[zaloguj się]
[pdf]

PAPIEŻ (3464) sb m

a pochylone (w tym 52 r. błędne znakowanie). ◊ -éż (18), -eż Mącz (2). ◊ -eż- (41), -éż- (3); -éż- Oczko, KochWr, -eż- : -éż- OrzQuin (19:1).

Fleksja
sg pl du
N påpiéż påpieżowie, påpieże
G påpieża påpież(o)w
D påpieżowi påpież(o)m
A påpieża påpieże papieżu
I påpieżem påpieżmi, påpieżami
L påpieżu påpieżach, påpież(o)ch
V påpieżu
inne sg G a. A - påpieża

sg N påpiéż (1636). ◊ G påpieża (711). ◊ D påpieżowi (217). ◊ A påpieża (132). ◊ G a. A påpieża (22). ◊ I påpieżem (323); -em (8), -(e)m (315). ◊ L påpieżu (51). ◊ V påpieżu (3). ◊ pl N påpieżowie (132), påpieże (29); -e WujJud (2), CzechRozm (2); -owie : -e KrowObr (26:13), BielKron (10:1), SkarJedn (27:2), CzechEp (18:8), NiemObr (31:1). ◊ G påpież(o)w (98). ◊ D påpież(o)m (29). ◊ A påpieże (35). ◊ I påpieżmi (14), påpieżami (1) ReszList. ◊ L påpieżach (25), påpież(o)ch (2) KromRozm III, BielKron; ~ -ach (18), -åch (7); -ach OrzList, SkarJedn, SkarKaz; -åch KrowObr, -ach : -åch CzechEp (6:2), NiemObr (8:3), ReszHoz (1:1). ◊ sg a. pl G skrót (1). ◊ du A (cum nm) papieżu (3) BielKron 187v, NiemObr 62, 176.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Głowa kościoła rzymskokatolickiego; papa Murm, Mymer1, Miech, JanStat, Cn; Romanus pontifex Murm, Modrz, JanStat, Cn; Summus pontifex a. sacerdos Mącz, JanStat, Cn; pontifex Modrz, Calep; pontifex maximus Murm; dominus apostolicus Miech; episcopus universalis, pater patrum Cn (3456): PowUrb + [2 r.], +v, +3, +3v, +4; PatKaz I 13 [2 r.]; Murm 171; Mymer1 9v; MiechGlab 19, 68; Lepiey bys ſnac ſobie poſtał [lege: posłał] Nis bys y ſamego doſtał. Papieza poſpolu zrzymem RejKup k4v, k5, t7v, Xv; KromRozm I F3, I2v [2 r.], I3v; MurzHist E3v, V, V3; Czemże wżdy tego podeprzeſz/ iż przy papyeżu yeſt tá zwirzchnoſć/ ktorą pan Pyotrowi dał nád koſcyołem ſwym? KromRozm III N4v, K, L6, L8v, M [2 r.], Mv [2 r.] (27); Diar 45; DiarDop 102 [2 r.]; Ale ná ty ſlowá drudzy Biſkupi Rzymſcy/ po Grzegorzu niepámiętáli/ ábowiem potym bárzo rychło w pychę ſie podnieśli/ y Papieżmi zwáć roſkazáli KrowObr 7; Powiedz kiedy Papież ktory/ roſkázował kośćiołom Greckim? Moſkiewſkim? Ruſkim? Indyiſkim? Perſkim? Aegipſkim y ktore ſą w Europie wſzyſtkim? KrowObr 19; Ieſzcże teſz Papieſz nie mnieyſzą pychę w tym okazuie/ iż on inſze kośćioły Swięte Krześćiáńſkie háńbi y ſromoći/ á ſwoy tylko kośćioł Rzymſki ſlawi KrowObr 24; Innocencyus tzwarty poſthánowił/ iż może kożdy Papieſz Ceſárzá zrzućić/ á drugiego náſtáwić. KrowObr 39, A3, C2, 6, 7 [4 r.], 7v [3 r.] (319); RejWiz 160v [2 r.], Ddv; Powiedz mi kto ćię vczynił Kápłanem? rzeczeſz iż Biſkup. Kto Biſkupá? mniemam iż Arcybiſkup. Kto Arcybiſkupá? iſćie Papież. Kto Papieżá? on ktory iemu rzekł/ Paſce oues meas, Kriſtus pan náſz. OrzList c, b3v, b4v, c [2 r.], c3v, h2 (13); UstPraw B; RejFig Aa2, Cc7v [3 r.]; RejZwierz 103v, bb2; po Koronowániu ſwym/z poſłuſzeńſtwem do Rzymu kożdy Krol Polſki ſłał/ czyniąc Papieżowi pokłon/ iáko niſzſzy wyſzſzemu/ á iáko Syn Oycu ſwemu OrzRozm D3, D3, F3, F3v [3 r.], F4 [4 r.], G4v (16); tego [papieża Sergiusza II] pirwey zwano os porci/ to ieſt świni pyſk/ á dla ſzkárádośći imieniá tego/ przemieniono mu imię pirwſze/ á Sergius ine dano/ á od tego cżáſu káżdemu imię odmienią Papieżowi przy wybierániu. BielKron 171; KOnrad Niemiecki Ceſarz oſmy [...] wybran ná Ceſárſtwo/ ktorego zá Ceſárzá Włoſzy nie mieli/ iż nie był od Papieżá koronowan BielKron 173; MIkołay