24); sup nå- (13), nåj- (3) PatKaz II, GórnDworz, LatHar.

Fleksja
sg
mNrozkoszny, rozkoszniejszy, nårozkoszniejszy fNrozkosznå, rozkoszniejszå, nårozkoszniejszå nNrozkoszné, nårozkoszniejszé
Grozkoszn(e)go Grozkoszn(e)j, nårozkoszniejsz(e)j, rozkoszné Grozkosznégo, rozkoszniejszego, nårozkoszniejszego
Drozkosznému Drozkoszné D
Arozkosznégo, rozkoszniejszégo, rozkoszny, rozkoszniejszy Arozkoszną, rozkoszniejszą Arozkoszné,, nårozkoszniejszé
Irozkosznym, rozkoszniejszym, nåjrozkoszniejszym Irozkoszną Irozkosznym
Lrozkosznym Lrozkoszn(e)j, rozkoszné, rozkoszny Lrozkosznym
Vrozkoszny, nårozkoszniejszy Vrozkosznå Vrozkoszné
pl
N m pers rozkoszni
subst rozkoszné, nårozkoszniejszé
G rozkosznych
D rozkosznym
A m pers rozkoszne
subst rozkoszné, rozkoszniejszé, nårozkoszniejszé
I m rozkoszn(e)mi, nårozkoszniejsz(e)mi, rozkosznymi
f rozkoszn(e)mi, rozkosznymi
n rozkoszn(e)mi
L rozkosznych
V m pers rozkoszni

sg m N rozkoszny, rozkoszniejszy, nårozkoszniejszy (33). ◊ G rozkoszn(e)go (16). ◊ D rozkosznému (3); -ému (1), -(e)mu (2). ◊ A rozkosznégo, rozkoszniejszégo (3), rozkoszny, rozkoszniejszy (13). ◊ I rozkosznym, rozkoszniejszym, nåjrozkoszniejszym (10). ◊ L rozkosznym (10). ◊ V rozkoszny, nårozkoszniejszy (2). ◊ f N rozkosznå, rozkoszniejszå, nårozkoszniejszå (39). ◊ G rozkoszn(e)j, nårozkoszniejsz(e)j (17), rozkoszné (2) OpecŻyw (2). ◊ D rozkoszné (1). ◊ A rozkoszną, rozkoszniejszą (7). ◊ I rozkoszną (7). ◊ L rozkoszn(e)j (10), rozkoszné (1) OpecŻyw, rozkoszny (1) BierRaj. ◊ V rozkosznå (2). ◊ n N rozkoszné, nårozkoszniejszé (31); -é (6), -(e) (25). ◊ G rozkosznégo, rozkoszniejszego, nårozkoszniejszego (21); -égo (2), -ego (1), -(e)go (18); -égo : -ego OpecŻyw (2:1). ◊ A rozkoszné, nårozkoszniejszé (22); -é (8), -(e) (14). ◊ I rozkosznym (6). ◊ L rozkosznym (18). ◊ V rozkoszné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ pl N m pers rozkoszni (4). subst rozkoszné, nårozkoszniejszé (38); -é (4), -(e) (34). ◊ G rozkosznych (42). ◊ D rozkosznym (8). ◊ A m pers rozkoszne (1). subst rozkoszné, rozkoszniejszé, nårozkoszniejszé (44); -é (3), -(e) (41). ◊ I m rozkoszn(e)mi, nårozkoszniejsz(e)mi (5), rozkosznymi (2); -(e)mi RejPs, RejPos, SkarKaz; -(e)mi : -ymi BielKron (1:1), SkarŻyw (1:1). f rozkoszn(e)mi (3) FalZioł, RejPos, RejZwierc, rozkosznymi (1) BibRadz. n rozkoszn(e)mi (1). ◊ L rozkosznych (10). ◊ V m pers rozkoszni (1).

Sł stp: rozkoszny, rozkoszni, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżj notowanych przykładów) – XVII w.

