Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZNIESIENIE

Następne hasło: ROZNIESIONY »

ROZNIESION (11) part praet pass pf

rozniesion (6), rozniesiony (5).

Pierwsze o oraz e jasne; w formach złożonych drugie o jasne; formy niezłożone z tekstów nieoznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	rozniesiony, rozniesi(o)n	f	N	rozniesi(o)na	n	N	rozniesi(o)no

pl
N	m pers	rozniesi(e)ni
N	subst	rozniesion(e), rozniesi(o)ny
L		rozniesionych

sg m N (attrib) rozniesiony (1), (praed) rozniesi(o)n (1). ◊ f N (praed) rozniesi(o)na (2). ◊ n N (praed) rozniesi(o)no (2). ◊ pl N m pers rozniesi(e)ni (1). subst f rozniesion(e) (2), rozniesi(o)ny (1); ~ (attrib) -(e) (1); ~ (praed) -(e) (1) LubPs, -y (1) RejZwierc. ◊ L rozniesionych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: rozniesiony od czego [w tym: żywotne (1)] (3), przez kogo, przez co (żywotne) (2); od czego RejPs, RejZwierc; przez co RejPos; od czego : przez kogo LubPs (1:1).

Sł stp s.v. roznieść, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. roznieść.

Znaczenia

1. Który się rozprzestrzenił lub został rozprzestrzeniony w różne strony, rozproszony (o wielu obiektach) (5)
- Przen: Rozkradziony, roztrwoniony (1)
- a. W powietrzu i w wodzie (4)
  - Przen (1)
- b. [O grupach ludzi]
2. Który stał się jawny, powszechnie znany, sławny, rozpowiedziany (5)
3. W wyrażeniu: »rozno rozniesiony« = nieustannie się zmieniający, nieuporządkowany, chaotyczny (1)

1. Który się rozprzestrzenił lub został rozprzestrzeniony w różne strony, rozproszony (o wielu obiektach) (5):

Przen: Rozkradziony, roztrwoniony (1):

Wyrażenie: »po rozmaitych miejscach rozniesion« (1): gdy iuż wiele złotá po rozmáitych mieyſcách było rozniesiono [vasis ... multis exportatis]. BibRadz 2.Mach 4/39.

a. W powietrzu i w wodzie (4):

W porównaniach (2): Abowyem nie ináczey iáko dym od wiátru roznieſiony/ ták prętko niſſczeią dni moie RejPs 148; RejZwierc 263.

Wyrażenia: »po powietrzu a w wodzie rozniesion« (1): Niepodobnać też to/ áby ciáło z martwych wſtáć miáło/ ktore po powietrzu przez ptaki/ á w wodach przez ryby/ roznieſiono bywa. RejPos 67v.

»po stronach rozniesion« (1): Abowiem ty wſzytki ine mocy/ ieſli przy nich nie będzie mocy Páńſkiey/ ſą tho iáko proch á iáko perzyny co ſnádnie od wiátru po ſtronach mogą być roznieſiony. RejZwierc 263.

Przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): LubPs gg5 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »po powietrzu rozniesiony« (1): W gniewie moim ſrogim głodem będą wytrawieni [złośnicy]/ A od ptáſtwá po powietrzu będą roznieſieni/ Zębámi okrutnych beſtiy będą mordowáni LubPs gg5.

b. [O grupach ludzi:

Wyrażenie: »rozniesiony po rozmaitych krainach«: Ták też nie tylko dla grzechow/ ále dla Pogánow ſpráwił to/ iże Zydowie woynámi byli roznieſieni po rozmáitych kráinach dálekich GilPos 80v.]

2. Który stał się jawny, powszechnie znany, sławny, rozpowiedziany; provulgatus HistAl; dissipatus Mącz (5):

Fraza: »był rozniesion głos [o czym]« (1): HistAl N2v cf »po wszystkim świecie rozniesion«.

Wyrażenia: »szyroce rozniesion« (1): LubPs E2v cf »opowiadan i rozniesion«.

»po wszystkim świecie rozniesion« (2): tedi po wſzyſtkim ſwiecie był roznieſion głos o ſmierći Alexandrowey [per universam terram provulgatus est interitus Alexander]. HistAl N2v; ReszPrz 27.

»rozniesiona wieść« (1): Rumores dissipati, Rozſiáne/ roznieśione wieśći. Mącz 360c.

»wszędy rozniesiony« (1): Y ony Boſtwá yego dziwne táyemnice/ Wſſędy ſą roznyeſione ná zyemſkye gránice. LubPs E3.

Szeregi: »opowiadan i rozniesion« (1): iáko ſzyroce prawdá Ewányeliey ſwiętey miáłá być po wſzytkich gránicach zyemie ſławnie opowiádaná y roznieſioná/ przez Apoſthoły ſwięte LubPs E2v.

»rozniesion i rozszerzon« (1): Ma też być náuká zdrowa y prawdźiwa Kátholická/ to ieſt/ po wſzyſtkim świecie roznieſioná/ y rozſzerzoná ReszPrz 27.

3. W wyrażeniu: »rozno rozniesiony« = nieustannie się zmieniający, nieuporządkowany, chaotyczny (1): á nierownoby mogł lepſzych cżáſow vżyć/ niż w ták záwikłánych á rozno roznieſionych rozmyſlech ſwoich. RejZwierc 20.

Cf ROZNIEŚĆ SIĘ