[zaloguj się]
[pdf]

PAPROĆ (22) sb f

a oraz o jasne.

Fleksja
sg
N paproć
G paproci
D paproci
A paproć

sg N paproć (14). ◊ G paproci (6). ◊ D paproci (1). ◊ A paproć (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

1. bot. Dryopteris filix-mas (L.) (Rost: Aspidium filix-mas Sw.) a. Arthyrium filix-femina (L.) a. Blechnum L.; narecznica samcza a. wietlica samicza a. podrzeń żebrowiec, rośliny z rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae), podobne do siebie i stąd określane wspólną nazwą paproć; filix Mącz, Calep, Cn; thelypteris Mącz; blechnon Calep; pteris Cn (22): PAproć roſcie na khamiennych mieyſczach na gorach/ kwiathku żadnego niema ani owoczu/ liſt ma ktori roſcie iako by pioro ſtruſowe FalZioł I 55c, [+3], I 55b, c [2 r.], c żp, d, 95b; powyada yſch ſynovi yey [...] ſkazono bylo pywo. Thedi furman yakyſz tham do nyego przyachawſchi kazał zazecz paprocz y wrzuczicz podkadz LibMal 1544/89v; Mącz 127a, [454]c; Páproć/ Filix mas. Farenkraut SienLek 209v; Calep 133b, 419a; [UrzędowHerb 251a].
Wyrażenia: »korzeń paproci« (2): Barwę ma korzeń tey paproczi cżarny s cżyrwonoſcią zmieſzany FalZioł I 55d, I 55d.

»paproci liście« (1): iże paproci liſczie [...] w pitym miedzie vwarziwſzy/ day wypić trunek/ chrobaki w żiwocie pozdychaią FalZioł I 55c.

Zestawienia: »paproć mała (mniejsza), samica« = wietlica samicza; filix femina Cn (2:1): Ieſt też drugi rodzay paproci ktorą zową Sarex [...]/ á ta paproć ieſt ſamicza FalZioł I 55d; Páproć mała/ Filix foemina, Klein farenkraut. SienLek 209v, Xxx3.

[»paproć polna«: (nagł) FILIX Pteris, FILIX Fenaria, Filix foemina, Oſmunda Regalis. Polna Páproć. (–) [...] Páproć polna niéma głąbu áni kwiátu/ áni naśienia/ tylko ieden liſt wychodźi/ który ſie rozſzérza ná zwyſz ná łokćiu UrzędowHerb 139a.]

»paproć więtsza, [wielka]« = narecznica samcza; filix mas Cn (1): Paproć więtſza/ támże. SienLek Xxx3; [UrzędowHerb 124a, 139a].

a. coll. (1): Filictum – Mieſce gdize [!] roſznie paproć. Calep 419a.
2. [Osmunda L.; długosz, bylina z rodziny długoszowatych (Osmundaceae):
Zestawienie: »błotna paproć« = Osmunda regalis L.; długosz królewski: (nagł) FILIX MAS, THELIpteris, Oſmunda, Mimpheopteris. Błotna Páproć, zową téż Struſowé pióro. (–) TA rośćie przy leśiéch/ przy błoćiéch/ przy rzékach/ ma liśćié iáko Struſowé pióro UrzędowHerb 140a (Linde).]

Synonim: 2. »strusowe pioro«.

ZCh