[zaloguj się]
[pdf]

OPOWIEDAĆ SIĘ (119) vb impf

opowiedać się (76), opowiadać się (43); opowiedać się LibLeg, RejKup, Diar (2), KrowObr, RejPosWiecz2, BudBib, CzechRozm (2), CzechEp (2), WujNT (2); opowiadać się GroicPorz (3), BielKron, BiałKat (3), WujJudConf, ReszPrz, ActReg (3), KochPij, JanNKar (2), SiebRozmyśl, PowodPr, SkarKaz; opowiedać się: opowiadać się BibRadz (2:1), RejAp (3:1), RejPos (51:13), RejZwierc (4:5), NiemObr (1:2), SarnStat (2:3).

się (97), sie (22).

Oba o, e oraz oba a jasne.

Fleksja
inf opowiedać się
indicativus
praes
sg pl
1 opowiedåm się opowiedåmy się
3 opowiedå się opowiedają się
praet
sg pl
1 m -m, -em się opowiedåł m pers
3 m opowiedåł się m pers opowiedali się
fut
sg
3 m będzie się opowiadåł
conditionalis
sg
3 m by się opowiadåł

inf opowiedać się (36). ◊ praes 1 sg opowiedåm się (7). ◊ 3 sg opowiedå się [w tym: WujJudConf 224 może impers praes od opowiedać] (42). ◊ 1 pl opowiedåmy się (2). ◊ 3 pl opowiedają się (4). ◊ praet 1 sg m -m, -em się opowiedåł (4). ◊ 3 sg m opowiedåł się (7). ◊ 3 pl m pers opowiedali się (3). ◊ fut 3 sg m będzie się opowiadåł (2). ◊ con 3 sg m by się opowiadåł (1). ◊ part praes act opowiedając się (11).

Sł stp s.v. opowiadać, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. opowiedzieć.

1. Mówić o sobie, podawać informacje na temat swojej osoby (112):
a. Przedstawiać się kim się jest, jakim się jest, co się uczyniło itp.; nuntiare Cn (34):

opowiedać się przez kogo (3): Iáko y ſam opowiedáć ſie racży przez Ieremiaſzá Proroká RejPosWiecz2 91. Cf Z przytoczeniem; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się przez kogo.

opowiedać się kim (1): á cżynił ſwobodnie [Chrystus swoje sprawy]/ nie przywięzuiąc ſię do Sábátu/ y owſzem Pánem ſię Sábátu opowiedáiąc. NiemObr 105.

opowiedać się w czym [= jakim] (1): iáko oni wielcy krolowie/ iáko oni ſwięći ludzye/ iáko nákoniec Pan á zbáwicyel twoy opowiedáć ſie racży/ w ćichośći á w pokorze ſwoiey. RejPos 228v.

cum inf [zawsze: być; w tym: kim, czym (8), jakim (2), z czym (1)] (12): [Chrystus] záwżdy ſie opowiedał być s tákim głoſem y s táką náuką/ ktora nie ieſt według ſwiátá tego RejPos 121v; Gdyż go [Jezusa] głośno obwoływał [św. Jan Chrzciciel] iuż ná puſzcży/ opowiedáiąc ſie być niegodnym rozwięzáć rzemyká v trzewiká iego. RejPos 288, Ooo2v; Dla iednego kápłaná złego/ pokarał pan Bóg wſzyſtki: y ſkrzyni ſwoiey/ kędy oſobliwie bythnośćią ſwą opowiádał ſye być żydóm záwżdy/ niéprzepuśćił BiałKat 138v, d2; on ſie opowiáda być pomśćicielem niewinnego/ á ſtać przy káżdey krzywdzie iego RejZwierc 191, 244v; Ilekroć w piſmie ś. okázuie ſię Anioł/ ktory przytym opowieda ſię być Bogiem/ [...] tedy záwżdy tákowy Anioł ieſt ſynem Bożym CzechEp 261.

~ opowiedać się komu (3): Thu ſie iuż Pan dáley opowieda nam być Duchem náſzym y oblubieńcem náſzym. RejAp 195, 194v; iż ſie mu opowieda być obrońcą/ opielkálnikiem [!]/ á mocnym opátrzycielem káżdey śirotki RejPos Ooo3.

opowiedać się przed kim (1): że ſie Chriſtus przed Zydy [...] ná to być od Bogá poſłánym opowiedał/ áby tych coby do niego przyſzli oſwiecał CzechRozm 30. ~

Z przytoczeniem [przez kogo] (1): iáko śię ſam opowiáda przez Moyzeſzá: Pátrzćie/ iżem ia ieſt ſam/ á niemáſz inſzego Bogá nád mię. BiałKat 3v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: w tym (2); iż (12), jakoby (1), że (1), żeby ‘że’ (1), zaimek pytajny (1)] (16): Bjſkup ſię o powieda [!] kto yeſt RejKup bb4v; Opowieda ſię iż ma poznánie Boże [Promittit scientiam habere Dei]/ ſámego ſiebie názywa ſynem Bożym. BibRadz Sap 2/13; RejAp 191; Gdyż ſie y tu opowiádáć racży/ iż thu ná to przyść racżył/ áby opátrował y lecżył ty nędzne choroby náſze. RejPos 327, 183 [2 r.], 188v, 280, 300, 304v, 319, 324v; BudBib Sap 2/13; CzechRozm 43.