trzeći był Papieżem trzy látá y ośḿ mieſięcy/ cżłowiek będąc vcżony/ poważny/ mądry/ wiele kościołow vpádłych w Rzymie znápráwiał. BielKron 184v; ktory [Kościół chrześcijański] ná ten cżás w wielkim błędzye á rozerwániu był/ ábowiem trzey Papieżowie w ten cżás byli BielKron 188; Tegoż roku w Rzymie [...] Papież w wielki cżwartek złorzecżył wſzytkim/ łotrom Złodzyeiom/ rozboicom Morſkim/ odſzcżepieńcom/ między ktore też y Luterá włożył BielKron 196v; Papież poſłał do Niemiec trzech Biſkupow z Indultem/ áby námawiáli Luteryany kápłany ná Rzymſką wiárę BielKron 234, 145v, 146, 148, 148v, 151v (580); GrzegRóżn B4v; Mącz 312a; nád to ieſzcze/ Koronę/ Miecz/ y Sceptrum/ nie od kogo inégo my Polacy mamy/ iedno z Rzymu od Papieżá. OrzQuin K2, A2v, C3v, G marg, K2 [2 r.], K2v [2 r.] (22); Prot C4v; SarnUzn Cv; LeovPrzep A4; RejAp 112v; GórnDworz O4v, O5, O5v; Będąc thedy błogosłáwiony Grzegorz Papieżem był bogoboyny y ſpráwiedliwy HistRzym 38v, 38 [5 r.], 38v [2 r.], [39], 125 [3 r.], 126 [2 r.]; RejPos 225v, 301 [2 r.], 301v, 302; RejZwierc 27v, 196; BielSpr 57 [2 r.]; A zaſz ſam Pan Chryſtus Piotrá Papieżem/ Apoſtołow Biſkupy/ zwolennikow kápłany nie pocżynił? WujJud 142v, 20v [3 r.], 22, 85v, 86, 117 marg (20); WujJudConf 177v; BudBib b3, b4v [2 r.]; MycPrz II C [2 r.]; WierKróc A2; CzechRozm 72v, 73 [2 r.], 81 [2 r.], 81v [2 r.], 169 [2 r.], **3, **3v; PaprPan Ee; ModrzBaz 122, 123 [2 r.], 139, 139v; Y Ceſarzowie Chrześćiáńſcy/ [...] te Biſkupy zá Kátholiki y práwowierne mieli/ ktorzy z Papieżem ſpołecżność trzymáli. SkarJedn 146; Przez dziewięćſęt lat [...] byli Grekowie z ſwemi Pátryárchámi pod poſłuſzeńſtwem ſtolice Rzymſkiey/ y Papieżá iáko zá głowę ſwoię wyznáwáli SkarJedn 161; Bog ſam przęz Piotrá S. w Rzymie Papieżá oſadził SkarJedn 207, A3, A*, 57, 60 [2 r.], 118 (138); Papieſz około potocżnych rzecży omylić ſię może/ ále około wiáry nigdy. SkarŻyw 213 marg; Ná on cżás kośćioł Boży wielkim roſterkiem przełożonych był náwiedzony y pokarány, bo przećiw Papieżowi w Rzymie/ drugi ſię w Awinionie w Fráncyey tákiemże Papieżem być odzywał SkarŻyw 309, 89 [3 r.], 90 marg, 164 [2 r.], 166 [6 r.], 212 [4 r.] (96); StryjKron 41, 135 [2 r.], 290, 340, 370 (24); Niech w to weyzrzy Papież, iż nie on áni kośćioł iego iest filarem Zborowym, ále Ewánielium. CzechEp 129 marg; iż Papieżá żadna zwierzchność źiemſka/ áni rozwięzáć áni zwięzáć może/ iáko Bogá iákiego. CzechEp 334; otoż Papież przyznawa zwierzchność świecką Ceſárzowi/ Krolom y inſzym przełożonym ná mieyſcách ich: y ſam im potwierdzenie ábo błogoſłáwieńſtwo ná te ſtany dawa. CzechEp 364, 14 [2 r.], 22, 23 [2 r.], 29, 36 (127); bo iáko oni Ceſárzowie Rzymſcy/ mieli około śiebie ſenat Rzymſki/ [...] Tákći y Papiez ma około śiebie Kárdynały NiemObr 160, 36, 48 [3 r.], 54, 58 [2 r.], 59 (93); ReszPrz 63; ReszHoz 133; ktorą [ewangelię] przez ſucceſſyą 233. Papieżow/ iákoby z ręki w rękę/ áż do dźiſieyſzego Greg: XIII, podáną wźięli ReszList 189, 167, 172; BielSen 6 marg; Ieſt nád Krolem wyzſzy vrżąd Papieſz ktory Arcybiſkupá nie odſtąpi. GórnRozm C2v; KochProp 9; KochWr 26; ActReg 3v, 8 [3 r.], 22, 23, 73, 114 [2 r.], 142; Phil O4; OrzJan 118, 119: LatHar 181 marg, 513; O co ſię czáſow náſzych iuż kilká Papieżow ſtáráło/ ábyſmy piſmo ś. od tych wſzytkich przyſad y omyłek oczyśćione mieli WujNT przedm 5, s. 3, 50 marg, 51, 470, 716 (15); SarnStat 105, 174 [3 r.], 1275; PowodPr 55; SkarKaz 417b, 607b.