1. Sprawiający przyjemność, radość; delectabilis BartBydg, Mącz, Modrz, Cn; suavis HistAl, Modrz; dulcis HistAl, Calep; iucundus Mącz, Modrz; volupt(u)arius Mącz, Cn; desiderabilis, pulcher PolAnt; lautus Calag; bellus, clucidatus Calep (396): BartBydg 40; Amoenus, Piękny/ Weſoły/ Roskoſzny. Mącz 7d; Cytheriacus, [...] roskoſzny/ Słodki. Mącz 76d, [176]b, 182a, 507c; Calag 274b; Bellus — Nądobni, rozkoſznij, ſzlicznij. Calep 135b, 208a.
a. W sferze wrażeń zmysłowych: piękny; wykwintny; wygodny; smaczny; delicatus Modrz (187): S cżegoż ſie weſelicie o ludzie bogacij/ tzo legácie w roſkoſſné lóżnicy? OpecŻyw 16; Kobierce/ przeſciéradla/ roſkoſſné pierzyny/ na to loże ſluſſalo/ gdzie dziéciątko leżalo OpecŻyw 19, 3 [2 r.], 19; A thak to będzie barzo roſkoſzna wodka woniaiącza/ kthorą ſie ma pocierać po zmyciu w łazni FalZioł II 21a; BObr ieſt zwierzę pſu podobne/ ſkorę ma oſciſtą/ barzo roſkoſzną FalZioł IV 7d, V 112v; ſą nad tą rzeką Iabłoni y drzewa inſze roſkoſznego owocu MiechGlab 25; Wſſubách roskoſſnych rad bywa mol ſilny. March3 V v; WróbŻołt V; A oni przyſſeddſſy ná roſkoſſne gory roſkochawáli ſie iáko ſtádo owiec ná roſkoſſnych páſtwiſkach RejPs 169, 33v, 156, 157, 158, 162v (8); RejJóz K3v; Pod onym páłacem roskoſzna rzeká płynęłá iáſna iáko Kryſtał. HistAl L7, H5v, I7v, K7; LubPs M3; Zaſz nie roſkoſzny ptaſzek domowe kurcżątko RejWiz 14v, 103v; RejZwierz 110v; Bo iżeś zápomniał Bogá zbáwienia twoiego/ ániś wſpomniał ná opokę mocy twoiey/ dla tegoż będźieſz ſzcżepił roſkoſzne ſzcżepy/ á będźieſz ſiał naſienie obce. BibRadz Is 17/10, Zach 7/14; Widząc ſłudzy iey y towárzyſze plác roſkoſzny/ y doſtátki wielkie v krolowey Dydony/ ięli ſie tám budowáć/ oſiadáć BielKron 75v; Według zakonu kthory Máchomet Turkom dał/ żadna duſzá do niebá nie idzie/ [...] [przebywają cieleśnie w raju] gdzie ieſt ogrod wod roſkoſzney ſłodkośći pod przezrocżyſtym niebem BielKron 260v; Gálilea ma w ſobie Oliwne drzewo/ takież winnice y polá ku rodzáiu roſkoſzne BielKron 264v; Tytus [...] gdy po złupieniu miáſtá ták rozkoſzne budowánie ku okraſie Rzymſkiemu páńſtwu chćiał zoſtáwić/ á wſzákoż poſpolitemu rycerſtwu Rzymſkiemu nie mogł zákázáć áby byli kośćiołá nie palili BielKron 266; Drugá Inſułá Menorká/ [...] wſi wiele ma/ á nád brzegi morſkiemi gorámi wielkiemi ſkáliſtemi okrążoná/ y láſy roſkoſznemi obegnaná. BielKron 280; Kolmária miáſto Ceſárſkie ná mieyſcu roſkoſznym/ wody/ rzeki zdroie wſzytkę dziedzinę przechodzą BielKron 283v; Angia miáſto ná ſzerokim wyſpie/ ma klaſztory zacne dobrze opátrzone/ winá y inne żywioły roſkoſzne. BielKron 286; Retygoiá od gory Retikony przezwaná. Tę włość Kſiążęta Rakuſkie trzymáią. Tám też ſą ćieplice roſkoſzne dla ludzkich chorob. BielKron 286; [Samojedź] Owocow máią doſyć roſkoſznych náſzym nic niepodobnych BielKron 445; Dámáſzek Miáſto známienite w Syryey/ w kráinie roſkoſzney/ vrodzáyney/ y we wſzytko obfitey BielKron 455v, 1v, 21, 31v, 65, 78 (47); Xiążecżki roſzkoſzne á wielmi vżytecżne o poććiwym wychowaniu y w rozmáitych wyzwolonjch naukach cżwicżeniu [...] dziatek KwiatKsiąż kt; Elysium, Poetis campus Beatorum apud inferos, Błónie álbo pole odpocziwánia roſzkoſzne [!] zmárłych ludźy po śmierćy. Mącz 102a, 507c; A iż włoſy mieli iákoby niewiáſty/ to známionuie pieſzcżoty ich/ vbiory roſkoſzne ich RejAp 79v, 192; Moiżeſz [...] wiodł żydy do oney zyemie obiecáney á roſkoſzney/ ktorą mu był Pan náznácżyć á obiecáć racżył. RejPos 141, 350v; Lecż bądź drzewem Cedrowym ktore ſwe wonnośći/ Podawa z Libáńſkich gor ku ludzkiey wdzięcżnośći. Cień roſkoſzny zewſzech ſtron roſpuſzcżáiąc s ſiebie RejZwierc B4v, 103v, 170, 172, 237v, 260; (domy) roſkoſzne dla śrebrá iych pokrzywá odziedzicży BudBib Os 9/6, Deut 8/8, Is 2/16, Mal 3/12; CHmiel zyelicżko roſkoſzne vweſela ludzi PaprPan Q; [rycerski człowiek] Winien wiedźieć co to ieſt wał/ przekop/ namiot: niema ſię názbyt w roſkoſznych ſzátách kocháć/ ále ma przywykáć woiennemu vbiorowi y páncerzowi ModrzBaz 109v; Nie ták roſkoſzné krople ſą perłowé Niebieſkiéy roſſy/ któré Hermonowé Paſtwiſká zdobią/ kiedy wſtáie z morzá Ogniſta zorzá. KochPs 196; Loże iego było deſzcżki/ á naroſkośnieyſza pośćiel/ wor ſłomiány. SkarŻyw 411, 52, 152, 262; StryjKron 81; CzechEp 61; WysKaz 2; [człeku] prze ćięſzkość ſtárośći/ záś wſzyſtkiego zbywa. Gdyż żadne krotochwile/ roſkoſzna mużyká/ Nie bárzo podweſela/ ćiepłego cżleká. PaxLiz D4v; SkorWinsz A2v; [Náięliſmy ogrod roſkoſſny/ wielki/ wktorym ſą czyſte iábłká/ gruſzki/ wyśnie/ ſliwy/ márylle/ włoſkie orzechy y liaſkowe orzechy. Wokabul 1539 N6v; KołakWiek B3v (Linde)].

W połączeniu szeregowym (1): Bo ſą w narodzye ludzkim ſmácżne ty trzy rzecży/ A iśćie ie káżdy ſtan miałby mieć ná piecży. Pożytecżne/ roſkoſzne/ á pocżćiwe ktemu RejWiz 5.

W porównaniach (2): HistAl K8; tám kráiná roſkoſzna iáko Ray/ bo ná obu brzegu roſtą rozmáithe źiołá/ korzenia/ owoce BielKron 431.

Wyrażenie: »rozkoszna wonność (a. wonia)« = suavis odor HistAl [szyk 8:1] (9): on dom wſſytek byl napelnion od oney maſci roſkoſſné wonnoſci. OpecŻyw 70, 3; Kochamy ſie też widzieć kwitnące polá/ s kthorich roskoſzna wonnoſć idzie w nozdrze náſze HistAl I7v; przyſzli do drugiego wyſpu/ gdźie wielką wonią pocżuli [...] thám ſtąpili pátrzyć co tám ieſt/ nie náleźli nic inego/ iedno Iáſzcżorki wielkie á drzewá roſkoſzney woniey. BielKron 441v, 78, 178, 448v, 459; A dam/ powiáda Pan/ miáſtho okowánego páſá powroz/ miáſto roſkoſzney oney wonnośći ſmrod/ miáſto fáceletká zgrzebi RejPos 306.
Szeregi: »chędogi a rozkoszny« (1): Konſtáncia miáſto Niemieckie/ nie bárzo wielkie ále chędogie á roſkoſzne BielKron 283.

»cudny i rozkoszny« (2): niewiáſtá widząc drzewo y owoc iego przed ocżymá cudne y roſkoſzne/ rwáłá owoc z drzewá zákazánego á iádłá BielKron 1v, 294.

»kosztowny a rozkoszny« (1): koſztowne á roſkoſzne ſzáty [vestes delicatae, fastuosae]/ y názbyt wydworne/ ſą nacżynia pychy. ModrzBaz 50v.

»nadobny a rozkoszny« (1): thákże źimie ná nadobnym á roſkoſznym łożeczku ſwoim/ [...] ſie rozmowiſz z onemi ſtáremi Mędrcy/ z onemi rozlicznemi Philozophy/ s kthorych naydzieſz wielkie pociechy ſtárośći ſwoiey RejZwierc 172v.

»obfity (a. obfitujący) i rozkoszny« (2): Ieſliż chceſz záchowác zdrowie ſwe nie oglądayże ſię ná zad (marg) Nie lituy opuśćić źiemie obfituiącey y roſkoſzney w ktorey ieſteś. (–) BibRadz Gen 19/17; BielKron 3.

»rozkoszny i pożyteczny« (1): Holándria [...] ma roſkoſzne y pożytecżne wyſpy/ wſzytko ma w ſobie. BielKron 285v.

