Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PEŁNOSTRZAŁY

Następne hasło: PEŁNY »

PEŁNOŚĆ (40) sb f

e oraz o jasne.

Fleksja

	sg	pl
N	pełność	pełności
G	pełności
D	pełności
A	pełność	pełności
I	pełnością
L	pełności

sg N pełność (9). ◊ G pełności (16). ◊ D pełności (2). ◊ A pełność (7). ◊ I pełnością (1). ◊ L pełności (3). ◊ pl N pełności (1). ◊ A pełności (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Rzeczownik od „pełny”’; to, że ktoś, coś jest pełne(-y) (31)
- a. Od znacz. ‘dobrze napełniony’ (12)
  - Przen (2)
  - α. O stanach chorobowych (8)
- b. Od znacz. ‘zawierający wiele’ (12)
- c. Od znacz. ‘doskonały’ (6)
  - α. O Bogu i Chrystusie (5)
- d. Od znacz. ‘całkowity’ (1)
2. Zawartość, to co się w czymś znajduje (6)
3. Wypełnienie, zrealizowanie (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (2)

1. Rzeczownik od „pełny”’; to, że ktoś, coś jest pełne(-y) (31):

a. Od znacz. ‘dobrze napełniony’ (12): Sąd czego pelny nalany gdy bądzye ruſzon czo nad pelnoſcz ma to uyleua PatKaz I 2v; PatKaz III 125v.

[pełność czego [= co jest wypełnione]: Pierwſzy znák pełnośći vlá/ gdy niewielkie bęcżenie pſzcżoł z vlá ſłychaſz Cresc 1571 605.]

[pełność czego [= czym jest wypełnione]: NAucża Pálládius/ Kśiężycá Cżerwcá pſzcżołom miod podkrawáć/ ktorego iuż doſtałość y pełność po niektorych znákach może być poznána. Cresc 1571 605; gdy dziurki w plaſtrzech iuż błonkámi zámknione znak ieſt pełnośći miodu Cresc 1571 606, 606.]

Przen (2): Wzyąto to ymyą marya oth morza Naprzod dla pelnoſzczy bo yako vmorzu yeſt pelnoſcz y plynyenye wſzytkych uod tak wmaryey yeſt pelnoſzcz laſky y plynyenye yey wſzytkym ludzyem PatKaz III 125.

pełność czego (1): á co rzeczém/ kiedybyſmy iey [wody] tyle dali náſzym/ co tégo rzemióſłá [tj. picia] profeſsią máią? byłoby to dobrze/ y zwyczáiowi w pićiu/ y pełnośći nátur ich dogadzáiąc Oczko 19v.

α. O stanach chorobowych (8): Zagrzewaią też thi ſtroie [bobrowe]/ wyſuſzaią y wycieńcżaią, przeto tim czo kurcż cierpią z pełnoſci: albo drżenie: barzo pożythecżne FalZioł IV 8a, V 7, 61; Vſzóm tenże pożytek z tych wód dáć ſye może/ gdy w nich ropá/ oſtrupienié/ záleżenié/ álbo głuchość z pełnośći iáka ſye nayduie Oczko 14v.

pełność czego [= co jest wypełnione] (2): PLynienie niecżyſtoſci z vſzu/ bywa z pełnoſci głowy v dziecięcia z flegmiſtey wilkoſci. FalZioł V 40, II 9d.

pełność czego [= czym jest wypełnione] (1): Ieſtli też taka zagniłoſć [...] na ſpodku vriny będzie. Znamionuie treſtanie nyrek/ biodr/ mechierza/ y takieſz v niewaſt [!] maciczę/ z pełnoſci takiey niecżyſtey zagniłoſci. FalZioł V 9v.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym (1): tha żyła ktorą zową głowną ieſt doſwiadcżona naprzeciw pełnoſci głowney/ boleniu y rozdymaniu iey. FalZioł V 58v.

b. Od znacz. ‘zawierający wiele’ (12):

α. Od znacz, ‘w którym jest dużo rzeczy policzalnych lub mierzalnych’ (3): Lecz vczeni wiedzą/ iż tákie ſłowá in oſus, pełność známionuią/ iáko vinoſus vino plenus, vlceroſus vlceribus plenus WujNT 194.

pełność czego (2): ták że ſie záleią zupełnie wſſyſthkie polá/ y wſſyſtkie źrzodłá pełnośćią wod mnogich/ y rozwálą miáſtá Leop 4.Esdr 15/41; CzechEp 309.