papież czyj [w tym z pozycji innowierców: swoj (27), wasz (5), jego, ich (4), twoj (1); z pozycji katolików: nasz (3)] (40): Tá [głowa Kościoła] yeſt pan Kriſtus/ [...] ále nye twoy Papyeż KromRozm III L8v; KrowObr 236; RejWiz 161; nie pierwey nań wáſz Papież Koronę włożył/ áż mu tho Kroi poprzyśiągł. OrzRozm F3v, F4; WujJudConf 11v; CzechRozm 187; w Perużu ieden Kárdynał záwołał: Papieſz náſz ieſt Piotr z Muronu SkarŻyw 472; CzechEp 107, 324, 337 [2 r.], 345, 346 (9); tedy ich [papieżników] Papież tylko we Włoſzech władzą mieć ma NiemObr 56, 15, 27, 30, 37, 57 (21); LatHar 95, 179.

W połączeniu z imieniem i niekiedy z numerem kolejnym imienia lub przydomkiem [w tym: imię + papież (626), imię + numer + papież (277), papież + imię (145), papież + imię + numer (69), numer + imię + papież (47), imię + papież + numer (30), papież + numer + imię (3), numer + papież + imię (1); ... (tym) imieniem (wezwany) papież (30), tegoż imienia papież (1)] (1198): BierRaj 21v; PowUrb +, +3; bo od papyeza Sixtuſa ty odpuſty temu ſzwyątu [!] ſą dany PatKaz I 3, 13, 16; MiechGlab **, **2v, 17, 18, 27 (9); SeklWyzn a4; KromRozm I I3, I4v, N2v; KromRozm II q2v, x3; Hyeronim S. [...] do Dámázá papyeżá ták piſſe KromRozm III O3, F5, I7, Nv, Ov, O2v (33); przeſto piąthy Grzegorz Pápieſz [...] nayprzednieyſze Biſkupy [...] Kxiążęty vtzynił náprzednieyſzymi KrowObr 34v; Czythamy o Grzegorzu Papiezu thym imieniem pierwſzym/ iż do Serenuſá Máſsylinſkiego Biſkupá ſrodze piſał KrowObr 117v; Niebieſka Regułá we Włoſzech/ od niebieſkiego piątego álbo Celeſtynuſá Papieżá wezwaná náſtáłá KrowObr 136, 8, 14 [2 r.], 17 [2 r.], 21v, 24 [2 r.] (205); Goski A4v, A6v, A7v, A8 [2 r.], A9, A10, A11v; OrzRozm D2v [2 r.]; SYxtus Papież tego imieniá trzeći/ był ná ſtolcu po Celeſtynuſie ośḿ lat. BielKron 160; Ian oſmy Papież niewiáſtą będąc/ ſpráwowáłá dwie lecie y pięć mieſięcy ſtolec Papieſki. BielKron 171v, 139, 144v, 145v, 146, 148 [2 r.] (486); OrzQuin F4; RejAp 77, 113 [2 r.], Ee4; GórnDworz O4v, O5; HistRzym [39] [3 r.], 125, 134v; RejPos 189v; RejPosWiecz2 95v; Tedyć powiádam/ iż przed Dźiewiąćią ſet lat/ Grzegórz święty Papiéż rzeczóny Wielki/ od wielkiey náuki y święthobliwośći/ ten w Rzymie odpuſty w kośćieléch rozdawał BiałKat 173v, 123v; KuczbKat 150 [2 r.], 185, 230 marg; BielSpr 59; Ale dźiś w tych rozmáitych błędźiech/ trzebá doſtátecżnieyſzego Wyznánia/ iákie nam Concilium Trydentſkie/ y PIVS IIII Papież namieſtnik Dámáſow opiſał WujJud 24v; A przed tym ieſzcże/ Alexánder pirwſzy Papież dozwala Kápłanowi/ ieſliby byłá tego potrzebá/ dwie Mſze mieć [...]. Tákże Teleſphorus Papież/ ktory był wtóry po Alexándrze/ vſtáwił/ áby w Boże národzenie trzy Mſze Kápłani miewáli. WujJud 226, 20v, 24v [3 r.], 117v, 126v [2 r.], 167v (19); WujJudConf 185v; ModrzBaz 21v, 139; Leo dziewiąty Papieſz tego imienia [...]/ nápiſał [...] do Akrydaná Bułgárſkiego Biſkupá wielki liſt SkarJedn 244, A4, A8, A8v, [A*2]v, 104 (114); Oczko 30; Zywot S. Leoná wielkiego Papieżá wżięty z żywotow Biſkupow Rzymſkich SkarŻyw 316, 89, 90, 100, 165, 166 (61); Bonifacius oſmy Papież według zwyczáiu y Ceremoniy Zydowſkich iubileus álbo miłośćiwe Láto naprzod vſtáwił obchodzić. StryjKron 375; A trzey Papieżowie Ian 23. Grzegorz y Benedict/ z Stolcow Papieſkich ná ktore ſię vpornie wdzieráli/ byli zrzuceni StryjKron 457, 100, 295, 340, 456, 617, 637; CzechEp 42, 44 [2 r.], 48 [2 r.], 63, 76 (19); oſobliwie świadcży o Papieſkiey pokorze/ oná żáłoſna Hiſtorya cżwartego Henryká Ceſárzá/ ktorego Papież Grzegorz 7. wyzuł z Ceſárſtwá NiemObr 167, 53, 61, 62 [2 r.], 63 [2 r.] (22); ReszPrz 29, 30; ReszHoz 133, 134, 135; PaprUp L2; OrzJan 119, 130; A tenći to ieſt Wianek Páńſki/ ktory Leo dźieśiąty (á po nim Grzegorz trzynaſty) Papież potwierdźił LatHar 551, +7, [++] [2 r.], [++2], [++2]v [6 r.], [++3] [4 r.] (57); WujNT przedm 3, 9, s. 8, 16, 51 (11); SarnStat 154, 196 [2 r.], 217, 1086, 1106, 1107; PowodPr 31, 57; Iedennaſty [wiek] miał cudá Papieżá Grzegorzá śiodmego SkarKaz 419a, 419a; SkarKazSej 702a, 706b. Cf W połączeniu z liczebnikiem porządkowym; »za papieża«.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym określającym kolejność na papiestwie [zawsze z imieniem] (26): tzáſu Honoryuſzá pierwſzego/ Papieżá ſiedmdzieſiąthego/ było Concylium w Toletanie tzwarte KrowObr 233v, 195, 196v [4 r.], 197 [3 r.], 197v, 230 [2 r.] (19); zá Papieżá Ianá cżwartego w rzędzie ſiedmdzieſthy cżwarty Lech á Cżech [...] wezbráli ſie z ſwym ludem ku zachodnym kráinam BielKron 317v; RejAp 109v; WujJud 154v, 159v [2 r.]; Bo ták mowi S: Alexánder Pápieſz piąty od Piotrá S. SkarJedn 317; LatHar 124.