»wesoły, (a, i) rozkoszny« [szyk 2:1] (3): Wenus [...] Panuie nad rzeczami roskoſznemi y weſolemi FalZioł V 51v, V 53; ieſt krainá ich [mieszkańców Paryas] weſoła/ roſkoſzna/ owocow/ źwierzá/ láſow doſyć/ ktore záwżdy źielone ſą y kwitną káżdego cżáſu. BielKron 447.

»rozkoszny a (i) woniający (a. wonny)« (2): Oleiek roskoſzny/ á barzo woniaiączy tak. vczynic. Wezmi [...] FalZioł II 23v; Y przybrał grubą ziemię/ trawą y zioły/ ná vżytki y lekárſtwá ludzkie potrzebnemi/ kwiáty roſkoſznemi y wonnemi SkarŻyw 259.

Przen (8): O ſlodki goſciu duſſny/ [...] racżyż mie nakarmitz/ bos ty owotz roſkoſſny nad wſſytki ſmacżnoſcij. OpecŻyw 20v; stego drzewka toyeſt ſtey myley panny myal vynyknącz nayroſkoſzneyſzy kwyatek PatKaz II 56; Zgotowałes (miły panie) ſtoł roskoſzny prżed oblicżnoſcią moią prżeciw tym ktorżi mnie zaſmuczaią. WróbŻołt 22/5; RejPs 34; BibRadz Prov 3/17; BielKron 21v; A tám iuż miedzy onemi wieżycámi roſkoſznemi / to ieſt miedzy cnotámi onymi/ pewnie ſobie znaydzieſz ſpokoyną goſpodę do káżdego pocżćiwego poſtánowienia żywotá ſwego. RejZwierc 14v.
a) O piekle (iron.) (1): A zły [duch] do złego przyſtąpiwſzy/ iuż tám ſobie ſpołu obádwá gędą iáko racżą/ áż ſie potym doprowádzą do onych roſkoſznych pokoiow ſwoich/ gdzye będye [!] wiecżny płácż á zgrzytánie zębow/ w onym ciemnym kroleſtwie cżártá RejPos 331.
α. O potrawach; delicatus HistAl; exquisitus, lautus Modrz (48): Tedy więcey bédzieſs pocieſſon z modlitwy nábożné/ niżli ſ potrawy roſkoſſné. OpecŻyw [192]; RejPs 34; Wſzedſzy Dárius weſpołek z Alexandrem do iednego gmáchu pięknego gdzie tám byłá ſpráwiona bárzo hoyna y roskoſzna wiecżerza/ ſiadł ſnim. HistAl F2; MurzHist S; BielKom B6v, E5; Dał im obfitość [...] Roſkoſznych maſł á onych mlek ſmáku przyiemnego LubPs gg4; KrowObr 241; BibRadz Thren 4/5; Winá tám [na Krecie] roſkoſzne kthore v nas zową Máłmázyą BielKron 273v, 258v, 286v, 333, 375v, 458v [2 r.]; Abowiem to ieſt prżyrodzenie mgłego żołątka/ yſz niemoże nic tilko roſkoſzne rzecży znaſzać. KwiatKsiąż D4v; RejZwierc 111; [urodzeni na wsi] nieprzywykli Láźniey/ ſtráwie/ trunkom roſkoſznym BielSpr 2; WujJud 190v; To iáwna rzecż/ iż zpotraw á znapoiow roſkoſznych/ niemierność rośćie: ktora ſnádno ſkiełza ſię do pieſzcżoty/ do beſtliwośći y do zemdlenia ModrzBaz 113v, 36v, [38]v, 42v, 113v [2 r.], 119v, 143v; gdyż nie ná to záśiadł [chory w cieplicach]/ áby bieśiedźie/ á roſkoſznému ſtołowi/ ále lékárſtwam y zdrowiu/ ten tám czás wſzyſtek oddał. Oczko 24v; KochPs 33; w dzień Wielkonocny/ iednemu kápłanowi/ ktory był ſobie dobry obiad nágotował/ w widzeniu rzekł P. Bog: Ty ſobie roſkoſzne potráwy gotuieſz: á ſługá moy ná tym á ná tym mieyſcu głodem zmorzony ieſt. SkarŻyw 249; Iam ćiebie ná puſzcży karmił roſkoſzną Mánną/ á tyś mię ná krzyżu karmił żołćią bárzo gorzką. ArtKanc E14v; Kráterus [...] cżłowiek bogáty/ ſtárał ſie o tho v Diogeneſá Philozophá/ áby ſie do niego z Aten przenioſł. Odpowiedział mu w te ſłowá: Ze woli w Athenach ſol lizáć/ niżli v Kráterá przy roſkoſznym ſtole ſiadáć. Phil F; Ale [post] było to wſtrzymánie ſię do pewnego czáſu ábo od wſzytkich potraw/ ábo od niektorych roſkoſznieyſzych WujNT 452, 11, 728; PaxLiz C4v.

rozkoszny komu [= dla kogo] (1): możeſz ſobie vcżynić Claret tym obycżaiem wezmi [...] á tho będzie roſkoſzne picie ludziem znamienitym [...] á nawięczey tym ktorzy by mieli febrę FalZioł I 31a.

rozkoszny ku czemu (1): Y marcipany z czukrem vcżynione ſą barzo dobre ſmacżne á roſkoſzne ku iedzeniu FalZioł III 13a.

W połączeniu szeregowym (1): FalZioł III 13a cf rozkoszny ku czemu.

W porównaniach (3): GórnDworz Mm2; Szłá męcżennicá ná śmierć/ iáko inne do tańcá/ y do roſkoſznego obiádu. SkarŻyw 152, 274.

Wyrażenie: »rozkoszny(-e) pokarm, karmie« = cibus exquisitus Modrz [szyk 3:1] (3:1): To tym [patrzeniem na piękną zewnętrznie i wewnętrznie postać] iáko nairoſkoſznieyſzym pokármem náſyći ſie duſzá/ przez ſpráwę dwu ſmyſłow/ co w ſobie máło cieleſnośći máią GórnDworz Mm2; Oto maſz roſkoſzne karmie/ oto y weſele wielkie: przecż ſie nie weſeliſz? HistRzym 94; ModrzBaz 113v; SkarŻyw 56.
Szeregi: »rozkoszny a łakotliwy« (1): Dapalis coena, Rozkoſzna á łakotliwa wiczerza [!] z łákoćy rozmáyitych przigotowána. Mącz 78a.

»wydworny a rozkoszny« (1): Lecz záś Cyáxáres z Medſkiemi żołnierzmi/ gdy wydwornych á roſkoſznych pokármow vżywał [cibis exquisitis uteretur]/ w obżárſtwo ſię wdawał [...] hnet znikcżemniał ModrzBaz 113v.

