[zaloguj się]
[pdf]

ODWROT (7) sb m

Oba o jasne.

Fleksja
sg
N odwrot
G odwrotu
A odwrot
L odwrocie

sg N odwrot (2). ◊ G odwrotu (2). ◊ A odwrot (2). ◊ L odwrocie (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Cofanie się wojska z pola walki, ucieczka; marsz z powrotem; receptus, revocatio a bello Cn (4): Nie ćięſzko było onym ſławnym Boleſłáwom/ Chábremu Czechy gromić/ Smiáłemu śiedm lat bez odwrotu Ruſkie Kśiążętá hołdowáć VotSzl B.

W przeciwstawieniu: »potkanie ... odwrot« (1): Trzebá przyzwycżáić do tego żołnierze/ áby znákow ktore Hetman dawa/ pilnowáli: ktore dawáią ku potkániu/ y záśię ná odwrot [partim ad praelium ineundum, partim ad recipiendum se in castra] ModrzBaz 111v.

Zwroty: »na odwrot trąbić« (1): ma vmieć [...] żołnierzom ſwym do bitwy ſerce dobre cżynić: á kiedy trzebá/ ná odwrot kázáć trąbić [receptui canere]. ModrzBaz 115.

[»uczynić odwrot«: zſzykowáli ſie znowu Xiążętá Olhowicy do ſpráwy z Połowcámi/ á vczyniwſzy odwrot/ potkáli ſie z zwyciężcą Iaropołkiem StryjKron 212 (Linde).]

Szereg: »tak ciągnienie jako odwrot« (1): ná Hetmáná należy [...] roſkázowáć áby był záchowań porządek ták w ćiągnieniu iáko w odwroćie [et in eundo, et in recedendo] ModrzBaz 115.
2. Odwrócenie; przen: podsunięcie innej interpretacji (1): náydowano wiele liſtow w iego [Eumenesa] woyſcże [...]/ ná kthorych piſano/ Kto mi głowę Eumeneſowę przynieſie/ będzie známienićie dárowan. Wezwawſzy wſzego Rycyrſtwá do ſiebie [...] ná nie chytro záſzedł/ o thy liſty mowiąc: żem ie ia ſam piſał (marg) Odwrot. (–) BielSpr 46v.
3. Miejsce, w ktorym robi się zwrot pługiem w czasie orki; versura Mącz, Cn; bustrophe, flexus, versus Cn (2): Versura etiam, Obrócenie wołów ná końcu roley w orániu/ wrócenie álbo odwrot. Mącz 486c, 486c.

Synonimy: 3. uwroć, uwrot, wrocenie.

Cf ODWROCENIE, [ODWROTA], [ODWROTKA]

MM