W połączeniu z dodatkowym określeniem (zwykle w formie orzecznika lub przydawki orzekającej) będącym utartym tytułem lub określeniem rodzaju pełnionej przez papieża funkcji (150): yako papyeſz rzeczon ſluga nad ſlugamy PatKaz III 140; SeklWyzn Av; KromRozm I E3v, G4v; Nabłogoſláwyenſſemu pánu/ y ápoſtolſkim doſtoyeńſtwem podwyſſſſonemu/ ſwyętemu oycowi oycow/ Dámázowi papyeżowi/ á nawyſſſſemu wſſech biſkupow biſkupowi/ Steffan Arcybiſkup zboru Murzynſkyego KromRozm III P3v; A iż on/ papyeżem będąc/ yeſt Pyotrem á gruntem ſlupow koſcyelnych/ to yeſt biſkupow/ á kſyążęćyem/ miſtrzem/ y głową wſſech KromRozm III P5; Też wyrzekamy/ álbo vchwalamy iż ſwyęta ſtolicá ápoſtolſka/ á biſkup Rzymſki/ álbo papież przełożeńſtwo ma nád wſſyſtkim ſwyátem KromRozm III Qv, Mv, M2, N3 [2 r.], N5 marg, N6 (19); NAzywaſz theż ieſztze Papieżá w twoich kxięgach Wikáryim Kryſtuſowym/ to ieſt Namieſthnikiem. KrowObr 9v; I może iuż kożdy ſtąd obátzyc/ iż Papieſz nieieſt/ iáko ty powiedaſz/ áni Kryſtuſow Wikárij/ áni Bog tego ſwiatá/ áni Głowá kośćiołá krześćijáńſkiego/ áni opoká/ ná ktoreyby Kryſtus zbudował kośćioł ſwoy ſwięty/ áni teſz nawyſſſzy przełożony KrowObr 42, 9v [2 r.], 9v żp, 10v, 11, 11v (36); OrzList h2v; OrzRozm C, F3 [2 r.], F3v, T3v; BielKron 194v; Mącz 212a; RejPos 301; KuczbKat 75 marg; WujJud 73v, 117, 123 [2 r.], 125 marg, 158 [2 r.], Mm8v; WujJudConf 123, 125; Przebłogoſłáwionego teſz oycá oycow/ y nawyzſzego Bżſkupa [!] Rzymu ſtárego Papieżá/ przyznawam być Pána naſzego Iezuſa Chryſtuſa namieſtnikiem. SkarJedn 294, A8, 82, 105, 116, 122 (31); SkarŻyw 88 marg, 394, 599; CzechEp 230, 326 [2 r.], 328 [2 r.], 330 [3 r.], 331 (15); NiemObr 165; ReszPrz 103; ReszList 151; LatHar 177 marg; WujNT 3, 60, 288, 412, 460 (12); żadnégo innégo po naiwysſzym Biſkupie Oycu Papieżu/ [...] zá náſzę głowę/ y Páná zwiérzchniégo niebędźiemy wyznáwáć SarnStat 1094, 1086, 1097, 1104, 1106, 1107.

W połączeniu z określeniami zwykle pejoratywnymi nadawanymi przez przeciwników papiestwa i Kościoła rzymskokatolickiego (137): SeklKat P; A iż papyeż yeſt zwodźcá/ báłwan/ ſlugá dyabelſki/ Ancykryſt/ człowyek grzechu/ ſyn zátrácenya KromRozm I G4, A4v; A gdyſz tedy ſam Kryſtus Syn Boży/ ieſt głową kośćioła Swiętego krześćiańſkiego/ tedyć Papież kośćiołá Sátáńſkiego/ nieprzyiaćiel y przećiwnik Syná Bożego KrowObr 13; iż Papieſz niedopierko teras/ ále zdawnych tzáſow/ zoſtał w kośćiele ſwiętym/ nietylko iáwnym báłwochwálcą/ ále teſz onym ſſalonym paſterzem / to ieſt/ Antykryſtem KrowObr 33v, A3v, Cv, C4, 2, 7v (65); OrzRozm F3; BielKron 223v, 226v, 227, 429v; GrzegRóżn Iv; OrzQuin Kv [2 r.], K2; A thu iuż podobno Apoſtoł przythocży ná plác oſtátniego á naſzkodliwſzego Herethiká ná ziemi/ to ieſt Papieżá RejAp 75v; WujJud 7v [2 r.], Ll3; CzechRozm 81v, 255; Lecż Bog nie dopuſzcża/ wyniſzcżáć przez walkę heretykow ále Papież drugi Bog ziemski wyniſzcżyć ie vśiłuie CzechEp 39; To iedná y wielká niezbożność/ ktora świadcży o Papieżu/ iż ieſt nic dobrego: ieſt ſyn zátrácenia: Chriſtuſow ieſt przećiwnik: ieſt Antychriſt CzechEp 387, 14, 42, 88, 90, 323 (42); NiemObr 163, 173; ReszList 143; WujNT 716 [3 r.], 869 [3 r.], 870, Xxxxxv, Aaaaaa3v.

W połączeniach szeregowych (26): Tegoć by ſye żadnemu práwemu krzeſćiyáninowi ćyerpyeć nyegodźiło/ by náwyęcey papyeż ze wſſyſtkimi Kárdynały/ Biſkupy/ y conciliámi przykázowáli. KromRozm I Pv, B2, D, D3, E, P; KromRozm III N5; Diar 45; Tákowey wiáry nierozdáie/ áni Papieſz/ áni Biſkup/ áni żadny Doktor/ iedno tylko ſam Duch Swięty KrowObr 55v; ále dzień zá dzień odkłádáią/ Koncylia/ Krolow/ Ceſárzow/ Pánow/ Papieżá/ y Biſkupow tzekáią. KrowObr 186v, 18, 23v, 75v; o kthorą krzywdę mam ia z Biſkupem práwo/ mam Arcybiſkupá/ mam Papieżá/ mam też Concilium/ ná koniec mam KRolá Páná ſwego zwierzchnego OrzList f3, d3v, e3, h2; áby thák wolno mowić vbogim iako bogátim/ to ieſt/ tak Plebanom/ Wikáriom/ Kánonikom/ iáko Papieżowi/ Kárdynałom/ Arcybiſkupom/ Biſkupom/ Infułatom/ Opátom/ y innym przełożonym. BielKron 235, 196, 200; GórnDworz Dd8v; CzechEp 123; WujNT 860; SarnStat 1070, 1089, 1099.

