[zaloguj się]
[pdf]

PICIE (576) sb n

-é (20), -e (2); -é : -e SienLek (4:1), Oczko (8:1).

Fleksja
sg pl
N picié piciå
G piciå
D piciu
A picié piciå
I piciém, picim
L piciu

sg N picié (114); -é (11), -e (1), -(e) (102); -é : -e SienLek (2:1). ◊ G piciå (137); -å (106), -a (2), -(a) (29); -a MurzNT; -å : -a GrzegŚm (1:1). ◊ D piciu (102). ◊ A picié (62); -é (10), -e (1), -(e) (51); -é : -e Oczko (4:1). ◊ I piciém (19), picim (12); -ém MiechGlab, BibRadz, Mącz, Prot, RejPosWiecz2, KuczbKat, BudBib, CzechRozm, ModrzBaz, Oczko (2), ReszPrz, KochPij; -im GlabGad, LibMal, SeklKat, SienLek (2), MycPrz, StryjKron; -ém : -im FalZioł (3:1), BielKron (1:1), WerGośc (2:3); ~ -ém Oczko (2), -em (1) KochPij, -(e)m (16). ◊ L piciu (122). ◊ pl N piciå (3); -å (2), -(a) (1). ◊ A piciå (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Czynność picia, spożywanie napoju; potus HistAl, Mącz, PolAnt, Modrz, Vulg, Cn; potatio HistAl, Mącz, Calep, Cn; bibendum Vulg, PolAnt; poculum HistAl, Mącz; potio Mącz, Cn; haustus Cn (287): FalZioł I 42c, IV 7b, 38b, 51d, V 14, 26v, 47; BielŻyw 71; w winie [...] czo na dole to ſie z lagrem zmieſza á tak miąſſze będzie j ku piciu nie zdrowe GlabGad Kv, B5v, Ev, E8, E8v [2 r.], Gv (16); WróbŻołt I7v; LibMal 1544/92; HistAl F2v, H5v; A ieſliżby nie chćieli wźiąć z ręki twey kubká ku pićiu/ rzecżeſz im/ Pan zaſtępow thák mowi BibRadz Ier 25/28, Deut 2/6, 1.Mach 11/58; nalazł też tám wodę bárzo dobrą y ſlotką ku pićiu BielKron 441, 263v, 409v, 427v, 442, 447v [2 r.] (10); Młodych tedy lat tak mayą być ku piciu dziatki prżyzwyćżayani/ iżeby im nieſzalone wino/ ale z wiotſzą [lege: więtszą] połowicą wody zmieſzane było dawano KwiatKsiąż D2, D2; Serpentes exiquo indigent potu, Máło picia potrzebuyą. Mącz 316b, 54d, 67b, 246d, 247b, 256b (13); SienLek 4v, 5v, 13, 25v, 37v (8); BudBib Num 33/14; ModrzBaz 52v, 56; w ónych ſtronách Włoſkich/ dawáią iéy [wody] do kwart pułtorá/ áż do cztérech/ [...] ludźiam nikąſká w pićie nie wpráwiónym Oczko 19v; odłóżmy pićié ná iny czás Oczko 28v, 1v, 19 [2 r.], 19v, 20, 21 [2 r.] (12); WerGośc 227, 228, 270; Calep 229a, 799a, 816a, 828b.

picie czego (21): TarDuch D4v; á kiedi zabijeſz ono proſię/ tedi naydzieſz wnim barzo małą ſledzionę dla picia they wody FalZioł I 53c, I 1c, 56c; ludziem kaſzlącim zdrowe ieſt picie miodu GlabGad K, G8, H2, I8v, K8; Biádá onym kthorzy ſą mocni ku pićiu winá BibRadz Is 5/22 [przekład tego samego tekstu RejPosWstaw, WerGośc 213]; RejPosWstaw 44; Drzewá y ſalſy pićia ſpoſób/ zćieplic ſye wźiął. Oczko [41v], 21, 22 [2 r.], [41v], [42v]; SkarŻyw 492; WerGośc 213, 244. Cf »picie napojow«.

W połączeniach szeregowych (6): KwiatKsiąż Dv; Mącz 201c, 408c; Komu ſmákowáć może iedzenie/ picie/ ſpánie/ ieſli pirwej nie łáknął/ nie prágnął/ á ſen go nie morzył? GórnDworz H8v; Niemniey ſzkodliwe ſą zbytki/ w iedzy/ pićiu/ y roſkoſznym vżywániu PowodPr 70, 70 marg.