W przen (2): Nitz nigdy tak ſlodkiego ieſtem vkuſil/ nitz teéż tak roſkoſſnégo ieſtem pożywál. Vſta twé [Jezu] námileyſſé/ nad tzukier ſlodcżeyſſé/ nad cynamon ij nad miod ſą wielmi ſmacżnieyſſſé. OpecŻyw 18v; To iey potráwy naroſkoſnieyſze/ ſławá/ ktoremi oná ták wdzięcżnie náſycona bywa iáko ciáło napięknieyſzemi z oſmią herbow márcepany RejZwierc 104v.
b. W sferze przeżyć psychicznych i umysłowych; voluptuosus Mącz (110): BierRaj 20; Brzemię wielmi roſkoſſné ty ſie dáy mnie noſytz/ w moiey duſſy owſſeki racżyż ſie obiawitz. OpecŻyw 18v; Y pocżąl ijm roſkoſſné kázanié dzialatz/ pelné ſlodkoſci ij miloſci rzekątz. [...] OpecŻyw 95, kt, 9v, 19v, 73v, 74; OpecŻywSandR nlb 2; A tzoby kto mógł miećz roſkoſznego tak groźné rzećy rozmyſláiątz? ForCnR C3v, E3v; RejPs 178; GliczKsiąż E5v [2 r.], H2; Iuż nędzny cżłek nye mam ſobye nic roſkoſſnyeyſſego/ Iedno ty ták wdzyęcżne ſłowá Páná Bogá ſwego LubPs bb4; KrowObr 140; Bo to wdzyęcżna rzecż ciáłu by odpocżynęło/ A onym ſnem roſkoſznym ćichucżko záſnęło. RejWiz 31, 31, 55v, 104, 118, 127v; KwiatKsiąż I3; [wierni pańscy] co iedno chcą wſzytko máią v Páná ſwego/ iż ſą właſni ſynowie iego/ á nie máſz iuż nic ták roſkoſznego cżegoby ſobie nie mieli ziednáć v niego. RejAp 180v, 198v; GórnDworz Hh4v; A Ma thá potrzebá bárzo roſkoſzny pożytek/ ktora dawa z śiebie owoce obfite/ ktore też Páſterze doſtátecżnie od S. Doktorow bráć będą/ kiedy będźie ich potrzebá ludźiom Chrześcijáńſkim vżycżáć. KuczbKat 355; A kto tháki [tj. poczciwy] żywoth około ſiebie poſtánowi [...] ſobie iáko orzeł buia w roſkoſzney wolnośći ſwoiey RejZwierc 102; A chceſzli ſie theż cżym ochłodzić álbo pocieſzyć/ ázaſz nie naydzieſz onych roſkoſznych hiſthoriy o dziwnych ſpráwach onych ludzi Rycerſkich á ludzi poważnych RejZwierc 173, 90, 107, 110, 114, 139 (10); RejPosWstaw [412]; śmierć ieſt roſkoſzna vćiecżka z nędznego żywotá. BiałKaz C; Toć ſą wdźięcżne przynęty/ to przyſmáki ſmácżne/ to vćiechy roſkoſzne: ktore ſmyſły ludzkie głaſzcżą/ ćiáłá zápaláią/ myśli zábawiáią/ rozum mamią ModrzBaz 53v, 48v; v ſtołu z oblubieńcą w wielkim doſtátku y hoynośći śiedząc: widział ná oko iákąś dziwną świátłość/ ták roſkoſzną y ku Boſkiem á niebieſkim rzecżom myſl zápaláiącą/ y inne mu wiecżne weſele vkázuiącą SkarŻyw 234, 152; Krol Cazimirz [...] rádniey mieſzkał w Litwie niżli w Polſzcze dla roſkoſznych łowow/ y rozmáitych źwierzow/ bo był bárzo myſliwy. StryjKron 662v; WisznTr 14; Słucháiąc roſkoſznego śpiewánia ſłowiká/ Słodki mię ſen vmorzył nagle BielSen 6; LatHar 24, 296, 340; PowodPr 70; O błogoſłáwiona nád wſzytko ſtworzenie [...] miedzy bydłem powić tákie dźiećię/ Páná Anyołow/ y wſzytkiego niebá Krolá położyćieś śmiáłá: Coś myśliłá? [...] Iabych byłá rádá/ powiáda/ táki rodzay z Duchá ś. záczęty/ tákiego Zbáwićielá świátá vczćiłá/ naroſkoſznieyſzemi y krolewſkiemi wczáſy. SkarKaz 489b; BOday zdrow był Praktykarz/ z tey roſkoſzney pracy/ Prożno iż iuż ieſt godźien oſobliwey płacy. PaxLiz C3v; O ſzcżęſliwa godźino/ pożądána zdawná/ [...] moie wſzyſtkie cżłonki/ ſkacżą od rádośći/ Gdych ſwego otrzymáłá/ w roſkoſzney wdźięcżnośći. PaxLiz E3, B2, B3.

rozkoszny komu, czemu (4): tak ymyą maryey przeſz nabozenſtwo yeſt duſſy roſkoſzne myle ſlodkye przyyemne PatKaz III 127; WróbŻołt 118/54; RejAp 189; w káżdym żywocie káżdego ſtanu tho ieſt naroſkoſznieyſze káżdemu/ co ieſt z rádoſcią á s pociechą iego/ y káżdy ſie o to ſtára. RejZwierc 114.

rozkoszny ku czemu (2): GlabGad kt; coż wten cżas nailepſzego mamy cżynic/ iedno ſię do Xiąk vciec/ wktorych ſą wſzyſtki rzecży albo roſkoſzne ku wiedzeniu albo ku dobremu á świętobliwemu żyćiu skutecżne? KwiatKsiąż G4.

W połączeniach szeregowych (7): A obrociwſſy ſie ku niewieſcie rzekl: Iidzi w pokoiu. O ſlowo milé/ o ſlowo rozkoſſneé/ o ſlowo ſlodkié. O iako weſele Maria Magdaléna tego ſluchala. OpecŻyw 46v, 42; PatKaz III 127; A coż nam s tego inego rość ma/ ieſli ty obmiánowáne/ [...] błogoſłáwieńſtwá záchowamy w ſobie/ nic inſzego iedno ſwięty/ ſpokoyny/ wdzyęcżny/ á roſkoſzny żywot RejPos 267, 342v; Przodkowie náſzy [...] ná wſzem pomiernie żyli/ y ná wſzem ſie ſpráwowáli: á iáko długo onych roſkoſznych/ weſołych/ wolnych/ á ſzcżyrych żywotow ſwych vżywáli. RejZwierc 60 [idem] WerGośc 262.

Wyrażenia: »rozkoszne kochanie« (1): Yeden ſyn w myeſce yednym/ [...] w wielkim á roſkoſſnym kochányu był v rodzicow ſwoich z dzyećińſtwá ſwego. GliczKsiąż E5v.