W porównaniu (1): W Cárogrodzie tymże ſpoſobem/ wſchodne kośćioły chcąc z ſwemi zbor cżynić bez Papieżá/ iáko owce bez páſterzá/ w błędy przyſzli SkarJedn 145.

W wyjaśnieniach alegorii biblijnej (2): RejAp 115; Rog máły, iest niewiástá ná bestyey śiedząca, to iest, Papież ná stolicy Ceſárskiey. CzechEp 380 marg.

W charakterystycznych połączeniach: papież chytry, niegodny, niespokojny, nieuczony, nieumowny, okrutny, pośledni, przebłogosławiony, przewrotny, pyszny, stary (starszy) (3), lepiej uczony; papież świętego żywota (4); chytrość papieża, dekret(ały) (4), elekcyja, jurysdykcyja, klątwa, nauka (14), niezbożność (2), panowanie (3), pokora (6), potwierdzenie, proroctwo (2), przełożeństwo, przysięga (2), (zbytek i) pycha (17), rozkazanie (3), stolec (2), uchwała, ustawa (9), władza, zdrada, złość (2), zwierzchność (5); do papieża apellować, uciec się; od papieża być w klątwie, odszczepić się; od papieża koronowan(y) (14), obrany, okrzczon(y) (4), pomazan (4), poświęcony, potępion, potwi(e)rdzon(y) (4), sądzon, ustawiony, wyklęty; prosić [czego] u papieża; poddać się papieżowi; powstać przeciw papieżowi; podawać papieża, potwierdzać (4), prosić (3), wybierać (obierać, obrany, wybran(y), wybieranie, obieranie) papieżem (27); skarżyć się przed papieżem; walczyć z papieżem; papież błądził (zbłądzi) (2), (wy)klął (zaklął, klnie, wyklinał, podał klątwę) (16), koronował (3), mordował, okrzcił, osądził (sądzić ma) (2), panował, pomazał (3), postanowił (postanawiał) (4), poświęcił, potwierdził (15), może rozgrzeszyć, rozkazał (rozkaże) (9), uchwalił (2), uczynił dekret, udziałał okrucieństwo, upominał, ustawił (16), wybrał.

Wyrażenia: »ksiądz papież« [z pozycji innowierców] (2): CzechEp 424; Lecż nie podobáłá ſię tá ſzkołá kśiędzu Papieżowi/ vćiekł ſię do trzećiego Fryderyká Ceſárzá/ ktory mu tego potężnie pomagał/ áby ſię ná ſwey ſtolicy ośiedźieć mogł. NiemObr 176.

»papież na(j)wyższy« [szyk 1:1] (2): KrowObr 22; powieda/ iż wedle poſtánowienia cżterech Synodow/ naywyżſzy ſtárego Rzymu Papieſz/ pierwſzym ieſt nád wſzytkimi kápłany. SkarJedn 147.

»ociec (święty a. naświętszy, a. najwyższy) papież« = sanctus pater papa JanStat (34): Bo y oczyecz swianthy Papyeſch poddawanye Byſzkvpſtw, y ynnych beneficy ſzobye prziwlaſczyl. MetrKor 31/620v; ComCrac 14v; Przymuſzano mię [...] Abych przyſięgał że więcżſza mocz ieſt vniuerſalis Eccleſiae/ to ieſt naſwiętſzego oicza papieża [...] niſz piſma ſwiętego SeklWyzn Av, a2; RejKup l2; á w tym Lodwig krol vmárł/ w oycá Papieżá rádość wſtąpiłá BielKron 189v, 156, 183, 299v [2 r.], 304 (19); NiemObr 176; ReszHoz 128; ActReg 69; OrzJan 130; Biſkupſtwo Chełmieńſkié do Kośćiołá Gniéźnieńſkiégo má ſie wróćić [...] zá łáſką y mocą Naiwysſzégo Oycá Papieżá SarnStat 1096, 174, 179, 192, 1094, 1106.

»podrzucony, fałszywy, mniemany papież« = papież wybrany w opozycji do papieża panującego w Rzymie [szyk 6:3] (7:1:1): [papież Paschalis] zebrał woyſko przećiw Gilbertowi podrzuconemu Papieżowi BielKron 177v, 176v marg, 177 marg, 177v, 180v, 182, 187v marg; W odſzcżepieńſtwie onym zá Piotrá Leoná/ ktory ſię fałſzywym Papieżem cżynił y Innocencyuſzowi ſię práwemu ſprzećiwił: ták ſię záchował/ iſz [...] SkarŻyw 292, 309.

»powszechny papież« (1): Támże byli od Papieżá prezydentámi Theodorus y Georgius kápłani y Ian Diakon/ ktorzy ſię ná pierwſzym mieyſcu ták podpiſali: Namieſtnicy Agatoná przenachwalebnieyſzego y vniwerſalſkiego ábo powſzechnego Papieżá miáſtá Rzymu. SkarJedn 119.

