Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OWRZEDZENIE

Następne hasło: (OWRZEDZIĆ) »

OWRZEDZIAŁY (9) part praet act

o prawdopodobnie jasne (tak w o-), e prawdopodobnie po (tak w owrzodzenie; Cn e jasne); a jasne.

Fleksja

sg
m	N	owrzédziały	n	N	owrzédział(e)
	G			G	owrzédział(e)go
	A	owrzédziały, owrzédział(e)go		A	owrzédział(e)
	I			I	owrzédziałym

pl
L		owrzédziałych

sg m N owrzédziały (1). ◊ A owrzédziały (3), [owrzédział(e)go]. ◊ n N owrzédział(e) (1). ◊ [G owrzédział(e)go.] ◊ A owrzédział(e) (2). ◊ I owrzédziałym (1). ◊ pl L owrzédziałych (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. owrzedzieć.

Znaczenia

Okryty wrzodami, zaatakowany przez wrzody (9)
- W przen (4)

Okryty wrzodami, zaatakowany przez wrzody; hulcerosus, pulmoneus Cn (9): w peripleumonijey/ to ieſt w owrzedziałych płuczach FalZioł V 4v; Lekarzſtwa na owrzodziały ięziczek [dziecka]/ na ktorim ſie pęcherze czynią bolącze. FalZioł V 39v; Ná żołądek owrzedźiáły. SienLek 96v marg; Był też niektory żebrak imieniem Lázarz/ ktory leżał v wrot iego [bogacza]/ wizytek owrzedźiáły [ulceribus plenus; pełen wrzodów WujBib] WujNT Luc 16/20; [BibRadz Luc 16/20 (Linde); BudBib Luc 16/20 (Linde); Wziąwſzy krochmal/ z rożaną wodką zmieſzay/ á trochę [...] poſmáży/ á tym ięzyk owrzedźiáły [owrzodzony FalZioł V 39v] máży. SienHerb 469a].

[Wprzeciwstawieniu: »owrzedziały ... uwielbiony«: widziałeś go [Łazarza] w głodzie/ oglądayże go teraz w doſtátku wielkim; widziałeś go owrzedziáłego / oglądayże też vwielbionego WujPosN 1584, II 65 (Linde)].

W charakterystycznych połączeniach: owrzedziały(-e) języczek, płuca, żołądek.

Szereg: »owrzedziały albo okrostawiały« (1): Ale gdy baczyſz żołądek owrzedźiáły/ albo okroſtáwiáły/ możeſz miáſto octu piwá álbo wody w thy lekárſtwá vżywáć SienLek 96v.

W przen (4):

W połączeniu szeregowym (1): zmiłuyże ſie też [Panie] nád tym nędznym á owrzedziáłym á tym ſproſnym trędem zaráżonym ſumnieniem moim RejPos 214.

Wyrażenie: »[grzechem] owrzodziało sumnienie« (4): Záwiężyſz á opátrz ty márne á ſmrodliwe rány náſze/ á owrzedzyáłe ſumnienie náſze. RejPos 211v, 183, 214, 214v; [RejKat 64; Abowiem ſkoro namniey co záboli/ wnet ſię [ludzie cieleśni] o Lekárzá [...] ſtáráią/ zápomniawſzy grzechem owrzedźiałego Sumnienia ſwego GrzegŻarnPos 1597 411 (Linde)].

Synonim: okrostawiały.

Cf OWRZEDZIEĆ, OWRZEDZONY