[zaloguj się]
[pdf]

OZIMI (16) ai

ozimi (14), ozimy (2); ozimi : ozimy ZapWar (7:1), SarnStat (2:1).

o jasne.

Fleksja
sg
mNozimy fNozimiå nNozimi(e)
G Gozimi(e)j Gozimiégo
D D Dozimi(e)mu
A Aozimią Aozimi(e)
I I Iozimi(e)m
L L Lozimi(e)m
pl
G ozimich
A subst ozimi(e)

sg [m N ozimy. ◊ f N ozimiå.] ◊ G ozimi(e)j (1). ◊ A ozimią (2). ◊ n [N ozimi(e).] ◊ G ozimiégo (4); -égo (1), -(e)go (3). ◊ D ozimi(e)mu (1). ◊ A ozimi(e) (4). ◊ I ozimi(e)m (1). ◊ L ozimi(e)m (1). ◊ pl G ozimich (1). ◊ A subst ozimi(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Pochodzący z jesiennego siewu lub nań przeznaczony (o zbożu); „ozimi” quasi „około zimy” alioqui dicendum est, hibernus, sementivus Cn (14):
Wyrażenia: »pszenica ozimia« (1): bo w Ieśieni tylko żyto á pſzenicę oźimią śieią: ále ná Wioſnę wſzelákie zboża y ogrodne rzecży GostGosp 98; [LustrMalb I 1565/107].

»siejba ozimia« (1): przedawſzy dźiedźinę [...] álbo rolą wſzyſtkę wypráwiwſzy śiéybę oźimią y letnią pánu oddawſzy [hyemalibusque et aestivalibus seminatis domino resignando JanStat 1084] [...] będźie mógł [kmieć] wedle woléy ſwéy odéydź. SarnStat 657.

»zboże ozim(i)e« [szyk zmienny] (2): niech ma trzećią część zboża oźimégo [de frumentis hyemalibus JanStat 206] SarnStat 191, 673; [InwSzlachKal 1593 nr 57].

[»żniwo ozimie« = zbiór zbóż ozimych: Czasu żniwa ozimiego od pożęcia kop 10 oziminy płacą jem z zamku per sol. 16. LustrMalb I 1565/101, 102.]

»żyto ozim(i)e« [szyk 8:1] (9): Iakom ya nyewsyal zytha ozymyego dwunasczie kop ZapWar 1542 nr 2567, 1535 nr 2547, [1544] nr 2586, 1545 nr 2628, 1546 nr 2638, 2582, 1549 nr 2680 [2 r.]; GostGosp 98; [LustrMalb I 1565/62; InwSzlachKal 1592 nr 53.]

Szeregi: [»jary i ozimi«: ze [...] ma dopuſzczicz ludzym pana maczyeia Grunowſkiego dwoie zytho yare y ozymye ſzyancz. ZapWpolKośc 1547/41.]

»ozimi i letni« (2): áby od świętá S. Woyćiechá/ áż do zebránia wſzyſtkich zbóż oźimich y letnich [omnium frugum, hyemalium et aestivalium JanStat 1109] z pól [...] żaden nie śmiał polowáć. SarnStat 673, 657.

a. W funkcji rzeczownika: »ozimie« = wszelkie zboże siane na zimę (2):
Szereg: »(ni) jare i (ni) ozimie« (2): Thako ſzią tha burza rozwyn na bori na laſſi na pvſthe dzyądziny [...] gdzieby nykomv nyezaſkodzila ny yaremv ny ozymyemv, vymye ocza etc. LibMal 1544/89, 1544/89.
2. [Przeznaczony pod jesienny zasiew:

W połączeniu szeregowym: Przy Pobiedziskach [...] ma troje pole ozimie, jarne, ugorne. LustrWpol I 271.

Wyrażenia: »rola ozimia«: Folwarkowe role we 3 pola jednako rozmierzone, na nienagorszym gruncie, teraz ozimie i jare nadobnie się pokazały LustrPłoc 200.

»zagon ozimy«: Iedno pole [...], które ma w sobie włók 17, na którym roku przeszłego siano oziminę, licząc w każdą włókę per 20 sulcos małych zagonów ozimych. LustrMaz I 46.

»zasiewek ozimi«: Z zasiewkiem ozimym, to jest dział wielgi pod gęstą miedzą zasiany żytem ozimiem aż do końca InwSzlachKal 1592 nr 53.

Szereg: »ozimi i jary«: LustrPłoc 200 cf »rola ozimia«.]
3. Urodzony jesienią, przed zimą (o zwierzęciu) (1):

W przeciwstawieniu: »ozimi ... wiosenny« (1): Ariſtotelles y Auicena piſzą iże owcze dwa kroć ſie rodzą do roku/ Niektore na wioſnę/ niektore na ieſionki, [...] Chocia w niektorych ſtronach więczey chwalą ozimie niż wioſenne FalZioł IV 1d.

[Wyrażenie: »woł ozimy«: Woł karmny złot. 4. Woł ozimy złot. 3. UstWojsk 1582/340.]
4. Zimowy, na zimę przeznaczony (1): Też letni [= stary] wąż co rok z śiebie młodego vcżyni/ Z oźimiey ſię ſkory lini. KlonŻal C2v.
a. [Dotyczący okresu zimowego: POSTILLE MNIEYSZEY Cżęść Pirwſza Oźimia To Ieſt Krotkie Kazánia/ ábo Wykłády Swiętych Ewángeliey/ ná káżdą Niedźielę/ y nákáżde święto/ od Adwentu áſz do przenaświętſzey Troyce WujPos 1579 kt.]

Synonimy: 2. »zagon ozimy«: ozimek; 4. zimowy.

Cf OZIMNY, OŹMINY

EW