[zaloguj się]
[pdf]

OSŁABIEĆ (41) vb pſ

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf osłabieć
praet
sg pl
1 m osłabiåłem m pers
2 m -ś osłabiåł m pers
3 m osłabiåł m pers osłabieli
f osłabiała m an
n osłabiało subst osłabiały
plusq
sg pl
3 m był osłabiåł m pers byli osłabieli
conditionalis
sg pl
3 m osłabiåłby m pers by osłabiali
f by osłabiała m an

inf osłabieć (11). ◊ fut 3 sg osłabieje (4). ◊ 3 pl osłabieją (4). ◊ praet 1 sg m osłabiåłem (2). ◊ 2 sg -ś osłabiåł (1). ◊ 3 sg m osłabiåł (6). f osłabiała (2). n osłabiało (2). ◊ 3 pl m pers osłabieli (1). subst osłabiały (2). ◊ plusq 3 sg m był osłabiåł (1). ◊ 3 pl m pers byli osłabieli (1). ◊ con 3 sg m osłabiåłby (1). f by osłabiała (1). ◊ 3 pl m pers by osłabiali (1). ◊ part praet act osłabiåwszy (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Utracić siły, zesłabnąć; zwątleć; oblanguere Calep, Cn; debilitari Mącz; cessare Modrz; elanguescere, remitti Cn (19): Alexander [...] potwirdzał rycerze ſwoie/ áby w tákowym boiowániu nie oſlábiáli [ne in tali certamine deperirent] HistAl M6; Pátrzże záſię ſtárością gdy iuż ciáło mdleie/ Iuż też rozum z duſzycą pewnie oſłábyeie. RejWiz 119v; Ale gdy ſie kto broni/ tego biy kto może/ A kiedyś iuż oſłábiał/ vciekay nieboże. RejZwierz 40v; Mącz 226a; SienLek 187; owi/ co ſie miecą/ łáią/ wyzywáią/ grożą/ przed bitwą/ poſpolicie hnet złożą/ y oſłábieią/ gdy ku rzecży przydzie GórnDworz K4; á w ktorym [starym] thák bárzo y kreẃ oziębłá/ y wnętrzne ſklepy oſłábiáły/ iż duſzá roſpoſtrzyć ſwej władzey iuż nie może GórnDworz Ll2v; iuż mdły ieſt/ iuż bárzo oſłábiáło przyrodzenie iego/ iuż ſie obronić nie może áni grzechowi/ áni cżártowi ſprzećiwnikowi ſwemu RejPos 52v; RejZwierc 241; osłábiáły ręce náſze [remissae (marg) debilitatae (–) sunt manus nostrae] BudBib Ier 6/24, Ier 49/24; gdźie táka chęć/ ábo nábywánia ábo okázowánia bogactw rośćie/ tám męſtwo/ ćwicżenie rycerſkie osłábieć [exercitationem militarem cessare] [...] muśi. ModrzBaz 82v; Calep 713b; PowodPr 5.

osłabieć czym (1): Aczći on był walecznym/ iák ieden Hánnibał/ A męſtwęm ni czułością nigdy nie oſłabiał. MycPrz I C4.

osłabieć w czym (1): Ale go ſtrofuie/ że oſłábiał w miłośći. WujNT Apoc 2 arg.

Zwroty: »osłabieć na duszy« (1): ábyśćie nie vſtawáli/ oſłábiawſzy ná duſzách wáſzych [animis vestris deficientes], WujNT Hebr 12/3.

»w mocy osłabieć« (1): á kiedy iuż z Chryſtuſem być [aposłowie i męczennicy] pocżęli/ w mocy oſłábieią? LatHar 330.

