Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 2. ONŻE

Następne hasło: [OPACICA] »

OPACI (3) ai

o prawdopodobnie jasne (tak w opacicha); a jasne.

Fleksja

sg
f	G	opaci(e)j	n	G	opaci(e)go, opaci(e)mu
	D	opaci(e)j		D
	A	opacią		A	opaci(e)
	I			I	opacim, opaci(e)m
	L	opaci(e)j		L	opacim

pl
N	subst	opacié
A	subst	opaci(e)

sg f [G opaci(e)j. ◊ D opaci(e)j.] ◊ A opacią (1). ◊ [L opaci(e)j. ◊ n G opaci(e)go. ◊ D opaci(e)mu. ◊ A opaci(e). ◊ I opacim, opaci(e)m. ◊ L opacim.] ◊ pl N subst opacié (1). ◊ A subst opaci(e) (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

Przymiotnik od „opat”; związany z opatem, należący do opata (3)

Przymiotnik od „opat”; związany z opatem, należący do opata (3): [Szoſty [raz] na voley Opacziey albo ſtarſzey oſtawiamÿ. ktorich czaſſow maią puſczacz [krew] StatNorb 123; A iſz na roſzmaitich mieyſczach roſmaithe ſą opatrzenia. Zoſtaviamÿ tho moczi y foldze Opacziey StatNorb 188; tedy ma bicz około takouich rzeczach badanie, przeſz opatha mieyſcza onego ſtarſzego [...] albo teſz pod ſuiadecztuem opaczim albo onego mieyſcza ſtarſzim. StatNorb 256; a tham maią bicz chouanj aſz do przÿachania opacziego StatNorb 284; tedÿ ocziecz przeor ma tho opouiedziecz viſſemv opathoui krom odwloki, odſſelaiącz mv pieczęcz opaczią. StatNorb 383; A ieſli bi dauali liſth o poziczane rzeczi albo ſmovione tedi mogą pieczętouacz ſprzizwolenim ſtarſzich ſioſtr. Oprocz ze bi tho belo nad vſtauę opaczią. StatNorb 475, 259, 264, 267, 279, 368, 392, 396, 491.]

W połączeniach szeregowych (2): Vrádźili w then cżás ſłużebne przyiąć/ [...] ktorzy pothym ziechawſzy s polá/ Biſkupie/ Opáćie Kánonicże wśi łupili/ bo krolá nie było w źiemi/ w Litwie był. BielKron 401v; Item Przedmieſzczánié ná przedmieśćiu mieſzkáiący máią ſie ſkłádáć/ ták iáko niżéy opiſano będźie. Item/ miáſteczká álbo wśi mnieyſzé Opáćié Kláſztorné/ etć. SarnStat 972.

W charakterystycznych połączeniach: moc i folga opacia (-e), pieczęć, przijachanie, rozkazanie, skazanie, ustawa, wola (2), wsi (2); z dozwoleniem opacim (2), przyzwoleniem (3), pod świadectwem opacim.

Zwroty: [»być przy imieniu opacim« = należeć do majątku opata: Vſtauiami teſz nad tho iſz koſczioli panienſkie ktore nieſą przi imieniv opaczim beli bi naviedzane od viſitatorow albo opatow StatNorb 459.]

»laskę opacią porzucić« = zrzec się godności, urzędu opata (1): ſzedł [opat Klassyński] do Arcybiſkupá y Krolá y przed nim laſkę Opáćią porzućił/ y klaſztor im puśćił. SkarŻyw 573.

Wyrażenia: [»imienie opacie« = własność, dobra należące do opata: StatNorb 459 cf »być przy imieniu opacim«.

»kapituła opacia« = kolegium starszych zakonników przy klasztorze stanowiące radę przyboczną opata: tham wkapitulie opacziei liſthi ſpouiathow maią bicz czithane. StatNorb 328; A przeczcziwſzi im liſth kapituli vielkiei albo opacziei. Moczą boſką i onei kapituli vielkiei maią przikazacz StatNorb 407.]

»laska opacia« = insygnium władzy opata – pastorał (1): SkarŻyw 573 cf »laskę opacią porzucić«.

Cf [OPACKI], OPATOW