[zaloguj się]
[pdf]

PEDAGOG (20) sb m

e oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie); -óg; w -og- prawdopodobnie o jasne.

Fleksja
sg pl
N pedagog pedagogowie
G pedagoga pedagog(o)w
A pedagoga
I pedagogi(e)m
L pedagogu
inne sg G a. A - pedagoga

sg N pedagog (2). ◊ G pedagoga (1). ◊ A pedagoga (1). ◊ G a. A pedagoga (1). ◊ I pedagogi(e)m (9). ◊ L pedagogu (1). ◊ pl N pedagogowie (2). ◊ G pedagog(o)w (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Nauczyciel, wychowawca; formator, pedagogus Mącz; institutor Cn [pedagogus – uczyciel Murm 178; – uczyciel, dozorca młodzi Calep] (20): Domá gdy by ſie przy yednem Pedágogu báwił/ mowić po łáćinye náucżyć ſie nye może GliczKsiąż L2, K6v, L6; BielKron 303; Paedagogus, Dźiećinny miſtrz/ náucziciel/ pedágóg. Mącz 272c, 134b.

pedagog czyj [w tym: pron poss (1), ai poss (1), G sb (1)] (2): GliczKsiąż K6; SYlweſter wtory/ Papież/ [...] był pedágogiem Othonowym y Robertá krolá Fráncuſkiego BielKron 175v.

W porównaniach (3): Nie przetoć Ceremonie w Kośćiele/ áby nimi Kośćioł miał być zátrzyman/ iákoby Pedágogiem iákim WujJud 206v; WujJudConf 206; Poniewaſz vrząd iego [zakonu Mojżeszowego] niektory [lege: nie ktory] inny był/ tylko áby lud on Izráelſki ćieleſny/ iáko iedny dziatki (ná kſztałt pedágogá) do Meſyaſzá prowádził. CzechRozm 86.

W charakterystycznych połączeniach: pedagoga bać się, słuchać; pedagoga chować doma; pod pedagogiem się schować (2); bawić się przy pedagogu; być pod karnością pedagoga; zlecać pedagogowi dzieci na wyuczenie.

Szeregi: »pedagog albo bakalarz« (1): Co yeſt lepyey yeſli dzyecyę do ſzkoły dáć/ cżyli yemu chowáć domá Pedágogá álbo Bákálarzá. GliczKsiąż K3v.

»ociec i pedagog; ojcowski i pedagoga« (2;1): SkarKaz 44b, 421a; y ſyn krolewſki/ bać ſię oycá y pedágogow muśi. SkarKazSej 692a.

»pedagog albo rzędziciel dziecinny« (1): gdyż rozumieią żeby Kośćioł Chriſtuſow miał być zátrzyman tymi to zabobony á obrzędy/ iákoby iákim Pedágogiem/ álbo rzędźićielem dźiećinnym. WujJudConf 206.

Przen (5):
a) Ten, kto napomina, poucza, wytyka błędy (3): Krol ma pedágogow wiele. SkarKazSej 692b marg.

pedagog czyj (2): iż kto chce krolowi łáie/ o nim ſzemrze/ iego ſię pedágogiem czyni SkarKazSej 692b, 659b.

b) O prawie bożym (w nawiązaniu do Gal 3/24) (2): Przeto też Páweł S. do Gálátow/ [...] pedágogyem/ to yeſt/ dźyećinnym wodzem álbo ſprawcą zakon zowye KromRozm II i2v.
[Szereg: »pedagog a (albo) mistrz karności«: Dlategoſz teſz Paweł święty Zakon Pedagogiem albo Miſtrzem karnośći nazywa. UstKościel 15, 15v.]
Wyrażenie przyimkowe: »pod pedagogiem« (1): Gdy wyárá przyſzłá/ yużeſmy nye pod pedágogyem/ to yeſt/ pod zakonem. KromRozm II i2v.

Synonimy: bakalarz, nauczyciel, uczyciel.

ZCh, IG