»papież rzymski, (miasta) Rzymu, w Rzymie (panujący)« [szyk 216:36] (244:5:3): MiechGlab 18, 57; KromRozm III P3, P4v; Diar 45; A wſzáko[ſz] potym oſmy Bonifácyus Papieſz w Rzymie vbrał ſie w koronę KrowObr 27v; byłá tákież wielka niezgodá/ miedzy trzećim Bonifácyuſem Papieżem Rzymſkim/ á miedzy Pátryárchą Konſtántynopolſkim KrowObr 29v, kt, B3v, Cv [2 r.], C4, 2 (80); Zá mnie w Polſzcze káżdy vrząd/ álbo od Krolá Polſkiego/ álbo Rzymſkiego Pápieżá ſzedł OrzList hv, h2; OrzRozm C, D2v, F3 [2 r.], F3v, T3v; Awenion miáſto nád rzeką Rodanem záſiádło. W tym mieśćie ſtolec Rzymſkich Papieżow był przed tym/ bo Ian Papież Rzymſki dwudzieſty wtory/ dwor tám ſwoy z Rzymá był przenioſł. BielKron 281, 145v, 166, 190 [2 r.], 193, 196, 196v; OrzQuin K, K2v [4 r.]; RejAp 196v; WujJud 117, 194; WujJudConf 125, 141v, 170v; Bo to podobno wieſz/ ktorymi fortelmi Papieże Rzymſcy zwierzchnośći tey doſtáli CzechRozm 169, 6v, 70v, 73 [2 r.], 81, 81v [2 r.], 255; Dla tegoſz nie ochotnie [biskupi Carogrodu zwanego nowym Rzymem] Pápieżowi ſtárego Rzymu [...] poſłuſzeńſtwá cżynili SkarJedn 174, 118, 119, 139, 147, 172 (12); SkarŻyw 309, 392; StryjKron 100, 295; iż to w Hiſtoryách widzę że ſztukámi cżártowſkimi przez cżárnokśięſtwo Papieże Rzymſcy ſtolice tey doſtawáli. CzechEp 423, *4v, 9, 13, 14 [2 r.], 16 (54); Przyidźie mi iuż porządnie mowić/ o włádzy y zwierzchnośći Papieżá Rzymſkiego/ ktorego pochlebnicy/ ná ſtolicy Piotrowey ſádzáią. NiemObr 48, 20, 24, 38, 41, 48 (50); ReszPrz 29; ReszList 143; OrzJan 119; WujNT 51, 60, 288, 525, 716; PowodPr 31.

»papież dobrze, źle sprawiony« = papież wybrany prawomocalbo nieprawomocnie (1:1): Ceſarz Lodwig ápellował od iego klątwy od Papieżá źle ſpráwionego/ do Papieżá dobrze ſpráwionego. BielKron 186.

»święty (na(j)świętszy) papież« = tytuł papieża lub określenie jego cechy osobistej; sanctissimus papa JanStat [szyk 17:4] (21): PatKaz III 140; SeklWyzn Av, a2; A to ten ſwyęty papyeż yáſnye wypiſuye Pyotrowę władzą y zwirzchnoſć nád wſſem koſcyołem KromRozm III N6, P3; BielKron 152, 184; OrzQuin F4; ále dáleko przedtym naświętſzy y przebłogoſłáwiony Papieſz Mikołay [...] z Synodu to poſtánowił/ áby [...] SkarJedn 222, 219, 220, 221, 387, 390; Oczko 30; Przetoż naprzod święći Papieżowie męcżennicy/ poſtáwili piſárze Diakony/ áby nietylo śmierć ále dzieie [...] onych świętych [...] pilnie ſpiſowáć vmieli SkarŻyw A5v, 248, 319; NiemObr 60; przed naiwysſzym Biſkupem pánem náſzym naiświętſzym Papieżem/ będźiemy zeznawáć [...] przerzeczoné ziednoczenié/ przymiérze y pokóy SarnStat 1104; SkarKazSej 702a.

Szeregi: »papież, (i, a(l)bo) biskup; papież z biskupy« = papa vel pontifex Modrz [szyk 10:3] (11;2): KromRozm III P8v; GroicPorz a2; KrowObr A3v, B3v; OrzList b3; [papież Hilariusz] Vſtáwił też áby żądny Biſkup álbo Papież po ſobie żadnych potomkow ná ſwe mieyſcá nie wybieráli. BielKron 161; OrzQuin G; Abowiem nietylko lepiey Biſkup álbo Papież wielkie rzecży rozeznáć/ oſądźić/ y opátrzyć może [...] WujJud 86; ModrzBaz 121v; SkarJedn 175; Calep 821a; LatHar 625, Aaa5. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.]

»papież i duchowni (a. duchowieństwo)« (2): Lecż ći obrotni wężowie/ gdy co złego o Papieżu y duchowieńſtwie mowić chcą/ wnetże do kronik y Hiſtorykow bieżą SkarJedn 85; ták y dziśieyſzy [heretycy] niezlicżone potwarzy ná Papieża y duchowne kłádą. SkarŻyw 493.

»papież i kapłani; papież z kapłany« (1;1): Theſz papyeſz y kaplany telko na tym ſzwyeczye mayą mocz PatKaz III 140; KrowObr 181v.

»(tak) papież (jako) i (albo) kardynał(owie); papież (i) z kardynały« (6;4): A ieſczez ta pani dworna Tak zuphale ieſt vporna. Niedba Czo koſczyol vſtawył Albo oczieċ ſwiety ſprawył. Papież/ albo Kardinaly RejKup l2; KromRozm I D3; KrowObr 21v, 241; Potym [cesarz Henryk IV] przyciągnął do Włoch/ tám kościoły popalił y wybrał/ Papieża y s Kárdynały poimał BielKron 180v, 193, 204v, 230v, 257, 370v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»papież z katoliką« [z pozycji innowierców] (1): dali Pan Bog z tego proroká pokażę/ iż Papieżowi Rzymſkiemu z iego Kátholiką wſzytko to/ á nie nam ſłuży CzechEp 364.