»rozkoszna rozkosz« (1): á k wiecżorowi ſzedłem mimo mieyſce ono/ áno ni znácżku namnieyſzego nie máſz onych ták roſkoſznych roſkoſzy iego RejPos 126v.

»rozkoszna rzecz« = delectabilium HistAl; res voluptuosa Mącz [szyk 7:5] (12): PatKaz III 87; Przypomina prorok iáko ieſt rzecz roſkoſſna ſpołeczne zebránie ludzi zgodliwych RejPs 100, 200; HistAl K3v; BielKron 78; słoncżá y mieſiącá niedoſtátki/ to ieſt/ zaćmienia/ zdaleká álbo przed cżáſem obacżywać/ y opowiadać roskoſzna á vżytecżna ieſt rzecż. KwiatKsiąż I4, G4, L4; Mącz 507c; WerGośc 255; Roſkoſznym rzeczom wſzyſtkim/ przymiéſzano Nápoły żółći/ y ludźióm podano. ZawJeft 27; A ieſli roſkoſzna rzecż y pożytecżna byłá poglądáć ná Boſką twarz Iezuſá Chryſtuſá narodem ludzkim ná tym płácżliwym pádole miłośćiwie mieſzkáiącego: [...] LatHar 76.

»rozkoszny smak« (2): BielKron 260v; [niektórego rodzaju jabłka] pod ſzkaradną a grubą łuſzcżyną roſkoſzny ſmak zachowywayą. KwiatKsiąż B3v.

»wesele rozkoszne« [szyk 2:1] (3): O iakié ij iako wielmi roſkoſſneé weſelé s tego apoſtolowie mieli/ ijż pana ſwégo iuż chwálebnégo widzieli OpecŻyw 169v; HistRzym 26; Gdyż bárzo zátrwożone/ me namilſze siły/ Prze weſele roſkoſzne/ iuż znowu ożyły. PaxLiz D2.

»rozkoszny żywot, wiek« [szyk 12:3] (14:1): BierRozm 5; Powiadali oni iako by tam ludzie mieli roſkoſzny á długi żywoth [beate et diutissime vivant], thak iż ſtarci dla teſknoſci á omierzienia długiego wieku z gor barzo wyſokich w morzu ſie topią MiechGlab 62; Roſkoſznyć to ieſt żywot kiedyby ták żyli/ Iáko my tho pomiernie/ kłopotow by zbyli. RejWiz 72v, 44v; RejZwierz 117v; Ktoryż tedy żywot może być/ albo roſkoſznieyſzy albo pożytecznieyſzy/ iedno vſtawicżnie cżytać/ álbo piſać KwiatKsiąż H; Iáko ieſt roſkoſzny żywot pocżćiwy. RejPos 223 marg, 267, 342v; A gdy cie wſzyſcy miłowáć będą/ iużći s thego vroſcie życżliwość/ poććiwość/ ſławá/ powagá pocżćiwych lat twoich/ żywot roſkoſzny á ſpokoyny RejZwierc 128, 32, 85, 104v, 110, 110v, 132v.

Szeregi: »łacny i rozkoszny« (1): Ale gdy on rzecży ták okrutney obiecáć niechćiał/ odmienił dyabeł onę prośbę w rzecż łácnieyſzą y roſkoſznieyſzą/ to ieſt/ zeby cudzoloſtwo popełnił. WerGośc 255.

»miękki i rozkoszny« (1): Rozumyeli to doſtátecżnye/ iż zmłodu [...] myękkye y roſkoſſne wychowánye sił żadnych nye tylko w mocy ku cżłonkam/ ále też y ku rozumowi przydáwáć nye może. GliczKsiąż E5.

»miły i rozkoszny« (1): ludźiom máiącym rozum/ nic milſzego y roſkoſznieyſzego [nihil dulcius, nihil iucundius] niemiáłoby być/ iáko munſztukiem praw hámowáć pożądłiwośći [!] ModrzBaz 71v.

»(tak) rozkoszny albo ((jako) i) pożyteczny« (3): Pytanie rozmaite o ſkładaoſci [!] cżłowiecżich członkow rozwięzuiące, ku biegłoſci rozmowy ludzſkiey tak roſkoſzne iako y pożytecżne. GlabGad kt; KwiatKsiąż H; LatHar 76.

»rozkoszny a spokojny (a. uspokojony)« (4): á dom wſzytkiego pełen/ co ieſth bárzo wielki przyſmák ku roſkoſznemu á ſpokoynemu żywotowi cżłowieká poććiwego. RejZwierc 110v; á przeczże iey [swojej starości] ſobie owſzem nie maſz poczytháć zá roſkoſzne á vſpokoione czáſy ſwoie? RejZwierc 172v, 128, 131.

»wesoły a rozkoszny« (1): Cantabiles mihi erant iuſtificationes tuȩ [...]. Sprawiedliwoſci twoie były mnie weſołe á roskoſzne miły panie na mieſtczu pelgrżimowania [!] mego. WróbŻołt 118/54.

W przen (3): Azaſz to nie roſkoſzna drogá vżywáć pobożney á pocżćiwey prace ſwoiey/ á dufáć Pánu ſwemu RejAp 189.
Szeregi: »rozkoszny a pocieszliwy« (1): Abowiem cięſzko im [niedowiarkom] odſthąpić onych łácnych drog [...] á cięſzko im przyſtáć do ſzcżyrey náuki Páná ſwoiego/ gdyż ieſt roſkoſznieyſza á pocieſzliwſza w niey drogá kędy mamy przychodzić do niego. RejPos 85v.

»rozkoszny a wdzięczny« (1): thy pocżćiwe żywothy náſze piſmo ciáſną drogą przezywa/ że to ieſt roſkoſzna á wdzięcżna drogá cżłowiekowi wiernemu RejAp 189.

Przen (1):
Wyrażenie: »smak rozkoszny« (1): Z mánny niebieſkiey ſmáku roſkoſznego cżęſto nie cżuię: ſchylam ſię z niezwyćiężonym onym Sámſonem/ y Ionátą Krolewicem do duchownego miodu/ Anyołom ſámym y niebieſkim duchom bárzo przyięmnego LatHar 234.
α. W funkcji rzeczownika: »rozkoszne« (1):

W przeciwstawieniu: »złe ... rozkoszne« (1): A ták moy miły ſwiathu [...] Iedno mię proſzę wypuść s ſwych figlow wſzetecżnych. [...] Bo ſnadź máło nie lepiey niż z tobą tu złego/ Tám [tj. w niebie] záwżdy po ſwey myſli vżyć roſkoſznego. RejZwierc 271.