W porównaniu (1): Iáko zbytnia wodá ogień zálewa/ tak też zbytnie pićie winá rozum zátłumia. WerGośc 244.

W charakterystycznych połączeniach: picie cieplic, drzewa, gwajaku, miodu (2), octu, salsy, syropu, wina (8), wody (6) żołci; picie (nie)zdrowe (5), potrzebne, przyjemniejsze, spolne, szkodliwe; picia moc, sposob (4); do picia czas (2), kredens, pigułki; do picia dobry, niewdzięczny, teskliwy; ku piciu czasza (3), kubek (4), naczynie (7), służba złota, syrop, wino (2), woda (16); ku piciu mocny (3), niezdrowy, przyjemniejszy, przyzwyczajany, smaczniejszy, zarazisty; od picia zaziębiony; około picia ustawy; przez picie uzdrowion; w picie niewprawiony; w piciu bezprawie, niedostatek, rozpusta, stanowienie, zwyczaj; w piciu sprawiony; z picia zaziębienie; z picia zakażony; picia niechać, potrzebować, zakazować; piciem grzeszyć, obciężyć się, roztwarzać, zalać się; bez picia trwać; ku piciu łacność czynić, szkodzić; od picia wstrzymywać się; w piciu dobrze się chować, sprawować, ugadzać.

Fraza: »[komu] picia się chce« (1): A ktoby gi [kamień z żołądka kapłona] przy ſobie noſił/ tedy mu ſie picia chcieć nie będzie. FalZioł IV 19d.
Zwroty: »da(wa)ć, dany ku piciu« = potum dare Vulg [szyk 28:10] (5:33): Też tym ktorzy maią ſwiętego walanthego niemocz/ proch s korzenia Gorycżcżanego z wodhką maioranową dany ku piciu kielo razow: wſpomaga. FalZioł I 58d; Wezmi Imbieru/ balſamu, Citwaru/ muſzkatowego kwiatu/ pieprzu długiego/ kamykow kthore w rakoch bywaią/ [...] Zetrzy to ſpołem barzo dobrze á daway to niemocznemu ku piciu w winie FalZioł V 113v, I 4a, 32a, 34b, 38d, 40d (36); BielKron 31v; Abowiem ktobykolwiek wam dał ku pićiu kubek wody w imię moię/ [...] nie vtráći ſwey zapłáty. WujNT Mar 9/41[40].

»spragnąć przez picia« (1): Sprágnął Sámſon przez picia BielKron 52.

Wyrażenia: »ku piciu dobry, pomocny, pożyteczny, szlachetny« = skuteczny jako lekarstwo (18:2:1:1): Woda włoſkiego kopru w ktorey by bylo vwarzono to korzenie paluchowo/ ieſt dobra ku piciu na przeciwko kłociu wnętrznemu FalZioł I 63b; Też cżaſu morowego powietrza/ ieſt ta cżyrwona ziemia z armenijey barzo ſlachetna z winem białem ku piciu/ á ſiła ludzi zarażonych ſie wylecżaią FalZioł III 36c; Też wodka wołowego ięzyka/ ieſt barzo pożytecżna ku piciu w kordijacze y we drżeniu ſercza. FalZioł V 82v; Też miecżyk ziele w wodzie albo w piwie vwarzone/ ieſt oſobnie pomoczne lekarzſtwo ku piciu. FalZioł V 83v, I 24d, 31b, 52b, 74d, 84d (22).

»miara (a. mierność) w piciu, picia; mierny w piciu; miernie się chować w piciu« = mediocritas potus Modrz [szyk 12:5] (11:2;2;2): PatKaz III 146v; Tak ſie oni w piciu miernie chowali. GlabGad Gv, K3; SeklWyzn Tv; Piſáli też drudzy poſtronni hiſthorykowie o nas nie tráfnie/ [...] máiąc nas zá opiłe ludzi/ iáko ſámi bacżymy/ y wiele tych ktorzy mierność záchowuią v nas w pićiu/ w mowie/ y w obycżáioch/ by ſie też we śrzodku Włoch mieli rodzić BielKron 334, 334v; Mącz 398a; SienLek 3; BielSpr 53; Powinien ieſt káżdy cżłowiek Chrześćiáńſki w pićiu y w iedzeniu záwżdy miárę chowáć WujJud 190v; RejPosWstaw [1103]; ModrzBaz 10; WerGośc 261; BielSjem 2; ArtKanc T6v; Calep 318a; kto miáry nie záchowywa w piciu/ iuż nie może mieć w ſwey władzy ięzyká Phil L4.

