1. Mężczyzna młody lub w sile wieku (niekiedy w funkcji podobnej do dzisiejszego „facet”); iuvenis, vir Mącz; puer PolAnt (78):MetrKor 38/287; [Matys] yeſth pacholek nyſky a dopyero mv ſzyą waſz ſipye LibMal 1547/129; wſukny nyemyeczkyey ſcharey maſzczy [...] chodzi pacholek yeſcze nyeobroſly LibMal 1554/ 183v, 1543/75v [2 r.], 1545/94, 106v, 1547/130; BielKom Dv, F4; Vir fortis ad pericula, Mężny á cziſtego ſercá páchołek. Mącz 134d; Praevalidus iuvenis, Duży páchołek. Mącz 474d, 121a, c, 143c, 193d, 420c, 498c [2 r.], 499c; ſzedł ſam/ ſług nie cżekáiąc do goſpody ſwey/ ktorey niewiedział: Owa pytáiąc ſie to tego/ to owego/ trefi ná iákiegoś páchołká/ y mowi mu/ Towárzyſzu niewieſz gdzie thu moiá goſpodá. GórnDworz P8; Wielkiemu iednemu/ y otyłemu páchołku rzekł kthoś/ Y thu ná trumnę niemáło drzewá wynidzie GórnDworz Sv, E8v, M5v, M7v, N2, O3v (12); tego cżyſtym páchołkiem zową kto ſie nawięcey w ty opilſtwá á w ty wſzetecżeńſtwá nabeſpiecżniey wdawa. RejZwierc 34v, 238v, 260; BielSpr b3; SkarJedn 36; Wedle wzroſtu ieſt ſuknia: á máłemu rosłe^go páchołká ſzátá nie służy. SkarŻyw 31; KochPieś 48; PudłFr 63; gdyś swiadomeś wḿ iakoto dom rodowity, y iako ochotni Pacholcy, się wnim rodzą, dorzeczy rycerskich ActReg 131; Initus - Złaczenię pachołka zniewiaſtkąm. Calep 530a; CiekPotr 34; CzahTr C4v; Ieſt cżłek bárzo łáſkáwy/ więc Zołnierz wyborny/ Máiętny/ w ſpráwách ſwoich páchołek wydworny. PaxLiz C2v, C4v, D; KlonFlis F3; Vcżćie ſię y wy ſtárſzych ſłucháć mołoycowie: Byśćie nie przyſzli ná punkt ná ten gdźie iuż owo Pocżną łektáć páchołká/ choćia mu nie zdrowo KlonWor 38; Lycurgus Práwotworcá/ dał práwá ſurowe Ná ludźi prożnuiące; ná pachołki owe Co záwſze chcą ſmácżno ieść/ [...] nigdy nic nie robić. KlonWor 44, 4, 55, 68; ZbylPrzyg B4.

W przeciwstawieniu: »pachołek ... starzec« (1): A ták iáko w młodym páchołku/ chwalą ludzie ſtátecżność/ á poſtánowienie [...]: ták záſię káżdemu ſie podoba ow ſtárzec żywy/ ktory [...] GórnDworz K4v.

2. Służący, zwłaszcza młody; paź; famulus, pedis equus Mącz, Cn; satelles Mącz; puer PolAnt; administer, assecla, minister, ministrator, praeminister Cn (108): BielŻyw 164; LibMal 1543/74, 1545/ 94v, 1550/153v, 1553/176v; RejWiz 72, 73; (nagł) Co ſąſiádowi páchołká dawał. (–) PAchołká ſąſiádowi/ ſąſiad przykázowáł/ A zá dobrego ſługę/ pewnie obiecował. RejFig Cc3v, Aa8 [2 r.], Cc3v, Cc4v; SIędzyeſz zá ſtoł áno gi/ ſtrzęſiono fiołki/ Poglądaſz ná wąſáte/ co ſtoią páchołki. Radeś gdy ich przed tobą/ z wodą kilko ſtánie/ Ręcżnik dzyerżąc/ á mowiąc/ miłośćiwy pánie. RejZwierz 142v, 134v, 137v; BielKron 125; Mącz 117d, 269c, 294a, 369b; Prot C, Dv; SienLek 190v; GórnDworz R6v, S5v; Chowaſzli dźiś páchołká/ inákſzyć nie będźie/ Iedno zá ſtoł ṕoſpołu [!]/ s ſwoim pánem ſiędźie. BielSat D3v, C4v, D3v marg; Przyiedzye też záſię pan Zięć do páná Szwagrá/ álić konie w kárcżmie y s páchołki RejZwierc 31, 53, 61 marg, 66v, 101, 106v, Aaa4; MycPrz I B2, II C3; KochFr 105; KochPieś 20, 23; PudłFr 25; BielRozm 23, 29 [2 r.]; Iákoż by tu byłá prawdźiwa Wolność/ nie potrzebowaliby celnieyſzy ludźie w Polſcze ták wiele páchołkow zá ſobą y przed ſobą (marg) Dla czego możni ſług śiłá chowáią. (–) GórnRozm A4v, E2 [2 r.], H2v, H3v, L3; GrabPospR N3, N4v [3 r.]; PowodPr 69; A ták iużeſz Pácholcy we wſzem dogadzayćie/ W ſwych poſługách przyſtoynych/ ſercá dodawayćie. PaxLiz E2, E3v; KlonWor 56, 78.

pachołek czyj [w tym: pron poss (8), G sb (2), ai poss (2)] (12): BielKom F4; Ale záſię mieć trzebá w groźie ſwe Páchołki. Prot C4; Po obiedzie/ pácholcy páná Giżyckiego [...] ięli pytáć ſług páná Krákowſkiego GórnDworz S4v; A (ták) poſzedł (on) młodzieniec páchołek prorocſki do Rámothá Gilehadſkiego. BudBib 4.Reg 9/4, 2.Reg 13/17, 28, 29, 4.Reg 5/20, 23; PudłFr 17; PaprUp I3v; PaxLiz B4.

W połączeniach szeregowych (5): PowodPr 70, 83; SkarKaz 580b; VotSzl C4; Rzadki pánoſzá bez iedwabiow/ bez poſzoſtnych koni/ bez kilánaśćie páchołkow/ y bárwy iedwabney/ bez kolebek y ſtroynych obitych kotczych ieźdźić niechcą. SkarKazSej 704b.

W przeciwstawieniu: »pan ... pachołek« (1): Bo gdzye pan gdzye páchołek nie záwżdy tám znáią/ Kiedy ſie więc omácmie [pijani] po kąciech drápáią. RejWiz 15v.