Szereg: »zdrobnieć i osłabieć« (1): ktore [chrześcijaństwo] ták bárzo zdrobniáło/ y oſłábiáło/ y w tym ſię kroleſtwie ná pułnocy kończy. SkarKazSej 663b.
2. Utracić pewność: desistere Mącz (3):

osłabieć na czym (1): Desistere sententia et a sententia [...], Popuśćić precz ſwego mniemánia/ osłábieć ná ſwym mniemániu. Mącz 396d.

osłabieć w czym (2): Ale wżdy nie maſz dla tego w myśli twey oſłábieć/ nie maſz wątpić áni roſpacżáć. KarnNap D2v; Cżekáiąc twey pomocy/ w mey teſkliwey ſpráwie/ Oſłábiałem w nádźiei/ y ſna zwątpił prawie. GrabowSet F.

3. Zaniedbać się, opuścić się (5): Lecż to [małżeństwo księży] nie ieſt wedle kanonu (to ieſt/ práwnie) ále wedle myśli ludzkich/ ktorzy zá cżáſem osłábieli SkarŻyw 456.

osłabieć w czym (4): ktorzy iſz byli w zakonney powinnośći oſłábieli/ vpominał ich cżęſto/ y reguły im vkázował: áby powołánia ſwego pilnowáli SkarŻyw 570, 285; Y nie oſłábiał [Abraham] w wierze [non inflrmatus est fide] WujNT Rom 4/19; Nie day Boże oſłábieć w nabożeńſtwie/ y miłośći ku vmárłym SkarKaz 383a.

4. Stracić na sile, na znaczeniu (6): Abowiem ieſli tego nie będzie vznánia náſzego s pokornemi prośbámi náſzemi/ pewnie by namożnieiſze były mocy náſze/ záwżdy nędznie oſłábieć muſzą/ á záwżdy vſtráſzone będą RejZwierc 264v, 256; ták gdy zwierzchne Ceremonie y obrządki (ktore ſą iáko kazánia y wyznánia) vſtáną/ oſłábieie prętko wiárá náſzá. SkarŻyw 114; KochWr 30; A zwłaſzczá iż poważność y moc y władza krolewſkiego máieſtatu oſłábiáłá/ fałſzywym y nieroſtropnym wolnośći ſzkodliwey rozſzerzánim/ śćiśniona y ſkrocona. SkarKazSej 659b.
Szereg: »zelżyć się i osłabieć« (1): iż káżde práwo by było namocnieyſze iáko będzie ná ſzrot puſzcżono/ á poważną roſtropnością nie będzye opátrowano/ káżde ſie zelżyć muśi y bárzo oſłábieć muśi. RejZwierc 36.
5. Zginąć, zaniknąć, zmaleć (8): RejWiz 4; Carz gdy chciał do Węgier iść/ Iż lod iuż był oſłábiał/ nieśmiał ſie nań ważyć. RejZwierz 37; iáko gniew pomaga bárzo ku męſtwu: nienawiść záſię á niechęć do złych ludzi/ ſpráwiedliwośći oſłábieć nie dopuſzcża GórnDworz Ff7v; Nieiza iedno muśiſz do tego Doktorá/ przed ktorim muſzą oſłábieć záwżdy ty chytre figle á ty záraſki á wymyſły iego [czarta]. RejPos 205; Bo ieſli gi [skarb] tu ná ziemi záłożymy/ iuż nie może być pobożny iuż tám ten ná górze zniſzcżeć muśi. Ieſli gi też ná gorze záłożyć chcemy/ iuż ten ziemſki ná ziemi oſłábieć muśi. RejZwierc 48v; GrabowSet K4v.
a. Ulec zniszczeniu (2): Iuż właſnego rozſądku rozum mieć nie może/ Gdyś ſkáźił inſtrumentá vbogi nieboże. Gdy kleſzcże oſłábyeią muśi kowal zmylić RejWiz 119v; Iuż wieſzaſz klucż ná ſzyi/ maczaſz kraty by nie oſłábiáłá/ pociągaſz kłotki. RejPos 138v.

Synonimy: 1. zdrobnieć, zwątleć; 5. zginąć, zmaleć, zniknąć.

Formacje współrdzenne cf SŁABIEĆ.

Cf OSŁABIAŁY

MŚ