»trzeźwie [= umiarkowane] picie« (1): Zdrowie ieſt duſze y ćiáłá trzeźwie pićie/ ále co wetkaſz álbo wleieſz nád potrzebę/ toć nie tylko nie da pośilenia/ ále y on oſtátek zepſuie WerGośc 228.

»skromność, skromny w piciu« = parcus potus Modrz (1:1): pomni/ ábyś w ſkromnośći/ ták w iedle iáko y w piciu záchowywał wſzytki cżáſy żywotá twoiego RejPos 186; ModrzBaz 66v.

»wino picia [czyjego]« = vino potus [alicuius] PolAnt (2): vmyślił Dániel ná ſercu ſwem żeby ſię nie mazał iedłem potráwy krolewſkiey/ y winem pićia iego BudBib Dan 1/8, Dan 1/5.

»zbytek, wystawa, przebranie w piciu; zbytek picia« = luxus potus Modrz [szyk 13:1] (9:2:1;2): RejRozpr G3 marg; Luxus, Zbytek w piciu/ w yedzeniu y w ſzáciech. Mącz 201c, 43a; WIelka Niemoc przygadza ſye od zbytku pićia y iedzenia SienLek 58, 1v; RejZwierc 57v; WujJudConf 191v; RejPosWstaw [212]; Wyſtáwá nie vſtánie w pićiu y w iedzeńiu MycPrz I B2, II Bv; ModrzBaz 82v; PowodPr 70 [2 r.]; VotSzl C4.

Szeregi: »(i) jedzenie (a. jedzą, a. jedło), (a, albo, ani, i, niżli, takież) picie« = cibo et potus Modrz; esculentus et poculentus JanStat [szyk 38:23] (61): OpecŻyw 37v; yako mam uyſlouycz w pannye maryey pyczya yedzenya myernoſzcz PatKaz III 146v; Sierpnia kxiężycza Zaba żadna gęby otworzyć nie może ku iedzeniu ani ku piciu FalZioł IV 15b, V 4v, 59v, 69; Ten raz wypiſzemy gadki o rzecżach człowieku przyrodzonych albo j ſzkodliwich czo ſie ticże iego chowania w iedle y w piciu GlabGad F4, K3, L6v; SeklWyzn F [2 r.], F2; SeklKat Tv; KromRozm I C; MurzHist Ev; GroicPorz kk2; Máłoćby nam po zyołach bychmy przyrodzeniu/ Nie cżynili bezpráwia w piciu á w iedzeniu. RejWiz 61v; Zaſz nie mamy mocy iedzenia y pićia [manducandi et bibendi]? Leop 1.Cor 9/4; Mącz 43a, 84b, 201c, 398a; A przeto kożdy zbytek lżeyſzy ieſt z pićia niżli z iedzenia. SienLek 12v, 1v, 3, 58, 133v, Vuu3; GórnDworz Ff2v; RejPos 186; RejZwierc 57v; BielSpr 53; WujJud 190v; WujJudConf 191v; RejPosWstaw [212], [1103]; MycPrz I B2, II Bv; ModrzBaz 10, 66v, 82v; Oczko 24; CzechEp 185, 216; żywot náſz niepomiernym iadłem y pićiem bywa vmnieyſzon. WerGośc 263, 227, 229, 261; BielSjem 2; ArtKanc T6v; GórnRozm L3; Diaetetica – Pewną miara wiadlie y wpicziu. Calep 318a, 317b, 773b; LatHar 135; Zali domow nie maćie do iedzenia y pićia [ad manducandum et bibendum]? WujNT 1.Cor 11/22; SarnStat 219; SkarKaz 311a, 453a; VotSzl C4; PaxLiz D. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pokarm i picie« (2): BielKron 45; ieſli ná potrzeby żywnośći á nágośći náſzéy ſye obeyzrzy/ zboża/ źiołá/ korzenia/ bydło/ ptáſtwo/ owoce/ pokármowi y pićiu rzeczy rozmáite. Oczko 3v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»połknienie albo picie« (1): Catapotia – Pigułki, albo inſze liekarſtwa do połknienią, albo piczią. Calep 171b.

»pożywanie (a. używanie) i picie« [szyk 1:1] (2): S Tych tu ſłow przerzecżonych Páná Kryſtuſowych/ iáſna rzecż ieſt/ [...] iż pożywánie ciáłá y krwie iego/ nie ieſt rowne áni podobne/ ku pożywániu y piciu pokármow náſzych/ y napoiow inſzych poſpolitych. RejPosWiecz2 91; StryjKron 370.

