[zaloguj się]
[pdf]

OŻANKA (30) sb f

ożanka (3), ozanka a. ożanka (27); ożanka SienLek (3); ozanka a. ożanka FalZioł (26), Calep.

o z tekstów nie oznaczających ó lub pisane dużą literą, -a-, [-å-]; końcowe a jasne.

Fleksja
sg
N ożanka
G ożanki
D ożance
A ożankę

sg N ożanka (20). ◊ G ożanki (6). ◊ D ożance (2). ◊ A ożankę (2).

Sł stp: ożanka, ożenka, Cn: ozanka, Linde XVII – XVIII w.

bot. Teucrium flavum L; ożanka, roślina z rodziny wargowych (Labiatae) o kwiatach purpurowych albo żółtych, występująca w licznych gatunkach, mająca właściwości lecznicze; chamaedrys, chamaerops, hemionion a. hermion, serrata, splenium Cn (30): Galienus powieda iſz ieſth moczy ciepłey y wyſuſzaiącey/ á ſtąd ieſt barzo podobna ozanka ku dębcżinie. FalZioł 1 36c; Theż opuchłym ludziem ieſth pożytehcżna [!]/ martwy płod z żywota wypądza/ á z właſzcża vwarzona ozanka w oczcie á w wodzie ſledzionę zatwardziałą odmiękcża FalZioł I 36c; Ozanka ieſth ſmaku trochę gorzkiego/ y troſzkę przykwaſnieyſzem á dla tych ſmakow ieſt barzo vżythecżna naprzeciwko niemoczam ſledziony FalZioł I 36d; Też gdy ieſth zielona ozanka ma mocz goiączą rany naraſzcżaiącz ciałem FalZioł I 37b, I 36c [2 r.], d, 37b; SienLek 203v, Xxx3; [Ożanká/ Trissago, herb Volck Ppp4v].
Wyrażenie: »korzeń ożanki« (4): Też gdy vwarżyſz korzeń Ozanki w wodzie á z oną wodą rozmąciſz mąkę iarą tak iſz vcżyniſz plaſtr [...]/ Tedy ten plaſtr przykładay na mieſcza ktoreby cżuynoſci niemiały FalZioł I 37c, I 37b, c [2 r.].
Zestawienia: »biała ożanka« (1): Ktemu też dobrze białą Ożánkę w piwie wárzyć/ áż do połowice wywrę/ á onę polewkę pić/ mocnie to pićie biegunkę ſtánowi/ ták czerwoną iáko y białą. SienLek 102v.

»mała ożanka« = trissago Calep, Cn; trixago Cn [szyk 6:4] (10): (nagł) Camepitteos. Mała Ozanka. [...] (–) OZanka mała/ kthora ſię Z groeczkiego ięzyka wykłada mała ſoſnka albo choia ábowiem woniey zeſt [!] to ziele ſoſnowey/ á ieſt mała ozanka podobna iakmiarz we wſzythkich włoſnoſciach wielkiey ozancze FalZioł I 36d; mala Ozanka ieſt ziele ktore roſcie lieda gdzie naziemi/ á ieſt troiaki rodzay iey/ iedna ſnich ieſt więczſzey moczy/ ktora ma liſtki iakoby roſchodnik/ iedno iſz trochę mnieyſze a koſmate FalZioł I 37a; Trzeci rodzaj małey Ozanki/ ma gałąſki naſubtelnieyſze/ blade y koſmate/ á to ieſt prawy ſamiecz FalZioł I 37a, +3b, I 36d, b [2 r.], c; Trissago – Vzamkamala [!]. Calep 1088a.

»ożanka mniejsza« (1): (nagł) Sertula. (–) TO ziele wzroſtem podobne zwończowi/ powiedaią lekarze iżeby w moczy było podobne ozancze mnieyſzey FalZioł I 141c.

»wielka ożanka« = teucrion Cn [szyk zmienny] (6): (nagł) Camedreos. Wielka ozauka [!]. je lenger je lieber. [...] (–) WIelka ozanka ieſt ziele niebarzo wyſokie/ podobne ku dębcżinie liſtki ma przyſzyrſzym ku miętcze podobne á roſkraiane FalZioł I 36b, +3b, I 36 żp, 37a, V 27; [Camepitheos vyelka oszanka GlosyKórn I 119; Ożánká kłośna álbo wielka/ Teucrium maius. SienHerb L#].

EW