[zaloguj się]
[pdf]

ODZIEDZICZYĆ (33) vb pf

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w o- oraz dziedziczyć).

Fleksja
inf odziedziczyć
praet
sg pl
3 m odziedziczył m pers
n subst odziedziczyły
imperativus
pl
2 odziedziczcie
conditionalis
sg pl
1 m bych odziedziczył m pers
2 m m pers byście odziedziczyli
3 m by odziedziczył m pers

inf odziedziczyć (2). ◊ fut 1 sg odziedziczę (1). ◊ 2 sg odziedziczysz (1). ◊ 3 sg odziedziczy (8). ◊ 3 pl odziedziczą (12). ◊ praet 3 sg m odziedziczył (1). ◊ 3 pl subst odziedziczyły (1). ◊ imp 2 pl odziedziczcie (2). ◊ con 1 sg m bych odziedziczył (1). ◊ 3 sg m by odziedziczył (1). ◊ 2 pl m pers byście odziedziczyli (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Przejąć majątek w spadku po kimś [co] (1):
Zwrot: »odziedziczyć dobra« (1): nie dla tego poymował brát żywy żonę brátá zmárłego/ áby ſyn z niey vrodzony zoſtał ſynem vmárłego: ále tylko dla tego áby odziedzicżył dobrá iego. CzechRozm 151v.
2. Otrzymać nazwisko po przodkach; przen: o Jezusie jako Synu Bożym dziedziczącym boskość [co] (1): [Bóg] mowił do nas przez Syná/ ktorego poſtánowił dźiedźicem wſzytkiego [...]. Ktory [...] tym zacnieyſzym zoſtawſzy nád ánioły; im oſobliwſze nád nie imię odźiedźiczył [nomen hereditavit]. WujNT Hebr 1/4.
3. Objąć w posiadanie, opanować, zawładnąć; hereditare, possidere Vulg, PolAnt; hereditatem possidere Vulg; hereditate accipere, hereditatem sortiri, iure hereditario possidere PolAnt [w tym: co (29), kogo (2)] (31): kthory ma we mnie duffánie/ odziedzycy źiemię/ y poſiędzie ſwiętą gorę moię. Leop Is 57/13, Is 65/9; że Moaw iáko Sodomá będzie/ á ſynowie Hamonowi iáko Gomorá/ [...] oſtánek ludu mego złupią ie/ á oſtátek narodu mego odziedzicżą ie. BudBib Soph 2/9, Num 14/24, Is 57/13; ták mowi Moiżeſz do ludu: Wey/ náucżyłem was vſtaw y ſądow/ iáko mnie roſkazał Iehowáh Bog moy/ ábyśćie ták cżynili w pośrzod źiemie/ do ktorey idźiećie/ ábyśćie ią odźiedzicżyli. CzechEp 113.
Zwroty: »odziedziczyć dziedzictwo« (1): Bo corki Menáſzehowe odziedzicżyły dziedzictwo [sortitae sunt haereditatem] miedzy bráty ſwemi/ zaś ziemiá Gilehad doſtáłá ſię drugim ſynom Mánáſzehowym. BudBib Ios 17/6.

bibl. »odziedziczyć ziemię« = hereditare terram Vulg, PolAnt; hereditate accipere terram, hereditatum capere terram PolAnt; possidere terram Vulg (5): Leop Is 57/13; Bo złośćiwi wyćięći będą/ á ocżekawaiący Iehowy/ ći odziedzicżą ziemię. BudBib Ps 36/9, Is 57/13; BudNT Matth 5/4; Błogoſłáwieni ćiſzy: ábowiem oni odźiedźiczą źiemię. WujNT Matth 5/4.

Przen (19): Pożądliwe ſrebro ich pokrzywá odziedzicży/ Rzep w przybytkach ich. Leop Os 9/6; BudBib Os 9/6.
a) Otrzymać w udziale: osiągnąć, dostąpić; być skazanym na coś (17): Lepſſy ieſt złodziey niżli vſtáwicżny kłamcá: á wſſákże obá odziedzicżą zátrácenie. Leop Eccli 20/27; BudBib Prov 14/18; chwałcą y ſynem Bożym nie może być/ áni łáſki Bożey odźiedźicżyć/ ktory drugiego bije CzechRozm 239, 229v; WujNT Hebr 6/12, 1.Petr 3/9, Apoc 21/7.

W charakterystycznych połączeniach: odziedziczyć błogosławieństwo (2), łaskę bożą, obietnice, sprosność, zatracenie.

Zwroty: bibl. »odziedziczyć krolestwo (boże a. niebieskie)« = regnum Dei iure hereditario possidere PolAnt; regnum Dei possidere Vulg [szyk zmienny] (7): To lepak mowię bráćia/ iż ćiáło y krew kroleſtwá Bożego odziedziczyć niemoże. BudNT 1.Cor 15/50; CzechRozm 7v [2 r.]; Podźćieſz błogoſłáwieni Oycá mego/ odźiedźicżćie kroleſtwo/ wam zgotowáne od pocżątku świátá. LatHar 645; Aza niewiećie iż nieſpráwiedliwi nie odźiedźiczą kroleſtwá niebieſkiego? WujNT 1.Cor 6/9, s. 107 marg, 663 marg.

bibl. »żywot wieczny odziedziczyć« = vitam aeternam possidere PolAnt [szyk zmienny] (3): Vcżycielu dobry/ co cżyniąc żywot wiecżny odziedzicżę? BudNT Luc 18/18; WujNT 79 marg, 161 marg.

a. O Bogu rządzącym narodem wybranym [kogo] (2): niech idzie proſzę Pan moy wpośrodku nas/ (a) poniewaſz lud twárdego kárku ieſt/ przeto ſię zmiłuieſz nád niepráwośćią náſzą/ y odziedzicżyſz nas. BudBib Ex 34/9; Y odziedzicży Iehowá Iehudę dział ſwoy/ w ziemi świętey/ bo obierze ieſzcże Ieruſzalim (ſobie). BudBib Zach 2/12.

Formacje współrdzenne cf DZIEDZICZYĆ.

MM