Przen (2):
Zwrot: »dać ku piciu [co]« (1): Ten go nákarmi chlebem zrozumienia/ a da mu ku pićiu wodę mądrośći [et aqua sapientiae potabit eum] BudBib Eccli 15/3.
Wyrażenie: »duchowne picie« (1): Tylkoż mi to ieſzcże powiedz/ dobrzeli ći cżynią ktorzy tey ſpráwy świętéy [widomych sakramentów] zaniechawaią? [...] vkázuiąc iż doſyć ná ſámym duchownym pożywániu y pićiu/ prócż chlebá y winá CzechRozm 266v.
Szereg: »pożywanie i picie« (1): CzechRozm 266v cf Wyżenie.
a. O Eucharystii (27):

picie czego (20): WujJudConf 224v; ábyſmy ſobie łámánim chlebá wydánie zá nas ná śmierć ćiáłá Chriſtuſowego przypomináli: á lánim záś winá do kubká y pićiem iego/ wylanie krwie Chriſtuſowey CzechRozm 261v. Cf Wyrażenia.

W charakterystycznych połączeniach: picie święte, wierne; obyczaj picia; sprawa około picia; posilony piciem.

Zwrot: »(po)da(wa)ć, da(wa)ny ku piciu« [szyk zmienny] (2:2): PowUrb 2v; RejPosWiecz3 96; Dam wam ćiáło moie ku iedzeniu y krew ku pićiu SkarŻyw 598; krew moię maćie/ ktora dla was ieſt wylaná/ wſzyſtkim ku pićiu daná ArtKanc N9.
Wyrażenia: »(prawdziwe) picie (świątości) krwie; (prawdziwa) krew ku piciu« (17;5): PowUrb 2v; KrowObr 200v; A thu będąc ták vpewnionym o tey ſwiętey ſpráwie Páná ſwego/ á o pożywániu ſwiętego ciáła/ y piciu krwie ſwiętey iego/ odrzuć precż ná ſtronę wſzytki blędne [!] mnimánia ludzkie RejPos 89v, 88v [2 r.]. 89v; Pan iuż dał nam przykład/ iż on pirwey o pożywániu ciáłá ſwoiego/ y o piciu krwie ſwey náucżał zwolenniki ſwoie RejPosWiecz2 90v; A tu iuż oto iáwne á iáſne ſwiádectwá maſz Doktorow s. [...] o prawdziwym piciu ſwiątośći krwie przenadrozſzey iego. RejPosWiecz2 95v, 90v [3 r.], 93 [2 r.], 94, 95v [2 r.]; RejPosWiecz3 96; BiałKat 276; KuczbKat 225; CzechRozm 262v; SkarŻyw 598; ArtKanc N9.

»picie wina« (1): Przy Wiecżerzy Páńſkiey iedzenie chlebá/ y pićie winá/ co znácżą. CzechRozm **4.

Szeregi: »jedzenie i picie« (6): Nie ćieleſne tám bywa iedzenie ćiáłá Páná Kryſtuſowego/ y nie ćieleſne pićie naſwiętſzey krwie iego KrowObr 200v, 200v marg, Ss4v; bywa nam dawáne ciáło y kreẃ Páná náſzego Iezu Kryſtuſá/ przy chłebie [!]/ y winie/ ku iedzeniu y ku piciu RejPosWiecz3 96; CzechRozm **4; SkarŻyw 598.

»pożywanie (a. używanie) i (a) picie« (17): RejPos 88 [3 r.], 89 [2 r.]; teraz przyſtąpim ku vżywániu ſwiątośći/ tho ieſt/ ku pożywániu ſwiątośći ciáłá/ y ku piciu ſwąthośći [!] krwie Páná Kryſtuſowey. RejPosWiecz2 94, 90 [4 r.], 93 [2 r.], 95 [3 r.]; Iáko też y Hilárius o tym mowi: Vżywánie y pićie iego cżyni to/ iż my w Chriſtuśie á Chriſtus w nas ieſt. WujJudConf 224v; CzechRozm 262v.

»przyjmowanie i picie« (1): Tuć nie rozumiał Irenęus inſzégo ćiáłá/ iedno właſné Chryſtuſowo: [...] á thákie być nam ku przyymowániu opowiádał/ w chlebie/ y prawdźiwą kreẃ ku pićiu/ w kielichu álbo w winie. BiałKat 276.

