[zaloguj się]
[pdf]

OSTANEK (19) sb m

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w ostać oraz -ek); -a- (15), -å- (4); -å- BudNT, StryjKron, WujNT, -a- : -å- BudBib (15:1).

Fleksja
sg pl
N ostanek ostanki
G ostanku
D ostankowi
A ostanek ostanki
I ostånkami
L ostanku ostånkoch

sg N ostanek (7). ◊ G ostanku (1). ◊ D ostankowi (2). ◊ A ostanek (2). ◊ L ostanku (1). ◊ pl N ostanki (1). ◊ A ostanki (3). ◊ I ostånkami (1). ◊ L ostånkoch (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

Pozostałość, reszta; koniec, ostatek; residuum PolAnt (19): Od mężow ręka twoia lehowo/ od męża z (tego) świáta/ ktorych dział w (tem) żywoćie/ á ſkárbem twoim nápełniaſz brzuch ich/ náſycáią ſię (ich) ſynowie/ á oſtánki ſwoie zoſtáwuią máłym ſwoim [reponent residuum suum parvulis suis]. BudBib Ps 17/14; bo bierze tegoż (drzewá) y grzeie ſię/ zápali też (piec) y piecże chleb/ á (z oſtánku) vdziála Bogá/ y kłánia ſię mu [et coquet panem: etiam operabitur Deum]. BudBib Is 44/15, I 369a marg, Ier 15/11; [Dla tego/ pri/ ieſtem Bogiem/ iż też ieſtem posłáńcem Bożym/ á nád to y poświęconym od Bogá. Niemowi: dla tego żem ſie z Bogá vrodźił. Homouſiáńſkie to ieſzcże á Papieſkie oſtánki/ bez piſmá ś. wymyślone. BudArt L8].

[ostanek czego: á zátym Turek oſtánek Węgierſkiey źiemie v Rákuſzan weźmie GrabZdanie S3v, D2, D2v.]

Wyrażenie przyimkowe: »na ostanku« (1): A ná oſtánku dni [in fine dierum] ktore był krol zámierzył/ áby ie w wiedziono (przedeń) tedy ie w wiodł Podkomorzy przed Newuchad-nocará. BudBib Dan 1/18.
a. O człowieku: pozostały przy życiu, ocalały; reliquus, residuus PolAnt (14): Dam Cydkijahá krolá Iehudſkiego y sługi iego/ y lud/ y oſtánki w mieśćie tym [residuos in civitate hac] (co ſię zoſtáło) od moru y od miecżá/ y od głodu do ręki Newuchad-recará krolá Bawelſkiego BudBib Ier 21/7; A oto oſtánek w niey [w Jeruzalem] ktory vſzedł/ wywiedzieni ſynowie y corki [Et ecce remanebit in ea euasio eductorum filii et filiae]/ oto oni wynidą do was/ á oglądaćie drogę iych/ y ſpráwy iych/ á poćięſzeni będziećie po złem BudBib Ez 14/22, Ioel 2/32, Rom 11/5.

ostanek kogo, czego (10): wykidam też oſtánki domu Iárowehámowego iáko kidáią gnoy áż do ſzcżątká. BudBib 3.Reg 14/10; zoſtawił krol Bawelſki oſtánek/ Iehudy/ y przełożył nád niemi/ Gedal-iáhá ſyná Achikamowego ſyná Sżáfánowego. BudBib Ier 40/11; Ktory Bog podobny ieſt tobie? (bo) odpuſzcżaſz niepráwość/ y miiaſz wyſtępek oſtánkowi dziedzictwa twego. BudBib Mich 7/18, Ier 25/20, 40/15, Ez 9/8, Soph 2/7, 8; Litwá z oſtankámi Pruſſow pogánow vſtáwicznymi wytarczkámi/ y naiázdámi/ Krzyżakow/ w Pruſiech y w Liflanćiech dręczyli/ y trapili. StryjKron 375; Ieſli z łáſki ſą wybráne y zbáwione oſtánki Zydow/ tedyć nie z vczynkow WujNT 563; [tákże w Taurice álbo Prekopie/ ſą oſtanki Gotow álbo Getow Litewſkich StryjKron 34 (Linde)].

[W przeciwstawieniu: »początek ... ostanek«: początek narodów Amalek/ lecż oſtánek iego zginie do ſzcżątku. BudBib Num 24/20 (Linde).]

Szereg: »ostanek a ostatek« (1): Przeto żywę ia mowi Iehowá [...]/ że Moaw iáko Sodomá będzie/ á ſynowie Hamonowi iáko Gomorá/ ogrod ná pokrzywy/ y iámá ſolna/ a puſtynia wiecżna/ oſtánek ludu mego [residuum populi mei] złupią ie/ á oſtátek narodu mego [et residuum gentis meae] odziedzicżą ie. BudBib Soph 2/9.
b. [Relikwie:
Szereg: »ostanki abo szczątki«: Reliquie, po Grecku Lipſana, po Polſku/ Oſtánki/ ábo ſzczątki świętych. RegułaKlon Pv marg.]

Synonimy: reszta; a. ostały.

Cf OSTATEK, [OSTAWEK]

AW