~ opowiedać się komu (1): gdyż żaden inſzy pewnieyſzym przewodnikiem nam być nie może [...]/ iedno tenże ſam ktory ſie nam opowieda iż on ieſt drogá/ on ieſt prawdá/ on ieſt żywot wiecżny. RejZwierc 137v.

opowiedać się przez kogo (1): gdy Bog Ociec thu ſie opowieda przez thegoż Dawidá/ iż ieſzcże niżli był Luciferá ſtworzył/ vrodził go [Chrystusa] był ſobie RejPos 232. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: komu (1), w czym [= na temat czego] (1)] (2): záwżdy ieſt wyſłuchána żądość ſercá káżdego tákiego. Gdyż ſie [Bóg] ſam w tym v Proroká opowiedáć racży: Iż ieſzcżeś ty nędzniku nie záczął był modlitwy ſwoiey/ á iużem ia wyſłuchał ciebie. RejPos 309; Iż ſie [Paweł Apostoł] im opowiedał/ iż cokolwiek mam/ y co wam piſzę/ wſzytko mam od Páná mego. RejPos 317v.

b. Wypowiadać się, wyrażać swój sąd, swoje zdanie, stanowisko; powiadamiać o swoich zamiarach, postanowieniach, tłumaczyć się, wyjaśniać swoje postępowanie (78): NIepoſłuſzeńſtwo Pozwánego nie thylko ſye w then czás rozumie/ kiedy pozwány do Práwá nieſtánie/ ále y w then czás gdy ſtánąwſzy nieopowiáda ſye/ áni ná żáłobę odpowiáda. GroicPorz q.

opowiadać się u kogo [= komu] (1): Z tych tedy miar/ żeśćie W. M. moi M. Pánowie mimo inſzé wſzyſtki/ v którychem ſie z tym kiedy opowiádał/ mnie do wydánia tych dwoygá nowych kárákterów Polſkich [...] powódem y podporą byli JanNKar Bv.

opowiedać się komu, czemu (36): vyelye ych posdychalo Krol yego M. [...] nyechczyal by bycz wthem vynyen, gdy ſzyą Tvrczy nyeopowyedayą Stharoſtham yego M. a dopvſczenya paſzey nyezandayą LibLeg 7/10; RejPos 167, 189, 260v, 265, 336, 345; RejZwierc 191; SarnStat 1150; to ſię nie dla tego mowi/ áby ſyn ktorego Pan Bog do zakonu/ ábo iákiey ſłużby ſwey powołał/ rodźicom ſię opowiádáć nie miał SkarKaz 44a. Cf opowiedać się komu o czym; Z przytoczeniem opowiedać się komu z czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się komu, czemu; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się komu.

opowiedać się komu o czym (1): od tey ták pewney á nieomylney drogi ſwoiey/ o ktorey tu iáwnie á iáſnie nam wſzytkim ſie opowieda ten ſwięty Pan náſz RejPos 293.

opowiedać się przeciwko czemu (2): Przećiwko czemu/ ácz ſie Poſłowie źiemie Ráwſkiéy opowiedáli: Iednák my widząc iż to zdawná té źiemie miéwáły/ tedy im to pozwalamy. SarnStat 33, 1183.

opowiadać się na kogo [= skarżyć się] (2): A ták nie bez przycżyny ſie thák ná nas opowiádáć á vſkarżáć racży RejPos 333. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się na kogo.

opowiedać się z czym (18): gdyż záwżdy á záwżdy [Bóg] ſie opowieda s tym miłoſierdzyem ſwoim RejPos 192v, 167, 189, [249]v, 260v, 265, 336, 345; á tobie ſie opowiáda s pewną á nieomylną pomſtą/ ktora cie nigdy chybić nie może RejZwierc 191; JanNKar A2v, Bv; SarnStat *8. Cf Z przytoczeniem opowiadać się komu z czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się komu z czym; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać się z czym.

opowiedać się w czym (2): thák iáko ſie też tu on ſam w tey ſwey ſłużbie iáwnie opowiádáć racży RejPos 314; SarnStat 1150.

cum inf (1): A tey [owieczki] ſie opowieda nigdy nie znáć áni o niey wiedzyeć/ ktora nie zna áni ſłucha ſwiętego głoſu iego. RejPos 168v.