»papież i katolicy« [szyk 1:1] (2): WujJud 24v; tedym ia też y w ſtárych Kátholikow y Papieżow piſmá wględáć muśiał CzechEp 128. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»papież i (a, albo) (rzymski, a. łaciński, a. powszechny) kościoł (jego)« [szyk 5:3] (8): KromRozm III O8v; KrowObr 128; BielKron 196; Słuſznie ſie náſzy Prełaći Powſzechnego Kośćiołá/ y Papieżá Rzymſkiego widomey głowy iego ná świećie trzymáią WujJud 117; obacż káżdy/ iako Papieżowie/ y ten S. Láćińſki Kośćioł był záwżdy zgody/ y iednośći Chryſtuſowey przyiaćielem y fundownikiem SkarJedn 329, 256; SkarŻyw 520; CzechEp 171. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»papież albo krol« (1): A też Moſkiewſki Kniáż nie ma ſie zá podleyſzego od Papieżá álbo Krolá ktorego BielKron 429v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»papież i księża; papież (i) z księżą« (6;3): MurzHist T2v; Papieſz y kxiężá ná kożdą niedzielę ták tzáruie Wodę. KrowObr 71v, 72 marg, 189 marg, 234v, Rr4v, Tt3 [2 r.]; Ludwig ſyn iego/ ieſzcże znácżniey zwierzchnośći ſwoiey/ nád Papieżem/ y nád wſzytką Xiężą vżywał NiemObr 62. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»papież, (i) męczennik« [szyk 30:3] (33): Nyedbáiąc ná to Viktor papyeż y męczennik S. roſpiſał po wſſem krzeſciyańſtwye/ przykázuyąc biſkupom/ áby ſye ná poſtronne Concilia we wſſech páńſtwách zebráli KromRozm III P6v; KuczbKat 185; WujJud 159v; O iáko wielkie było ſerce w miłośći Chryſtuſowey onych męcżennikow Papieżow/ ktorzy z náuką gárdło záraz ná plác nieśli SkarJedn 394, 94, 124; SkarŻyw A5v, 602; LatHar [++] [2 r.], [++2]v [3 r.], [++3] [4 r.], [++3]v, [++4] [2 r.] (24); WujNT 288.

»papież, (i) mniszy (i mniszki)« [z pozycji innowierców] [szyk 11:1] (12): Iż Papieſz y Mniſzy Bibliją s fáłſzowáli KrowObr 151; W wtorym Pſálmie Papieſz y Mniſzy Syná Bożego z máieſtatu iego właſnego zepchnęli KrowObr 152, 151 [2 r.], 151v [2 r.], 151v żp, 155v, 156 marg (12). [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»papież i naśladowcy; papież (i) z naśladowcami« [z pozycji innowierców] (1;2): BielKron 216, 224v; bez pochyby Papieżá Rzymſkiego y z iego náſládowcámi twierdźimy być [...] prawdźiwym Antychriſtem CzechEp 344.

»papież (i) z (swoją a. jego) ordą; papież i jego (h)orda« [z pozycji innowierców] (10;3): Papież y ze wſzyſtką ordą ſwoią/ áni prácuie w ſlowie/ áni w náuce Bożey prawdziwey/ áni o duſzach wiernych tzuie. KrowObr B4; Papieſz y iego horda ſromoći Pánnę máryą KrowObr 155v marg, A3v, C4, 181v, 187, 192 marg [2 r.] (12); CzechEp 344.

»papieżnicy i z papieżem« [z pozycji innowierców] (1): Papieżnicy y z ſwoim miłym Papieżem/ nie máią ſkutecżnie żadnego przez ſię właſnie będącego ſyná y duchá CzechEp 222.

»(nie, ani) Piotr i (ani, a(l)bo) papież« (8): iż przes opokę nie Piotrá/ áni Papieżá rozumieią/ iedno tylko ſámego Páná Iezu Kryſtá. KrowObr 14v; A iż teſz powiedaſz że Pan Kryſtus Piotrowi y Papieżowi obiecał przełożeńſthwo wſzyſtkich Kościołow krześćiáńſkich KrowObr 19, 13v, 14v, 15, 19 [2 r.]; SkarKazSej 691a.

»papież i Rzym« (2): gdy Longobárdowie zwielkimi woyſki Papieżá y Rzym obiegli SkarJedn 199, 174. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(ani) papież i (ani) słudzy jego; papież i z sługami swoimi« [z pozycji innowierców] (17;2): A iż to ieſth omylna/ fáłſzywa/ y zdradliwa náuká Papieżá Rzymſkiego/ y wſzytkich was ſlug iego/ iáwnie ſie to okázuie s piſmá Swiętego. KrowObr 54; Aleć my wolemy [...] być Heretykámi/ á niſſli s Papieżem Rzymſkim Antykryſtuſem/ y ſwámi iego ſlugámi/ y z wáſzym kośćiołem nowym być v was wiernymi. KrowObr 206, 2, 2v, 6, 48v, 52v (19).

»papież i stolica rzymska (a. apostolska)« [szyk 3:1] (4): KromRozm III O4; bo Biſkupi nie od Krolá/ áni od Seymu Piotrkowſkiego/ ále od Papieżá/ y od Stolice Apoſtolſkiey Iurisdictią ſwą máią OrzRozm I4v; SkarŻyw 319; ReszHoz 138.

»papież, (i) wyznawca« (9): (nagł) O S. Sylweſtrze Papieżu y Wyznawcy. (–) DAy nam to wſzechmogący BOże/ áby godny vczczenia dźień świętego Sylweſtrá wyznawce twego y Biſkupá/ nabożeńſtwa nam przyczynił y zbáwienia. LatHar 454, [++2]v [3 r.], [++3]v, [++4], ++5v, ++6v [2 r.].