β. Dostatni, luksusowy (2): Nie obciążay duſze ſwey brzemieniem nieznośnym Ani ciáłá ſwoiego chowánim roſkoſznym [= w dobrobycie] BielKom C5; [cesarz Arnolf] Moráwce/ Nortmány/ Wáłáchy z Gálliey wypędził/ y podbił pod ſwą moc. S tego ſzcżęſcia vdał ſie potym ná roſkoſzne życie y ná prożnowánie BielKron 172v.
c. O osobach i poszczególnych elementach ich urody; delicatus Mącz (33): FalZioł I 31a; CZemu z zbytniego pożywania iarzyn zwłaſzcża ludziem rozkoſznym przydawa ſie Podagra GlabGad Iv, K3, K8; Delicatus, Roskoſzny/ Miękki Pieſzczący/ roſpuſtnie wychowány. Mącz 182a.
α. Urodziwy; wytworny (19): Nábożná ſlużebnicżko bożá/ wzbierz ſie z matuchną bożą/ pomoży iey noſitz onego ſyna roſkoſſnégo. OpecŻyw 25v; iego [ia]ſné ij wielmi roſkoſſné wezrzenijé/ to ſie bylo zmienilo/ bo okolo iego ocżu/ więcéy niżli tyſiątz rán bylo. OpecŻyw 129; A tak że ręce iego roſkoſſné z wielką okrutnoſcią związáwſzy/ ku Annáſſowi iako lotra ſromotnie wiedli OpecŻyw 108, 5v, 45v, [79], 147v.

rozkoszny komu [= dla kogo] (1): Ziednałem ſobie ſpiewaki y ſpiewacżki/ y niewiáſty roſkoſzne ludzyom/ kofliki y konwie złote k ſłużbie BielKron 79v.

rozkoszny ku czemu (1): w poſtawie ciala wyſoki/ a proſty/ ręce ij ramiona maiątz ku widzeniu roſkoſſné OpecŻyw Cv.

W połączeniach szeregowych (3): Vſta naſzwyątſze myle roſkoſchne ueſole wſzelkyey ſlodkoſcy napelnyone PatKaz III 121v, 123; Aſz náoſtátek widząc vnich białe głowy vrodziwſze/ roſkoſznieyſze/ przybráńſze/ y w rozmowie łágodnieyſze: [...] ztowárzyſzyli ſię z onymi ludzmi świeckimi SkarŻyw 269.

Szeregi: »cudny i rozkoszny« (1): Kſiążę Weneckie/ miał zá małżonkę ſioſtrę Niceforá [...] ták bárzo cudną y ták roſkoſzną/ iż to zá ieden dziw Hiſtorykowie piſzą. BielKron 178.

»miły a rozkoszny« (1): [Maryja Panna] Teſch yeſt duſſy nabozney myla a roſkoſzna PatKaz III 87v.

αα. O małym dziecku: śliczny, uroczy (5): Potym ſiąwſſy s ſwé glowy podwikę/ albo rąbek vbogi/ dzieciątko roſkoſſneé weń powila OpecŻyw 15v, 16.
Szeregi: »miły a rozkoszny« (1): Puer lepidus et delicatus, Miłe á rośkoſzne [!] chłopiątko Mącz 182a.

»rozkoszny, (i) śliczny« (2): Pożaluyże onego roſkoſſnego ij ſlicżnégo dzieciątka mlodégo/ bo ſkoro dwa mieſiątza mialo/ a iuż za nas przeſladowanié cirpialo. OpecŻyw 28, 19.

β. Umiejętny, doskonały (3): Ná tychtho godziech było doſyc [!] gędźcow y piſzcżkow roſkoſznych/ ktorzy wielkie weſele cżynili goduiącym ſwą miłą gędźbą y trąbienim. HistRzym 93v.

rozkoszny na co (1): WIerz mi ći Sćiborowie ná wſzytko roſkoſzni/ W rozmowach w obycżáiach ſą ludzye nie ſproſni PaprPan Tv.

Przen (1):
Szereg: »miły a rozkoszny« (1): O wyborna á znamienita okwitość Xiąk/ iako ie my zowiemy. A Cicero porządnie ie nazywa miłą a roſkoſzną cżeladką/ ktora ieſt nietylko vżytecżna/ ale ſie też dobrze zachowywaiąca. KwiatKsiąż H.
γ. Umiłowany przez Boga, obdarzony łaską (4): [Bóg] chczyal aby roſkoſzna panna wſwych czyſtych wnątrznoſzczy ouocz blogoſlauyonego yezuſa noſyla PatKaz III 90v.
Szeregi: »rozkoszny a miły« (1): Bo [człowiek] ieſth ſtworzon ſtworzeniem roſkoſznym á Pánu Bogu miłym. RejAp 1.

»rozkoszny a przebrany« (1): [bestia tylko patrzy natkania swojego brzucha] A ſnadź y thá tego ſkromniey vżywa/ niżli my cżáſem w poſciech ſwoich/ będąc roſkoſznym á przebranym ſtworzeniem Páńſkim RejPos 70v.

W przen (1): Azaſz nie lepiey być roſkoſzną owiecżką Páńſką niżli kozłem ſmierdzącym? RejZwierc 131.
δ. Wyrażenia pieszczotliwe (o Jezusie) [w wołaczu] (2): O dzieciątko nádobné ij wielmi ochotné/ o ſynácżku roſkoſſny nám wielmi przyiemny. OpecŻyw 18; O namilſzy Iezu/ o naroſkoſznieyſzy Iezu LatHar 25.
d. W sferze religijnej i nadprzyrodzonej (57):
α. O radościach, jakich doznają wierni w obcowaniu z Bogiem, zwłaszcza zbawieni w królestwie niebieskim (37): OpecŻyw 185v; RejPs 31v, 183; Ale kiedyby wſzyſcy/ głos iego [Chrystusa] poználi/ Ná roſkoſznych páſtwiſkach/ záwżdyby buiáli. Lecż nieſtotyſz ty Owce/ toć ſie nie zgadzáią/ A też ie ládá Wilcy/ po myſli drapáią. RejZwierz 108; Y iedná ieſth ſtudnicá roſkoſzney ochłody y wſzelákiego błogoſłáwieńſtwá. A w tym wiecżnym Boſtwie nie máſz nic więtſzego/ nic mnieyſzego SarnUzn B5; á iż iuż żadney ſwiátłośći iney nie będzie potrzebowáło/ ono zebránie ſwięthe [tj. wierni pańscy]/ iedno thylko w oney roſkoſzney ſwiátłośći Páńſkiey ſobie będzie buiáło RejAp 186, 124v; A vważay iáko ſie maſz kocháć w tych docżeśnych omyłkach á w łudárſtwiech ſwiátá tego. Abowiemby to był márny zyſk/ áby zá ty ſprochniáłe á zárdzewiáłe ſkárby ſwieckie/ mielibychmy ſtráćić ony roſkoſzne á nieprzebráne ſkárby kroleſtwá niebieſkiego. RejPos 165, 7, 26, 85, 171v; Páweł zowie Ráiem y trzećim niebem zacne á wyſokie obiáwienie táiemnic roſkoſznych Boſkich GrzegŚm 41; RejZwierc 162; ArtKanc A13, B2v, K14v; á nákoniec [Pan twój] ćielcem vtucżonym łáſki ſwey/ y roſkoſznych świątośći ſwych z weſelem ćię vcżęſtował. LatHar 675, 25, 242; przez [nasze rodzenie i ziemskie pielgrzymowanie] [...] do oney wieczney y roſkoſzney oyczyzny przychodzimy VotSzl A4.