Z przytoczeniem [komu; w tym z zapowiednikiem: mowiąc [= tak, tymi słowy] (1)] (2): Ale tu ſłyſzyſz iżći ſie opowieda Iezus mowiąc: Ia Iezus kazałem to oſwiádcżyć y opowiedzieć koſciołom. RejAp 194v.

~ opowiadać się komu z czym (1): Gdyż to wola wáſzá byſmy ná śmierć zdáli Człowieká tego: Ia ſię wam z tym opowiádam: Téy krwie winien bydź niechcę SiebRozmyśl H3v. ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: w tym (3), w tej wierze (1); iż (34), że (3), jako ‘że’ (1), zaimek pytajny (1)] (39): y będźie ſye opowiádał/ iż thu iáwnie przed Sądem gotow ſye vſpráwiedliwić/ y niewinnoſć ſwoię vkázáć GroicPorz o; BibRadz Ps 35 arg, I 373d marg; BielKron 233; gdyż ſie [Bóg] opowiedáć racży/ iż to ieſt wſzytko iego/ á ty to maſz do cżáſu z miłoſierdzia iego RejPos 181, 167, 188v, 240v, 244v, 253v (9); Niż tedy do rzecży przyſtąpię/ w tym ſię opowiádam/ iż nie ná wſzytko to piſánie X.K. odpowiedáć będę NiemObr 6; y w tey wierzem się nieraz wm opowiadał zem gotow lidzbę czynic, kiedy y kędy w raczyſz ActReg 163, 165; PowodPr 54.

~ opowiedać się komu, czemu (18): Diar 42, 89; iż káżdemu ſie opowiedáć racży [Chrystus]/ iż mu iuż idzye gotowáć páłacow á pokoiow do domu Oyczá ſwego niebieſkiego. RejPos 293v, 157v, 183v, 189v, 193, 193v (10); RejZwierc 191; Ktoremu piſmu ś. opowiádamy ſię/ iż z łáſki Bożey cále y we wſzytkim wierzymy NiemObr 93. Cf opowiedać się komu z czym.

opowiedać się komu z czym (4): Páná 1ezu Kriſtuſá zbáwicielá náſzego/ ktory ſie nam iáwnie opowieda s tą ſwiętą á pilną opieką ſwą/ iż nie przyſzedł do zdrowych/ iedno do tych niebożątek chorych RejPos 213, 239v, 289, 309v.

opowiadać się na kogo (1): SarnStat 1230 cf »opowiadać się i skarżyć (a. uskarżać)«.

opowiedać się przed kim (3): A ten ktory ſye ſpráwuie/ będźie ſye opowiádał przed Sądem przes cáłą godźinę iż ſye gotow káżdemu vſpráwiedliwić. GroicPorz ov; KrowObr B4v; ReszPrz 103. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: jako (4), tak (2); zawsze: iż] (10): Iáko y ſam ſie opowiedáć racży: Iż wſzyſcy á wſzyſcy podźcie do mnie á ia was ochłodzę. RejPos 238v, 181, 193; Bo ſie dawno [Bóg] opowiáda/ iż ieſli mię ſłucháć nie będziecie/ [...] otworzę wrothá dzikim źwierzęthom ná was RejZwierc 188v.

~ opowiedać się komu (5): tedyć ſie ták opowiedáć racży: Iż mie iuż ni ocż nie proś/ ále mi ſie vpominay iáko właſnego długu ſwego RejPos 171v, 176v, 192v, 197; iáko Pan do káżdego wiernego ſwego przez Proroká wołáć racży/ á iáko mu ſie opowiádáć racży: Iż gdy záwoła do mnie nędznicżek cżáſu káżdego vćiſnienia ſwego/ ia pewnie ráthowáć go muſzę RejZwierc 263.

opowiedać się z czym (1): Ano ſie opowieda s ſrogim ſądem ſwoim/ Iż ia y ſpráwiedliwośći wáſze á nie tylko krzywdę znowu poſądzáć będę. RejZwierc 44. ~

Fraza: »jako się opowiedáć raczy(sz)« (6): w tym namileyſzym á nawdzięcżnieyſzym ſynu iego/ w ktorym on/ iáko ſam głoſno ſie opowiádáć racży z niebá ſwego/ położył wſzytko kochánie ſwoie RejPos 19v; A wizytkę cżeść y chwałę/ vcżmy ſie poſpołu s tą pánną/ thák iáko ſie tu ſámá opowiedáć racży/ przywłaſzcżáć Pánu Bogu ſwoiemu. RejPos 304v, 127v, [249]v, 314; gdyż Pan/ iáko ſie opowiedáć racży/ da ſercze/ da ſmiáłość/ da wiádomość nieprzyiaciołom náſzym o káżdey ſpráwie náſzey RejZwierc 262.
Zwroty: »często a gęsto opowiadać się« (1): JanNKar A2v cf »listownie opowiadać się«.