Wyrażenia przyimkowe: »za [którego] papieża« [w tym: z imieniem (28)] (30): PatKaz II 78; KromRozm III P2v; Powiedz mi iáko dawno tho Koncylium Florenckie było? [...] á zá kthoregoſz Papieżá? KrowObr 18, 30 [2 r.], 133v, 231v; BielKron 155v, 163v, 167v, 194v, 201, 393; WujJud 24; ModrzBaz 139v; zá Papieżá Adryaná pierwſzego y Táráſego Cárogrockiego Pátryárchy/ kośćioł Grecki ziednocżył ſię z Rzymſkim SkarJedn 171; około roku 1273 zá Grzegorzá dzieśiątego Papieżá/ był wielki Zbor oycow S. w Lugdunie SkarJedn 262, A*, [A*2]v [4 r.], 194, 232, 241 (13); StryjKron 275, 416.

»za papieżow« (2): KrowObr 186; ták zá Papieżow Rzymſkich/ Rzym będąc nápełniony bálwochwálſtwem/ y zabobony rozmáitymi/ wypuſzcża ſwoy iad/ ná wſzytek świát. NiemObr 159.

»pod papieżem« = pod władzą, zwierzchnością papieża; w kościele rzymskokatolickim (7): Nád to powyádam/ iż pod papyeżem prawdźiwe krzeſćiyańſtwo KromRozm I I4, E3v [2 r.]; OrzRozm F3 marg; vpominał ie [Czechów] Luter przez liſt/ áby tego niecżynili/ chcąc zmáłego błędu wynidź/ by niewpádli więtſzy [!]/ ktorego doſyć pod Papieżem BielKron 198; CzechEp 379, 407.

Przen (56): KrowObr 118; PAllás ná Iednoroſcu/ zá tarcżą ſie kriye/ [...] Pállás bogini wſtydu/ Iednorożec tákież/ Lecż Kupido wſzetecżny/ to zły ná nie Papież. RejZwierz 114.

W połączeniach szeregowych (2): RejKup Qv; Bo rozumiey iż żywot twoy iuż tobye ieſt wſzytkim ſwiátem twoim/ iuż ty ſobie ſtoiſz zá krolá/ zá biſkupá/ zá papieża/ á zá káżdy nawyſzſzy ſtan ſwiátá tego. RejPos 167.

a) Mający uprawnienia papieża (3): WujJud 86 marg, Mm3; Przetoſz ſamo Kśiążę wielkie/ ieſt duchownych ſędzią y Papieżem: ſam ie karze y gubi. SkarJedn 378.
b) Duchowieństwo katolickie, Kościół katolicki (49): Wodę Papieſz wymyſleł ku poháńbieniu krztu ſwiętego. KrowObr 71 marg; (nagł) Papieſz Swięći Złoto Mirrhę y Kadzidło. (–) Dzień iáko wy zowiećie trzech Krolow/ nie mnieiſze teſz bluznierſtwo okázuiećie/ kiedy Złoto/ Mirrhę y kádzidło tzáruiećie KrowObr 96; Powiedá Papieſz iz Zołtarz lepſzy Pánny Máryey ániſli Dawidá Proroká Bozego. KrowObr 156v marg, 66v, 67v [2 r.], 70v, 77, 79 (34); O roſpierániu ſię náſzym z Papieżem CzechEp 326 marg, 14 [2 r.], 29 marg, 45 marg, 157.
Wyrażenie: »papież rzymski« (9): Náprzećiwko náuce fáłſzywey/ y wierze nowey/ ktorey vtzy w kośćielech ſwoich Papieſz Rzymſki KrowObr D, 42v, 51 [2 r.], 52, 69v, 78 (9).
c) [Król angielski jako twórca i zwierzchnik Kościoła anglikańskiego; iron.:
Szereg: »papież i papieżyca«: Anglia téż iáko śmierdźi onémi ſmrody Henriká/ Papieżá Anglickiégo/ y dźiśieyſzéy Papieżyce Anglickiéy. ŁaszczRecepta 15.]
d) [Szczególnie poważany przez współwyznawców pisarz innowierczy; iron.: Puł kołá záś odedrzwi wielkich/ Nowokrzcżeńcy Záśiedli co przednieyſzy/ y ich adherenci: [...] Naprzod Zytno Mikołay/ Miſtrz ſtáry Krákowſki/ Podle niego Cżechowic Papież Nurzałowſki [= nowochrzczeński]. ŁaszczPogrom 5; WilkowPrzycz 33 [2 r.].]
2. Przeniesienie nazwy na określenie zwierzchników innych wyznań i religii (6):
a. O zwierzchniku Kościołów wschodnich (4): KrowObr 6v; [Wasil, car moskiewski] práwym Papieżem powiáda być Patryárchę Konſtantynopolſkiego BielKron 429v.
Wyrażenie: »papież wszystkich kościołow krześcijańskich«: Ian Konſtántynopolſki vtzynił Koncylium/ ná ktorym ſię kazał zwáć naprzednieyſzym/ y náiwyſſſzym Pátryarchą/ to ieſt/ Papieżem wſzyſthkich kośćiołow krześćijáńſkich. KrowObr 29.
Szereg: »patryjarcha albo papież« (1): co ná przećiwko temu Grzegorz Rzymſki biſkup piſał/ możeſz przetzytać liſth iego trzydzieſthny y wtory [...]. I záſię liſt trzydzieſtny y oſmy/ ktory piſał do tego Ianá Konſtántynopolſkiego Pátryárchy álbo Papieżá. KrowObr 29.
b. O zwierzchniku Kościoła ormiańskiego (1): Katolik papież Armenſki. MiechGlab **v.
c. O najwyższym kapłanie w kulcie pogańskim Prusów i Litów (1): Tenże Duzburch piſze/ iſz ten Triwe álbo Kriwe Papież Pruſki y Litewſki Pogáńſki/ miał wiádomość wſzytkich rzeczy z Diabelſkiego ſnaść przepowiádánia StryjKron 155.
3. n-pers (2):
Zestawienie (2): yakom ya nyeochromyl konya Szyvego yablkobythego slachathnemv yakubovy papyezovy Sbrzumyna ZapWar 1527 nr 2306, 1513 nr 2146.

Cf 1. PAPA

LWil