[zaloguj się]
[pdf]

ROZMAWIANIE (29) sb n

o oraz drugie a jasne, pierwsze a oraz e pochylone.

Fleksja
sg
N rozmåwianié
G rozmåwianiå
D rozmåwianiu
I rozmåwiani(e)m, rozmåwianim
L rozmåwianiu

sg N rozmåwianié (11); -é (3), -(e) (8). ◊ G rozmåwianiå (9). ◊ [D rozmåwianiu.] ◊ I rozmåwiani(e)m (1) CzechEp, rozmåwianim (1) SkarŻyw. ◊ L rozmåwianiu (7).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde w objaśnieniach s.v. rozmówiny i rozmowić.

1. Prowadzenie rozmowy, wymiana zdań, dyskusja; disputatio, sermo Mącz (23): Bacż też iako náſwiętſſá panna ſtoij w onym rozmáwianiu ocży na dol ſpuſciwſſy OpecŻyw 24v; O ſynu moy/ [...] Iużci ſą dwa dnij iakos odemnie po lagodnym rozmáwianiu odſſedl OpecŻyw 144, 164v; nie godowanie ani z niewiaſty obczowanie [...] weſele żywotowi przynoſzą ale mierne rozmawianie á ſkromne tego czoż ſie na godziech vkazuie vżywanie. BielŻyw 102; RejWiz 126v; Consumere horas multas suavissimo sermone, Ná miłym rozmawiániu wiele godźin ſtráwić. Mącz 433a, 196d, 236a.

rozmawianie czego [= o czym] (1): iednak wżdy imo inſze Seneca iemu [św. Pawłowi] w towarziſtwie był á to dla rozumu piſma boſkiey nauki [...], także ſie zſcięſzkoſcią zawżdi od iego rozmawiania mogł odchylić BielŻyw 142.

rozmawianie z kim (5): BierRozm 13; BielKron 35, 191; CzechEp 186; Wſzyſtko ſtobą vćichło [...]. Iuż nie ſłycháć ważnego z káżdym rozmawiánia WisznTr 14.

rozmawianie o kim, o czym (2): gdyż zwycżay nieiaki rozmawiania o cznocie niemały pożytek cżyni w myſli á w ſerczu młodzienczow. BielŻywGlab nlb 13; CzechEp 77.

rozmawianie czyje [= z kim] (1): Teraz moiá miła mátko Niemoże ſię ſpráwić wſzytko. To naiu ſpolne witánie Y miłoſne [tj. serdeczne] rozmawiánie. Záchowaywá to nápotym MWilkHist G3.

W połączeniach szeregowych (2): Mącz 333b; żebym pokazał iż ták nie ieſt wedle ſłowá Bożego: [...] plácu przycżyniáiąc do pilnego y trzeźwiego wedle ſłowá Bożego/ o Bogu y o ſynu iego Iezuśie Chriſtuśie rozmyſlánia/ rozmawiánia/ y wierzenia. CzechEp 77.

W charakterystycznych połączeniach: rozmawianie łagodne, mierne, miłe (miłosne) (2), mnogie, pilne, skromne, trzeźwie, wesołe, ważne; nauka rozmawiania, obyczaj, zwyczaj.

Zwrot: »w rozmawianiu być« = rozmawiać [szyk zmienny] (2): Kocyánder [...] chciał do Turká przyſtáć. Towárzyſz iego Zryńſki bacżąc to/ zábił go táiemnie w rozmawiániu towárzyſzkim będąc z nim ná iednym zamku. BielKron 191, 218v.
Wyrażenia: »osobne rozmawianie« (1): Sam S. Nicetá vpominánim y ſpolnym do wſzytkich/ y oſobliwie wkomorce ſwey oſobnym rozmawiánim/ boiázń Bożą y doſkonáłe cnoty w ſercá ich ſzcżepił SkarŻyw 298.

»spolne, społeczne rozmawianie« (2:1): A gdy sſtąpił [Mojżesz] z gory/ nioſł tablice znáku ſwiádectwa/ á przybliżáiąc ſie do ludu ſwego/ niewiedzyał aby miał twarz rogátą/ dla ſpołecżnego rozmawiánia s Panem w iáſnośći. BielKron 35; A gdy tám [w Ratyzbonie] wſzytcy byli w ſpolnym rozmawiániu/ vkazał im Gránwellanus kſięgi od niektorych ludzi vcżonych ſpiſáne BielKron 218v; SkarŻyw 298.

»rozmawianie towarzyskie« [szyk 1:1] (2): chćiał [Kociander] potym vćiec do Turek [...]/ ále Mikołay Zdrińſki/ z roſkazánia krolá Ferdynándá/ zábił go w thowárzyſkim rozmawiániu BielKron 310, 191.

Szereg: »gadanie a (vel) rozmawianie« (2): BartBydg 92; Dialectica, Latine disputatoria, vel ars disserendi, Nauká diſputowánia/ to yeſt gadánia á rozmawiánia/ álbo też yaſnego á rządnego piſánia o wſzelákich rzeczách. Mącz 84c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
a. [Naradzanie się: hnet tam blisko z początku rozmawiania naszego jest powiedziano, iż razem w wszystkim doskonałe nasze zjednoczenie być nie może. AktaSynod I 30.

rozmawianie około czego: A tak i około tego dosyć pięknie dokonali tego rozmawiania, bo i sami nie odpierając zbytnie br. Jerzemu poznawali występki i niedostatki swoje AktaSynod I 151.

Wyrażenie: »społeczne rozmawianie«: Potem się zgromadzili wszyscy ⟨w⟩ 15 godzinie ku społecznemu rozmawianiu. AktaSynod I 33.]
2. Mówienie, wypowiadanie się (6): gdy poeci o nierządnych ludziech piſzą mamy vſzy zaſłonić bowiem złe rozmawianie ieſt iawna droga ku grzechom BielŻywGlab nlb 12; Multiloquium, in Bibliis, Wielomowność/ Długie rozmawiánie. Mącz 236c, 151a.
a. Rozważanie na jakiś temat (3):

rozmawianie o czym (1): Theologia, Rozmawiánie o boſtwie. Mącz [454]c.

W tytułach części utworu literackiego (2): Rozmáwianijé OpecŻyw 98; OpecŻywSandR nlb 4.

Cf ROZMAWANIE, ROZMAWIAĆ

KO