[zaloguj się]
[pdf]

ROZMAGAĆ SIĘ (11)vb impf

sie (10), się (1).

o prawdopodobnie jasne (tak w roz-); pierwsze a pochylone, drugie jasne.

Fleksja
inf rozmågać się
indicativus
praes
sg pl
3 rozmågå się rozmågają się
praet
sg pl
3 m rozmågåł się m pers rozmågali się
f rozmågała się m an
n rozmågało się subst
conditionalis
sg
3 n by się rozmågało

inf rozmågać się (2). ◊ praes 3 sg rozmågå się (1). ◊ 3 pl rozmågają się (1). ◊ praet 3 sg m rozmågåł się (2). f rozmågała się (2). n rozmågało się (1). ◊ 3 pl m pers rozmågali się (1). ◊ con 3 sg n by się rozmågało (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów).

Stawać się mocniejszym i/lub silniejszym (11):
a. O ludziach (4):
α. Stawać się potężniejszym (też o Bogu) (2): [(arg) Drugie Widzenie vkázáno Ezdráſſowi/ o mężu ktory z morzá wyſſedł [...] (–) A oto z morza wiatr powſtawał/ aby zburzył wſſyſtkie wały iego. A vzrzałem/ ze ſie rozmagał on cżłowiek/ z tyſiącmi niebieſkiemi [convalescebat ille homo cum milibus caeli] Leop 4.Esdr 13/3 (Linde).]

rozmagać się w czym [= dzięki czemu] (1): otoż on cżłowyek ktory Bogá ſwego/ Nye pokłádał nigdy ſobye zá ſwe wſpomożenye [...] Iż też vfał ná káżdy cżás w ſwych bogactw wielkośći/ A rozmagał ſie tu dziwnye w ich krotkyey prożnośći/ Nic nye myſląc iż to bárzo ſą rzecży nye trwáłe LubPs N5.

Zwrot: »co dzień to więcej się rozmagać« (1): Tego cżáſu [w 1525 r.] chłopſtwo co dzyeń to więcey rozmagáło ſie/ ktore był Senat Ceſárzki ná mawamy [!] przed tym przez poſły máło v ſkromnił BielKron 201v.
β. Rozmnażać się i zajmować większe terytorium (2):

rozmagać się gdzie [= po jakim terytorium] (1): BielKron 162v; [Po potopie gdi ſie lud pocżął rozmágáć ná ſwiecie/ napirwey v Bábilońcżykow Nemroth pocżął pánowáć ſin Chámow BielKron 1551 3v (Linde)].

Zwrot: »rozmagać się co dalej to więcej« (1): A gdy ięli kopáć [Lech i jego lud]/ oráć/ w krotkim cżáſu ięli ſie rozmagáć co dáley tho więcey BielKron 318.
Szereg: »szerzyć się a rozmagać« (1): Longobárdowie będąc cudzozyemcy/ ſzerzyli ſie á rozmagáli bárzo po wſzey Włoſkiey zyemi BielKron 162v.
b. O zjawiskach społecznych (zwłaszcza negatywnych): rozprzestrzeniać się (6):

rozmagać się miedzy kim (1): widząc thedy Pan Bog (ſwięte piſmo powieda) iż ſie wielka złość ná zyemi rozmaga miedzy ludźmi/ [...] z żáłoſcią tego vżywał iż cżłowieká ſtworzył BielKron 4v.

Zwroty: »co dalej to barziej się rozmagać« (2): A gdy iuż co dáley to bárzyey [podczas oblężenia Jerozolimy przez Tytusa] vćiſk ſie rozmagał/ to ieſt/ ſmrod/ mor/ niewola/ głod [...] BielKron 147, 8.

»dalej [= coraz bardziej] się rozmagać« (1): Máxymilian Ceſarz gdy ſie dowiedzyał o Luterowym piſániu/ piſał do Leoná Papieżá/ áby w cżás temu zábieżał/ by ſie tho dáley nie rozmagáło/ bo w tym ſzkodliwe mieſzkánie. BielKron 193v.

»na wszytki strony się rozmagać« (1): Gdy ſie náuka Luterowá náwſzytki ſtrony rozmagáłá w Niemcech Duchowieńſtwo [...] vciekli ſie ná ſkárgę do ſtárſzych ná vrzędzie. BielKron 201v.

W przen (1): zginęłá iákmiarz v nas wiárá/ zágáſłá miłość y wſzelka zbożność. Ciemnośći ſię znowu rozmagáią. y ine znáki gniewu Bożego iáwnie ſię okázuią. BudNT a4.
c. O przeżyciach indywidualnych (chorobie, bólu itp.): nasilać się (1):
Zwrot: »co dalej to barziej się rozmagać« (1): Co dáley to bárzyey pocżęłá ſie w nim chorobá rozmagáć. BielKron 387.

Synonim: a.β. rozmnażać się.

Formacje współrdzenne cf 2. MOC.

PP