W przeciwstawieniu: »rozkoszny ... przeklętny« (1): A wżdy tho nic złośćiwemu y ono roſkoſzne ſtráćić/ y tho wiecżnie przeklętne oſięgnąć. RejAp 180v.

Wyrażenia: »rozkoszne(-y) karmie (a. pokarm)« (2): Y rzekł mi Anioł. Otho towárzyſz twoy ma tu wiele roſkoſznych karmi/ y weſela/ á tu będzie przebywał ná wieki/ bo kto raz do niebá wnidzie/ iuż náwieki z niego niewynidzie. HistRzym 97; LatHar 235.

»rozkoszna rozkosz« (1): A coż ieſt ná tym/ iż komu [...] zeydzye wdzyęcżny małżonek ábo wdzyęcżna małżonká: gdyż tho pewnie wie/ iż on pirwſzy poſlubiony małżonek iego żyw ieſt/ á z wielkiemi pilnoſciámi/ á z wielkiemi opátrznoſciámi á roſkoſznemi roſkoſzámi/ záwżdy ieſt gotow ná wſpomożenie y ná opátrzność káżdego poſlubionego ſobie. RejPos [355].

»rozkoszny żywot« [szyk 2:1] (3): Co to możeſz zrozumieć/ iż ſie to ieſzcże okazáło w dziećińſtwie Páná náſzego/ y w tych poráżonych młodych rycerzoch iego. Bo chociay było woyſko poráżono/ ále krol zoſtał: poráżeni do cżáſu/ ále żywi wiecżnym á roſkoſznym żywotem RejPos 26v; RejZwierc 170; Bog [...] przez Kryſtuſá Syna ſwego/ przywiedźie nas do wiecżnego/ żywotá roſkoſznego. ArtKanc O4v.

Szeregi: »dobry a rozkoszny« (1): A coż iuz dáley mamy rozmyſláć/ á iákoż iuż dáley to wſzytko wykłádáć mamy/ iedno wſzytko co iedno nalepſzego á naroſkoſznieyſzego może być ná niebie poſmierći á ná zyemi do cżáſu. RejAp 178.

»rozkoszny a (i) wdzięczny« [szyk 1:1] (2): [człowiek pokryty, tj. obłudny] Nie ogląda ſtrumieniow áni rzek miodem y máſłem opływáiących (marg) To ieſt/ nie doſtánie obfitoſći rzeczy roſkoſznych y wdźięcznych. (–) BibRadz Iob 20/17; iárzmo moie/ to ieſt/ wola á roſkazánie moie ſwięte/ ktorego ia po was potrzebuię/ iáko bárzo wdzyęcżne ieſt á roſkoſzne RejPos 289.

W przen (6): Pátrzayże iż ten błogoſłáwiony Pan/ [...] poſtánowiwſzy im [swoim bożym owieczkom] ony roſkoſzne páſtwiſká onych ſwiętych náuk/ iáko ſie tu záchowáć máią/ iáko ſie oſtrzegáć máią/ áby ktora nie wpádłá w onę márną páſzcżękę onego ſproſnego wilká á ſprzećiwniká ſwego [...]/ ſzedł do Bogá Oyczá ſwego niebieſkiego RejPos 122v, 122v, 123v; Cnotliwy kwitnie: ſzczép/ który w páńſkim Roſkoſznym będźie páłacu wſádzony KochPs 140; DO Stołu nayroſkoſznieyſzych god twoich/ o łáſkáwy Pánie Iezu Chryſte/ nie śmiem/ y boię ſię przyſtąpić ia grzeſzny LatHar 206; izali nas nie wypędzą z roſkoſznego godowniká/ y z god páná náſzego? SkarKazSej 672a.
β. O radościach w raju (połączenie rozkoszy ziemskich z niebieskimi) (16): RejPos 53, 100v, 101, 149v; Gdyż Bog małżeńſtwu błogoſłáwiąc/ nie tylko mu ná ten cżás błogoſłáwił/ gdy iuż ono rodzicy náſzy napierwſzy/ z ſádu onego wybornego/ prze grzech wygnáni byli: ále ieſzcże przedtym: tám że w onym roſkoſznym ſádu/ gdy ieſzcże byli w niewinnośći. CzechRozm 163; KarnNap F2; Nie zrozumiał [Adam co stracił] gdy we cżći był ná mieyſcu roſkoſznym/ gdźie mu było nie potrzebá nigdy być troſkliwym ArtKanc L7v; LatHar 576.
Wyrażenie: »rozkoszny raj, ogrod Eden« [szyk 4:3] (6:1): SeklPieś 31; A to iey [duszy] Ray roſkoſzny/ iż ieſt w ręce Bożey/ A przed żadnym ſie ſtráchem iuż nigdy nie trwoży. RejWiz 194; GrzegŚm 41; Ochotnie ſię tedy męcznnicy zwłocżyli/ y przez zimno do śmierći ſię/ nie iáko do śmierći/ ále iáko do ráiu roſkoſznego kwápili/ ieden drugiemu ſercá dodáiąc. SkarŻyw 207, 259; Bo nie zoſtał [człowiek] w niewinnośći/ gdy vſłuchał Diabłey [!] złośći/ [...] Z roſkoſznego Ráiu wygnan/ á w rozlicżne nędze poddan ArtKanc I3v; LatHar 668.
Szereg: »rozkoszny i dobry« (1): [Bóg dał człowiekowi] on roſkoſzny Ray: gdzie wſzytko co ſtworzył/ co naroſkoſznieyſzego/ y nalepſzego zebrał. SkarŻyw 259.
γ. O radościach Boga (4): A tu ſie maſz pilnie przypátrowáć káżdy Krześćiáńſki cżłowiecże/ żeś ieſt ono roſkoſzne zyárno Páná ſwego/ tu ná tey nędzney ziemi RejPos 54v; Gdyż w niewinney duſzy á w cżyſtym ſercu ieſt naroſkoſznieyſze przebywánie iego. RejPos 153.

rozkoszny komu (2): WróbŻołt V; ábyś nie cżynił nic złego w dzyeń ſwięty mnie poſwięcony/ á przezowieſz to dniem roſkoſznym Pánu Bogu ſwoiemu RejPos 226v.

