[zaloguj się]
[pdf]

ORYJON (16) sb m

Zawsze -rio-.

Pierwsze o pisane zawsze dużą literą; drugie o jasne.

Fleksja
sg
N Oryjon
G Oryjona
A Oryjona
L Oryjonie

sg N Oryjon (9). ◊ G Oryjona (4). ◊ A Oryjona (2). ◊ L Oryjonie (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. w cytacie s.v. kosa.

1. n-pers mit. Piękny myśliwy, syn Posejdona lub Hyrieusa, zginął od ukąszenia skorpiona, nasłanego przez Artemidę; Orion i skorpion zostali zamienieni w konstelacje (z grec. ᾽Ωρίων) (3): [Dyjana] Orioná zábiła iż iey gwałt chciał vcżynić. BielKron 23, 22v; Orion/ który hárdą myślą vnieśiony/ Obiecował wygłádźić źwiérz ná wſzytki ſtrony. KochPhaen 22.
2. astr. Gwiazdozbiór równikowy, w Polsce widoczny od października do marca; wzejście Oriona po letnim przesileniu w Grecji zwykło sprowadzać sztormy i nawałnice [Orion – imię gwiazdy, vulgo Świętego Jakuba gwiazdka Mącz 268d; Gwiazda Ś. Jakuba, Kosy gwiazdy, Paliczka – Orion Cn] (13): (nagł) Orion, Koſy. (–) W Tym plácu/ gdźie rogáty Wół głowę położył/ Mało niżéy pochyły Orion ſye złożył. Koſámi drudzy zowią: á kto go przepátrzy/ Prózno znáku ná niebie świétnieyſzégo pátrzy. KochPhaen 13, 12 [2 r.], 14, 21, 22, 23, 24.
Wyrażenia: »dżdżawy Oryjon« (1): Niech ćię nie ſtráſzą niebieſkie známioná/ Iuż ſię dżdżáwego nie boy Orioná. KlonFlis B3v.

»jasny Oryjon« (1): POd nogámi iáſnégo Orioná/ Záiąc We dnie y w nocy bieży KochPhaen 13.

»wielki Oryjon« (2): Ten [Skop] pośrzodek niebá Depce/ gdźie Niedźwiadkowé oſtátnié rámioná/ Y świétny pás wielkiégo biega Orioná. KochPhaen 9, 22.

Synonimy: 2. Kosy, »świętego Jakuba gwiazdka«.

MK