![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: ORŁOWATY | Następne hasło: [ORMEZAR] » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
ORŁOWY (19) ai
Oba o jasne.
Fleksja
| sg | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m | N | orłowy | f | N | orłow(a) | n | N | orłow(e) |
| G | G | orłow(e)j | G | |||||
| A | A | orzłową | A | |||||
| L | L | L | orłowym | |||||
| pl | ||
|---|---|---|
| N | subst | orłow(e) |
| G | orłowych | |
| A | subst | orłow(e) |
sg m N orłowy (5). ◊ f N orłow(a) (1). ◊ G orłow(e)j (2). ◊ [A orzłową.] ◊ n N orłow(e) (4). ◊ L orłowym (4). ◊ pl N subst orłow(e) (1). ◊ G orłowych (1). ◊ A subst orłow(e) (1).
Sł stp notuje, Cn s.v. orli, Linde XVI – XVII w.
Przymiotnik od „orzeł”: do orła należący, orłowi właściwy, orłowi podobny, orli; aquilinus Mącz, Cn (19): Liſzká [...] Hnet orlętá pochwaćiłá: A ku orłowey żáłośći/ Podruzgáłá w wſzyſtkich kośći. BierEz H3; Mozg Orłowy á żołć z miodem iarzączym zmieſzany/ iaſnoſć wzroku przywraca FalZioł IV 17b; aby ſie iaycza barzo nie zagrzały w gniazdzie Orłowym. FalZioł IV 48c, IV 17b [2 r.]; a wſſyſtko ćiáło Orłowe [omne corpus aquilae] zápałáło ſie Leop 4.Esdr 12/3, *2v [2 r.]; BibRadz 4.Esdr 12/3; BielKron 339v; Aquilinus, Orłowy, Ut, Aquilinus nasus. Długi záłomiony nos. Mącz 13c; Clangor aquilae, Orłowy skrek. Mącz 55c, 141d; A (było) cżworo oblicże v iednego/ oblicże iedno/ oblicże cheruwá/ á oblicże wtore oblicże cżłowiecże/ á trzecie oblicże/ oblicże lwowe/ á cżwarte oblicże orłowe [facies aquilae] BudBib Ez 10/14, 4.Esdr 11/23; że ze trzech rzecży trudnych ku poznániu: to ieſt/ drogi Orłowey ná niebioſách [viam aquilae in caelis PolAnt Prov 30/18]: drogi Wężowey ná ſkále Drogi Okrętowey ná morzu: natrudniey poznáć drogę Młodzieńcá z Almą CzechRozm 130v.
W charakterystycznych połączeniach: orłowe(-y, -a) gniazdo (3), mozg, nogi, skrek, żołć, [w tekstach bibl.:] ciało (3), oblicze (2), skrzydła.
Przysłowia: Bo ná Orłowym gniaźdźie zorleie y ſowá/ Choć nocne obycżáie y rogáta głowá. KlonWor 56.
bibl. [Ps 102/5] [Mlodoſc twoie zwieſely/ Iák Orzlową znowy Krofej L5.]
Zestawienie: »orłowy kamień« = prawdopodobnie kryształ górski; lapis aquilae (Rost) [szyk 1:1] (2): (nagł) Aquille lapis. Capitulum. 7. (–) ORłowy kamień. Ten kamień podobny ieſt Kaſzſtanie/ á kiedy nim zachwieie/ tedy w nim kamień drugi w poſrzodku kołacze, á ten kamień rzecżon ieſt orłowy/ bo gdy orlicza chcze iaycza znieſć: ten Kamień ſamiecz przynoſi z Indiiey FalZioł IV 48b.
BK