Szereg: »przyjemny i rozkoszny« (1): chwały y rane y wiecżorne, ktore thobie [miły Panie ludzie] będą działac, ty tobie będą przijemne y roskoſzne. WróbŻołt V.
2. Lubiący przyjemności i wygody, rozpieszczony, delikatny; może też rozpustny; delicatus, lautus, lentus, mollis, voluptuosus Mącz (39): OpecŻyw 102v; Ieſtliby ludzie roſkoſzni brzydzyli ſobie to picie/ tedy warz korzenie Soſnki s ſwiniem mięſem á z rozynkami á s hanyżem FalZioł I 42c; [urodzony pod Wenus] Cżlowiek nie wielki bywa/ á wſzakże ſwemu doſyc vdziala. Roſkoſzny/ a towarzyſtwo miluiączy. FalZioł V 51v; ludziem roſkoſznym á znamienithym: daway thę [wodkę] kthora ieſt iako balſam/ á potym inſzym poſpolitym ty drugie FalZioł V 114; Pán Chriſtus [...] mimo wſzytki cuda któré czynił/ niegodnem go aby był Meſzjaſzem rozumieli/ iakoto (ich mnięmaniem) żarłoka i pjianicę i wrzeczy roſkoſznieiſzégo niſz Ián/ i niſzby ſnáć przyſtało powadze Meſzjaſzowéi MurzNT 48v; pewnyeyſſa yeſt że ludzye ye [rozmaite a smaczne rzemiosła] roſkoſſni wynáleźli GliczKsiąż H; RejWiz 116; Y kazał im [car tatarski posłom Filipa] powiedzieć/ iż wáſz roſkoſzny pan/ Y s ſwym dworem/ á iá koń oſiodlam ſobie ſam. RejZwierz 18; BielKron 177v, 472; Voluptuosus, Roskoſzny álbo ku roskoſzy á puſtośći skłonny. Mącz 507b, 83a, 186a, 188d; GrzegŚm 59; Bowiem też tám nie może być iedno pan ſrogi/ Ná ten narod roſkoſzny/ ná ten klenot drogi. RejZwierc 242v; WujJudConf 205; Ludźi roſkoſznych/ którzy ták ſtyli/ że ledwié brzuchá znioſą pochwili: Vſta wſzeteczné/ ich ięzyk hárdy/ Pełen bluźniérſtwá/ pełen y wzgárdy. KochPs 22; on narod Setow y kośćiołá Bożego y oni ſynowie Boży/ trzymáli ſię długo w pobożnym żyćiu/ y ſtrzegli ſię towárzyſtwá potomkow Kaimowych/ ludzi świátá tego y roſkoſznych. SkarŻyw 269; Białe głowy ich roſkoſzne w vbiorách y przypráwách y vrodzie były nád inne. SkarŻyw 269; Bo ty roſkoſzne ludzie łácno zdziáłáć wſzędzie/ Gdy nań przyidzie niewcżeſność z mdłośći ſtękáć będzie BielSjem 31; KlonFlis C4v; Vbránicżko wyſmukłe y Sáfian świeży: V roſkoſznych białych głow/ Pan záwſze ná leży. KlonWor 62; ZbylPrzyg A4v; [Epikurowie ludźie roſkoſzni/ którzy mieſzkánié w ćieniu ſobie vlubili/ á Philoſophowánié ná bieśiedźie SenekaGórn 169 (Linde)].

W połączeniach szeregowych (3): [ta ustawa wasza diabelska] ieſt od ludzi pyſznych/ łákomych/ y roſkoſznych tego ſwiátá wymyſloná KrowObr 228; Mącz 133a; A ludźie niewierni/ zbythecżni/ bogacżowie roſkoſzni/ niemiłośierni/ pyſzni wſtáną ná wiecżne potępienie. GrzegŚm 58; [Chriſaurius, mąż bárzo godny/ ále iáko pełen máiętnośći ták y złośći/ pyſzny/ roſkoſzny/ w nábywániu dobr názbyt chćiwy ArtTanat 40].

W przeciwstawieniach: »rozkoszny ... rzetelny, waleczny« (2): GliczKsiąż H3; [cesarz turecki] ná krzeſt nie przyzwolił mowiąc: Iż nie walecżna wiára Krześćiańſka iedno roſkoſzna/ á thák by mi w niey ludzie zlenieli z prożnowánia wielkiego. BielKron 361v.

Szeregi: »bogaty i rozkoszny« (1): tym [przestrzeganiem praw i obroną ojczyzny] ſie oni [przodkowie nasi] iakoby ná plácu wiecznéy ſławy y chwały między ſobą vprzédzáli/ nie ktoby z nich był bogátſzym y roſkoſzniéyſzym/ ále kto był Senatorem lepſzym. OrzJan 56.

»chędogi i rozkoszny« (1): Abowiem [małżonka księcia weneckiego] ták byłá chędoga y thák roſkoſzna/ iż nigdy ſie proſtą wodą nie vmywáłá/ iedno iey muſieli z roſy wodę zbieráć BielKron 178.

»rozkoszny a niemierny« (1): Niewiáſtam ći rzadko ſye thá niemoc [dna] przygadza/ wyiąwſzy iżby im mieśiące nieſzły/ á byłyby roſkoſzné á niemierné. SienLek 122.

W przen (1): Bo náſzá namileyſza náturká roſkoſzna/ Ták práwie s przyrodzenia ieſt páni kokoſzna. Zda ſie iey iż ná wieki ták wſzytko ma rządzić/ A wſzytko mieć po myſli á nigdy nie zbłądzić. RejZwierc 249v.
Przen (5): [małpy] Tákże ſie iáko y my ſámy zámotáią/ A też nas ſpołu z nimi iáko chcą łápáią. O roſkoſzneſz to Małpy tu po ſwiecie chodzą/ Co ná nie ći myſliwcy s tymi śidły godzą. RejWiz 47v; BielKron nlb 5; SkarJedn 389; Ciáło moie z błotá ieſt/ dla tegoż też mam od niego błotne y roſkoſzne myśli LatHar 587.
Szereg: »rozkoszny a lubieżny« (1): ná thym roſkoſſnym á lubyeżnym ſwyecye/ rzecży potrzebne pánom roſkoſſnym á ludzyom rzetelnym/ nie ſą przedſię wtey myerze/ w yákyey położone ſą náuki/ ktore pan bog ſam [...] myedzy ludzye wydał/ y vcżyć ſie ich káżdemu cżłowyekowi roſkazał GliczKsiąż H3.
a. W funkcji rzeczownika (1): Dáymy pieniądze Lakomym/ Perly/ odźienije/ Roſkoſznym. ForCnR kt.
3. Delikatny, miękki (2): Iá ktory mám cialo nároſkoſſnieyſſé/ będę dzis obnażon/ a pocżąwſſy od pięty nożné/ aż do wirzchu glowy/ krwawymi ranami będę napelnion. OpecŻyw 102v; iáko też to ieſt rzecżą ſzkárádą/ (święty Biernat mowi) áby cżłonki były roſkoſzne pod głową ćierniſtą. KuczbKat 435.

Synonimy: 1. 1. luby, miły, wdzięczny.

Cf NIEROZKOSZNY, [PRZEROZKOSZNY]

JR