β. Od znacz. ‘posiadający jakąś cechę’ [czego] (1): bog wſzytkyego dobrego pelnoſzcz połozyl w maryey PatKaz III 111.

γ. Od znacz. ‘będący obiektem oddziaływania’ (8): PatKaz I 2v; wktorey [Maryi] myeſzkacz myal bog y bycz pelną laſky y wſzytkyey ſzwyątoſzczy ſktorey pelnoſzczy na nas wſzytky ſyny adamoue laſka PatKaz III 92.

Wyrażenie: »pełność łaski« (5): [Matka Boża] Roſkazuie ſprawiedliwym/ oſwiétzá ié laſká bożą/ ij nad grzéſſnymi w nágorſſych grzéchach/ bo wſſytcy s pełnoſci iéy laſki/ pocieſſenijé bierzą OpecŻyw 189v; PatKaz I 1; PatKaz III 97v, 110v, 125v.

W przen (1): O nyeuyaſto pełna y vyączey nyſz pelna laſką ſktorey pelnoſzczy plynyenya ozyuya wſzytko ſzthworzeny PatKaz III 92.

c. Od znacz. ‘doskonały’ (6):

pełność czego (1): Mátheuſz/ Márek/ Lukaſz/ y Ian/ woz o cżterzech koniach Páńſki/ y práwy kor Cherubinow/ co ſie wykáda [!]/ pełność vmieiętnośći Leop *B4v.

α. O Bogu i Chrystusie (5): KrowObr 153; BibRadz II 120c marg; A z pełnośći iego [et de plenitudine eius] mychmy wſzyścy wźięli/ y łáſkę zá łáſkę. Abowiem [...] łáſká y prawdá przez Ieſuſá Chriſtuſá ſię sſtáłá. WujNT Ioann 1/16 [przekład tego samego tekstu KrowObr, BibRadz]; [Bowiem tak ſie było podobało Oicu żeby w panie Chriſtuſie pełność wſſyſtka mieſzkała UstKościel 30].

Wyrażenie: »pełność bostwa« (2): GrzegŚm 66; iż to nie tylko widźieli/ ále z vwazánim wypátrowáli/ y rękomá dotykali/ oney chwały/ to ieſt/ pełnośći boſtwá w ćiele iego CzechEp 144; [w Chriſtuſie przemieſzkawa/ wſſyſtka pełność Boſtwa ćieleſtnie. UstKościel 4v].

d. Od znacz. ‘całkowity’ (1):

Wyrażenie: »w pełności czasu« = w normalnym terminie (1): bo ſyą tam poczyna yeſyen gdzye kozda rzecz czo ſyą rodzy ku pozytku przychodzy tak tha panna ſluſznye ſyą tego czaſu urodzyla ktora wpelnoſzczy czaſu nam criſtuſa urodzyla PatKaz III 114.

2. Zawartość, to co się w czymś znajduje; plenitudo Vulg [w tym: czego (5)] (6): Tui ſunt coeli et tua eſt terra: orbem terrae plenitudinem eius tu fundaſti [...]. Twoie ſą niebioſa y twoia ieſt ziemia/ tis zbudował okrąg ziemie y wſzythkę iey pełnoſc WróbŻołt 88/12; LubPs T5, V5v, V6v; Wykrzykayćie przed oblicżnoſćią krolá Páná/ niech ſie wzruſſy morze y pełność iego Leop Ps 97/7, Is 42/10.

3. Wypełnienie, zrealizowanie [czego] (1):

Szereg: »pełność albo wypełnienie« (1): Táć łáſká ſpráwuye w nas miłoſć ku bogu y ku bliźnyemu/ ktora yeſt/ konyec przykazánya/ á pełnoſć/ álbo wypełnyenye zakonu. KromRozm II n2.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Plenitudo. Fuile. Pełnoſcz Mymer¹ 34; Mącz 304c.

Cf NIEPEŁNOŚĆ, PEŁNIA

JDok, (AŻ)