![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: OŚWIECAĆ SIĘ | Następne hasło: OŚWIECAN » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
OŚWIECAJĄCY (13) part praes act
-ś- (7), -ſ- (5), -s- (1).
o prawdopodobnie jasne (tak w o-); a jasne; teksty nie oznaczają é.
Fleksja
| sg | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m | N | oświecający | f | N | oświecającå, oświecając(a) | n | N | oświecając(e) |
| A | oświecający | A | A | oświecając(e) | ||||
| I | I | oświecającą | I | oświecającym | ||||
sg m N oświecający (2). ◊ A oświecający (1). ◊ f N oświecającå (2), oświecając(a) (1). ◊ I oświecającą (3). ◊ n N oświecając(e) (2). ◊ A oświecając(e) (1). ◊ I oświecającym (1).
Sł stp s.v. oświecać, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. oświecić.
Znaczenia
- 1. Wysyłający światło; świecący (8)
- 2. Przemieniający świadomość, nauczający (4)
- 3. Przywracający wzrok; przen (1)
1. Wysyłający światło; świecący; illuminans Vulg; circumfulgens PolAnt; illuminandi vim habens, lucem afſerens Cn [w tym: kogo, co (7)] (8): Słońce oſwiecáiące po wſſyſtkich rzecżách poyźrzáło Leop Eccli 42/16.
W przen (1): [pisma święte] Swiatłem nam ſą/ świecą/ y iáſną pochodnią/ w pośrzod wſzech ćiemnośći świáta tego nas oświecáiącą BibRadz *3v.
a. Gdy światło jest zesłane przez Boga (2): A był obłok ćiemny/ á oświecáiący noc Leop Ex 14/20; vyrzałem z niebá nád świátłość ſłonecżną oświecáiące mię świátło BudNT Act 26/13.
b. Gdy światło ma właściwości nadprzyrodzone (4): O iákoſz wy ſtániećie przed oną ſwiecą wietzną/ wſzyſtek ſwiát oświecáiącą? KrowObr 88v; GrabowSet R; IEzus miły/ ieſt świátłość prawdźiwa/ oſwiecáiąca káżdego cżłowieká/ ná ten świát przychodzącego. LatHar 527; WujNT Ioann 1 arg.
2. Przemieniający świadomość, nauczający [w tym: co (3)] (4): Specułativa scientia, osvyeczaiącza BartBydg 147b.
W połączeniu szeregowym (1): Y ty ieſteś on niebieſki ogień [...]: ogień/ ſumnienia náſzego zmázy ocżyśćiáiący/ y trawiący/ rozumy ludzkie oświecáiący/ wolą nakoniec ludzką zapalaiący/ y do wſzelkiey pobożnośći wzbudzaiący. LatHar 34.
Wyrażenie: »oświecający serca« (2): gdzie tę pánnę w wáſzych Mſzach Dijabelſkich zowiećie [...] ſwiáthłem oſwiecáiącym ſercá ludzkie KrowObr 192, 176v.
3. Przywracający wzrok; przen [co] (1):
Wyrażenie: »oświecający oczy« (1): Przykazánye páńſkye ſwyátłe álbo yáſne/ oſwyecáyące oczy [praeceptum Domini lucidum illuminans oculos Vulg Ps 18/9]. KromRozm III B8v.
Cf OŚWIECAĆ
MMk