[zaloguj się]
[pdf]

OGOŁ (31) sb m

ogoł (20), oguł (10), ogul (1), [ogol]; ogoł KuczbKat (6), LatHar, WujNT, SarnStat; oguł BibRadz, GórnDworz, BiałKat (2), Strum, NiemObr, CiekPotr; ogul BierEz; ogoł : oguł SarnUzn (6:1), CzechEp (5:2).

Pierwsze o jasne, drugie pochylone.

Fleksja
sg pl
I ogółem, ogł(e)m
L ogulach

sg I ogółem (30), [ogł(e)m]; -em (3), -(e)m (27). ◊ pl L ogulach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

W funkcji przysłówka (31):
1. »ogołem« = ujmując wszystko (wszystkich) razem, łącznie; w całości; nie rozdrabniając, nie dzieląc; nie wnikając w szczegóły; acervatim, coniunctim, generatim, in commune, in totum, in universum, per saturas, platice, semel, simul, una pertica, universe, una fasce Cn (30): BibRadz I 353v; Więc [Syn Boży] tym Prośby ſpoſobem [...]/ iákoby nieiákim krotkim zebránim/ záwárł ogołem moc y właſnośc inſzych modlitw. KuczbKat 430; Strum N4; co on ná iednę iſtność/ y ná iey też trzy oſoby/ ktore ogołem Troycą názywa/ ábo Bogiem w Troycy iedynym/ wkłáda CzechEp 236, 264, 365, 367, 371; LatHar +++2v.

W przeciwstawieniach: »ogołem... z osobna (3), dokładnie i gruntownie« (4): iedni nie potrzebuią wykłádu onego ſkutecżnego/ iedno ogołem rzecż wyſłyſzeć/ drudzy záś ná to cżekáią iákoby ſie im rzecż dokłádnie y gruntownie powiedziáłá. SarnUzn Bv; KuczbKat 120, 200; Drugi [sposób mowy Pisma Św.] ieſt/ gdy iuż nie ták pomieſzánie y ogołem mowi/ tákie y owákie zwodźićiele y fáłſzywe Proroki y Chriſtuſy opiſuiąc y opowiedáiąc. Ale gdy zoſobná Antychriſtá iednego [...] opiſuie. CzechEp 352.

Zwrot: »ogołem mówić, powiedzieć (a. powiedać)« [szyk zmienny] (12:3): SarnUzn B3, D4v, D6v, D8v, [G2]; GórnDworz M3v; Cokolwiek ogułem o Bodze mówimy/ o wſzyſtkich Perſonách rázem mówimy BiałKat c marg, d2; Więc niechay naprzod ogołem powieda co ty ſłowá przykázuią/ Pámiętay áby dźień Sobotny święćił. KuczbKat 295, 105, 120, 200; CzechEp 352; poki tych ſłow: [...] Oćiec/ ſyn/ duch ś. trzy perſony w iedney iſtnośći: á ogułem mowiąc: Bog w troycy iedyny rć. [...] nie vkaże/ niechay ſię wſtydźi NiemObr 95; WujNT 417.
Wyrażenie: »ogołem wszystek (a. wszy(s)tkie, a. wszyscy, a. wszytko)« = generalitas JanStat [szyk 3:2] (5): iáko tego było potrzebá/ vcżyć ogołem o wſzyſtkich Swiątośćiách KuczbKat 150, 105; y owſzem záś to y Bogu ſámemu oycu przycżyta/ ábo więc ogołem wſzytkim trzem oſobam CzechEp 214; SarnStat 52; CiekPotr )?( 2v; [Lecż vcżćiwey małżonce/ zá iey dobre ſpráwy/ Wſzytko ogłem [!] odpiſał małżonek łáſkáwy. LaurLament A4v; Ktory máiętność ſwoię/ iáko tego godney/ Odpiſał ogłem [!] wſzytkę/ małżonce ſwey miłey. LaurLament B3v].
Szeregi: »absolute albo (to jest) ogołem« (2): Ktore też ſłowá Apoſtoł Pánu Kriſtuſowi właſnie przycżytawa. A iż oni mowią/ że práwi Dawid tham o Synie właſnie mowi nie o Oicu. To nie ieſt rzecż. Bo tám abſolute albo ogołem ieſth nápiſano DEVS. SarnUzn D6v, B3.

»z daleka a ogułem« (1): Chciałbym/ ábyś w.m. nie ták z dáleká á ogułem/ o tym towárzyſtwie [...] mowił GórnDworz M3v.

»ogułem i pojedynkiem« (1): Wſzyſtkim ogułem, y poiedynkiem, Káżdemu wdźięcznym być vpominkiem CiekPotr )?(2v.

2. Podstępnie, zdradliwie (1):
Wyrażenie przyimkowe: »na ogułach« (1): Ná ogulách im roſkazał BierEz D3; [Odpowiedzieli ſynowie Iákobowi Sychemowi [...] ná ogułách [in dolo; ná zdrádźie WujBib] [...]. Niemożemy [...] dáć ſioſtry ſwey cżłowiekowi nieobrzezánemu [...]. Ale ták ſię możem porownáć/ ieſliże chcecie ſie nam przypodobáć/ żeby káżdy miedzy wámi mężcżyzná był obrzezan. [...] Zezwolili náto wſzyſtcy/ obrzezawſzy wſſyſtkie męże. Ali oto dniá trzećiego/ kiedy nawiętſſa boleść bywa zran/ dwá ſynowie Iakobowy [...] pochwyćiwſzy miecże/ weſzli do miáſthá śmiele: y pobiwſſy wſſyſtkie męże/ Emorá y Sichemá takieſz zámordowáli Leop Gen 34/13 (Linde); á zwłażcżá że ći kthorzy ná ogolách [wrzkomo WujBib] vćiekáli [qui simulaverunt fugam]/ [...] przećiwko im obroćiwſſy ſie mocno ſie záſtáwili. Leop Ios 8/20].

ZCh, MP