»listownie opowiadać się [przed kim]« (1): Z czym iákom ſie przed onym wiecznéy pámięći y nieśmiertelnéy ſławy Królem Wielkim Stephanem/ y przed inſzémi częſto á gęſto vſtnie y liſtownie opowiádał JanNKar A2v.

»opowiedać się [z jakimi] pomstami swojemi« = grozić (1): s tákiego Bábilonu/ ktoremu thu Pan ſrodze groźić racży/ á opowiedáć ſie racży z dziwnemi á s ſrogiemi pomſtámi ſwoiemi RejPos 260v.

»opowiedać się w osobie [czyjej]« (1): iákoć ſie opowiedał w oſobye Sámáritáná onego/ iż chociay cie minie kápłan y Lewitá/ on nie minie nigdy ciebye z miłoſierdzyem ſwoim RejPos 309v.

»ustnie opowiadać się« (1): JanNKar A2v cf »listownie opowiadać się«.

Szeregi: »deklarować się i opowiadać« (1): iákom ſye z tą rzeczą ná dwu przeſzłych Seymiech publice declárował y opowiádał. SarnStat *8.

»mowić a opowiedać się« (1): gdzye ku tákiemu mowić á opowiedáć mu ſie racżyſz: Iż ſzalony nieboże roſkoſzuieſz ſobie wedle myſli ſwoiey RejPos 192v.

»opowiadać się i obwoływać« (1): á vſtháwicżnieć ſie opowiáda y obwoływa s tą ſwiętą prawdą ſwoią RejPos 336.

»opowiedać się i oświadczać« (3): gdyż my się WKM swemu MP i IchM senatorom koronnem opowiedamy i oświadczamy, że nic takowego na stan rycerski i na żaden iny nie zezwalamy Diar 89; KrowObr B4v; ReszPrz 103.

»opowiadać się i skarżyć (a. uskarżać)« (2): RejPos 333; Poſłowie od miaſt kłádli práwá/ liſty/ y przywileié ſwé [...]/ opowiádáiąc ſie y ſkárżąc ná Stároſty náſzé SarnStat 1230.

α. Deklarować swoją wierność; profiteri, testari Cn [przy czym] (1):
Szereg: »zostawać, opowiadać się« (1): Przy téy ia cnoćie zoſtawam/ przy téy ſię opowiádam. KochPij C3.
2. Głosić, rozpowszechniać [z czym] (1): też Ewányelia s. [...] ſzyroko ieſth obwoływaná/ iuż ſą vćiſnieni ktorzy ſie z nią opowiedáią/ dla imieniá Páńſkyego. RejPos 260.
3. Powoływać się [z czym] (1): Tęcżynski Woiewoda Krakowski ozwał się vPana Woinickiego opowiadaiąc się zPrawem iego ActReg 47.
4. W funkcji strony biernej: Być opowiadany; nuntiari Vulg (5):
a. Być oznajmianym, ogłaszanym [komu] (2): á zwłaſzcżá prośći/ bywáią o wſzyſtkich Artykulech wiáry Krześćiáńſkiey naucżáni/ á potym rozgrzeſzenie ſie im opowiáda. WujJudConf 224.

opowiedać się przez kogo (1): Niechżeć wam tedy będźie iáwno/ mężowie bráćia/ iż przez tego [Jezusa] opowieda ſię wam odpuſzczenie grzechow [quia per hunc vobis remissio peccatorum adnuntiatur] WujNT Act 13/38.

b. Być przedstawianym, opisywanym przez publiczne głoszenie (3): iż wſzyſcy prorocy y zakon áż do Ianá prorokowáli/ á od tąd opowieda ſię kroleſtwo Boże? CzechEp 32.

opowiedać się komu przez kogo (1): ále wam tym [prorocy] vſługowáli co ſię teraz wam opowieda przez ty ktorzy [quae nunc nuntiata sunt vobis per eos qui; kthore teraz opowiedziane wam ſą/ przez one ... Leop] wam Ewángelią przepowiádáli WujNT 1.Petr 1/12.

Szereg: »opowiedać się i okazować« (1): Ewányeliey s. w ktorey ſie iáwnie opowiedáią y okázuią wſzytki znáki y ſpráwy kroleſtwá tego Páńſkiego. RejPos 313.

Formacje współrdzenne cf POWIEDZIEĆ.

KK