[zaloguj się]
[pdf]

PALUCH (19) sb m

paluch (4), paluchy w pl t (15) [w znacz. 1.b. i 2.].

[-a-, -å-].

Fleksja
sg pl
N paluch paluchy
G Palucha, Paluch paluch(o)w
D paluchom
I paluchami, paluchy

sg N paluch (2). ◊ G Palucha (1), Paluch (1) ZapWar. ◊ pl N paluchy (11). ◊ G paluch(o)w (2). ◊ [D paluchom.] ◊ I paluchami (1), paluchy (1) FalZioł (1:1); [-ami], -(a)mi.

Sł stp: paluchy, Cn brak, Linde także XVII(XVIII) – XIX w.

1. To, co się wkłada na palce lub ręce (3):
a. Naparstek; dactylotheca, digitale Calep (2): Dactylotheca [...] pro tegumento manus, vel digitorum sumitur. Paliuch. Calep 286a, 323b.
b. pl t Kajdany (1): Manica – Rękaw. Manicae etiam dicuntur manuum vincla [...] Paluchi, pętoręczne. Calep 635b.
2. bot. Colchicum autumnale L. (Rost); zimowit jesienny, bylina z rodziny liliowatych (Liliaceae); Colchicum, Ephemeron Calep (14): Hermodactilus. Paluchy. FalZioł [+3]d; PAluchy/ ieſt ziele ktore kwitnie na oſtatku ieſieni FalZioł I 62d; gdy prziłożyſz paluchow/ lipkie wilkoſci wygania FalZioł I 66b, I 62d [2 r.], 63a żp, 142c, II 135b, V 94, 101, 113v; Calep 214a, 366a; [Páluchámi nieſłuſznie/ Zimowit zową SienHerb L#, 552 [2 r.] (Linde)].
Wyrażenie: »korzeń paluchow« (1): Też korzeń tich paluchow ma mocz pryciągaiączą/ trawiączą y roſpądzaiączą. FalZioł I 63b.
[Szereg: »paluchy abo poźne sasanki«: (nagł) Páluchy ábo pozne ſaſánki Colchicum [...] (–) PAluchy/ ieſt źiele ktore kwitnie ná oſtátku ieſieni SienHerb 77 (Linde).]
3. n-pers (2):
Zestawienia (2): yakom ya nyesbyl robothnego Iakvba paluch kmyeczya Swyathszego pyelaszkowa Slachethnego maczyeya Smnyeyshego pyelaszkowa ZapWar 1529 nr 2353; LibMal 1554/185.

Synonim: 2. zimowit.

SBu