[zaloguj się]
[pdf]

PARZYĆ SIĘ (14) vb impf

sie (11), się (3).

a jasne; imp z tekstu nie oznaczającego å.

Fleksja
inf parzyć się
indicativus
praes
sg pl
2 parzysz się parzycie się
3 parzy się parzą się
praet
sg
3 m parzył się
fut
sg
3 f parzyć się będzie
imperativus
sg
2 p(a)rz się
3 niechåjże się parzy
conditionalis
sg pl
3 m m pers by się parzyli
f by się parzyła m an

inf parzyć się (6). ◊ praes 2 sg parzysz się (1). ◊ [3 sg parzy się. ◊ 2 pl parzycie się.] ◊ 3 pl parzą się (1). ◊ praet 3 sg m parzył się (1). ◊ fut 3 sg f parzyć się będzie (1). ◊ imp 2 sg p(a)rz się (1). ◊ 3 sg niechåjże się parzy (1). ◊ con 3 sg f by się parzyła (1). ◊ 3 pl m pers by się parzyli (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII (z Cn; XVIII) w. s.v. 1. parzyć.

Odczuwać bardzo wysoką temperaturę; aduri, uri calore Cn (14):
a. [Przegrzewać się wskutek noszenia zbyt ciepłej odzieży lub przebywania w zbyt ciepłym pomieszczeniu:

parzyć się w czym: Gdy jedno kogo lecie w szubce potkał, Każdemu mówił: [...] Pytać was nie chcę, jakoli sie macie, Bo to snadniuchno nagłupszy obaczy, Że sie Wasza Mość niedobrze mieć raczy [...], Iż sie parzycie w tym starym futrzysku. Otwin(?)Erot 153.

W przeciwstawieniu: »parzyć się ... chłodzić«: Sobie ten pies nie vgodźi/ Co ſie raz párzy raz chłodzi. BielawMyśl B3v.]

b. Doznawać oparzenia (1): [Dla tego kowal kleſzcże ma by mu ſie niepárzyć HistOtton 56.]
Przen: Szkodzić sobie [na czym] (1): dáię proſtą rádę/ Kożdemu á więcy tym co miłuią zdrádę. By ſię więc potym iáko ná tym nie párzyli/ Ieżli nieprzyaćielá lekceby ważyli. CzahTr I3v.
c. Poddawać się rozgrzewającemu działaniu gorącej pary, kąpieli lub okładu (głównie w celach leczniczych) (13): SienLek 108v; ktoby chćiał prędko té rzeczy [...] odpráwić/ á ſzkopcem álbo krużem leiąc/ ieſzcze płat mokry przyłożywſzy/ áby tém więcéy ſye głowá párzyłá/ wierę álbo głuchość/ álbo o powietrza ruſzenié [...] Oczko 16v.

parzyć się nad czym (2): Tákowa páni ma ſye częſto párzyć/ nád ſurowym prządźionem/ [...] á ma nád nim ſyedźieć/ co nagoręcey zetrwáć może/ ábowiem táka párá płodowi bárzo ſłuży. SienLek 113. Cf »nad parą się parzyć«.

parzyć się w czym [= w płynie, w wywarze] (6): Wezmi ſnop niemały łypowych [!] latoroſli/ á vwarz ie/ potym włoż do wanny/ á parz ſie w nich kielo godzin po kielko dni FalZioł V 92, I 138b; ktoby niemogł puśćić moczu/ dobrze ktemu [...] párzyć ſye w ſzáłwiey z czárnuchą. SienLek 107, 105, 109v; Oczko 18.

parzyć się w czym [= w naczyniu] (2): Tym kthorzy máią żołtą niemoc/ dobrze ſye im w kádźi przykrytey párzyć SienLek 90v. Cf »w wannie się parzyć«.

Zwroty: »nad parą się parzyć« (1): Ieſli łono ſpuchnie/ náwarz mrowek weſpoł z mrowiſkiem/ niechayże chory ſyędźie nád garncem á nád párą ſye párzy SienLek 118v.

»w wannie się parzyć« (1): DLugo ſię w wannie párzyſz/ Priſzko pochodzona KochFr 114.

Przen (1):
Zwrot: »parzyć się w przyrodzonej wannie« = współżyć cieleśnie (1): STáry miał Priapiſmum/ nieukłádną mękę/ Lecz byłá młodéy żenie tá niemóc ná rękę. Bo ſię pan częſto párzył w przyrodzonéy wánnie KochFr 59.

Formacje współrdzenne cf PARZYĆ.

ZCh