W przen (1):
Wyrażenie: »picie kielicha« (1): A toż też y o tym krzcżeniu rozumieć mamy co y o piciu kielichá RejPos 313v.
b. Pijaństwo; perpotatio Mącz, Calep, Cn; bibitio Modrz; propinatio Cn (11): A gdy był pytan [Anacharsis] iakoby kto picie mogł ſobie zmierzienić odpowiedział, gdy by kto miał przed ocżyma marnoſć opilczow. BielŻyw 22; Dzis zás nye ták/ yeſſcże dzyecyę w kołebce [!] leżeć będzye/ ocyec gdi mu ſie goſcye tráfią/ onego ná picye zápráwi/ bo mu pomágáć muſi. GliczKsiąż D8; Perpotatio, Vſtáwiczne picie/ bieſiádowánie. Mącz 316c; ModrzBaz 52v, 82v; [widamy] doſyć tákich wſzétecznic/ co ſye obżéráiąc/ y kántóry/ y kárczmarze/ w pićiu przechodzą Oczko 22v; Perpoto – Wpicziu czas trawie. Calep 788b, 198b, 788b; PaxLiz D.

W charakterystycznych połączeniach: picie wkoło; picie zmierzienić; chętny do picia; do picia wyzywać; sztuka w piciu; w piciu [kogo] przechodzić, czas trawić.

Zwrot: »powściągać się picia« (1): pyſche pan nasch lyſti do niego [starosty kamienieckiego] [...] yzbi ſye powſcziagnal tego pyczia [...] abi tez trzeſwi bil na tey granyczi LibLeg 11/60v.
2. Napój; potio Murm, PolAnt, Mącz, Modrz, Cn; potus Mymer1, Miech, PolAnt, Mącz, Modrz, Vulg; poculum HistAl, Mącz, JanStat; liquor, poculentum JanStat; haustus, potiuncula Cn (289): BierEz Q4v; ForCnR E2v; Murm 163; Mymer1 41v; HistJóz A4v; FalZioł II 21d, IV 12b, V 64v; Cżemu gdy ſie cżłowiek rozpije tedy żołądek więcey w ſię picia bierze. GlabGad E8, E8v [2 r.], F5v, G [2 r.], G5, G8 (8); RejPs 34; Cupil ono piczie za dwadzieſczia y oſzm ſlotich. LibMal 1543/67; RejRozpr G3, G3v; RejJóz I8 [2 r.], K; HistAl F2, N; RejWiz 25, 26; RejFig Ee2v; BibRadz Ioann 4/9; tákże go [Wiktora] otruto w piciu s ſtrony Henryká Ceſárzá. BielKron 177v, 126v, 323v, 331v, 333, 446, 450v; KwiatKsiąż D2v; Mącz 115b, 466d; SienLek 6, 8, 31, 52, 57v (12); Biádá tym ktorzy mocni ſą ku piciu winá/ á mężowie mężni ku nálewániu picia? RejPosWstaw 44; BudBib I 306d marg, Eccli 29/30[32]; Oczko 10; WerGośc 256; BielSen 15; BielSjem 23; Znáć że ná ón czás nie w długich obiádách/ áni w cudzoźiemſkim pićiu ſczęśćia álbo mnimánia ſwégo ludźie pokłádáli/ ále rychléy w trzéźwośći KochWr 28; Calep 828a; GostGospSieb +3v; WujNT 194; Kwartá pićia wſzelákiégo/ iáko teráznieyſza Krákowſka po wſzyſtkiéy Koronie bydź ma SarnStat 280, 929, 963 [2 r.], 964, 965; [MetrKor 1582 129/127.]

picie z czego [w tym: uczynione z czego (6)] (7): Murm 163; Mulsum, piczye z myodv y z wyna vczynyone BartBydg 94; Ziemia też Ruſka nad wſzytkę zyznoſć ſwą/ ieſt obkwita w miedzie y w piciu z niego vcżynionym. MiechGlab 78; RejPs 75; Possum, Słódkie picie z winnych grón dobrze ná słóńcu vſmáżonych Mącz 283a, 235d, 271d.

picie czyje [pron poss] (7): iako popioł pokarm moy mi ſmákuie/ á zełzámi bywa zmieſzano pićie moię [Vulg Ps 102/10] RejPs 148v [przekład tego samego tekstu RejPs 120, BibRadz, RejPos, RejZwierc], 120; kaźni ćierpieli nieprzyiaćiele ich [synow izraelskich]/ dla niedoſtátku pićia ſwego Leop Sap 11/5; BibRadz Ps 102/10; RejPos 81; RejZwierc 47v; BudBib Dan 1/10.

W połączeniach szeregowych (4): BibRadz Is 25/6; Mącz 316b; Aby nikt nie śmiał ná ten plác gdźie namioty rozbité ſtoią/ woźić ku ſzynku gorzałki/ winá/ piwá/ áni wſzelákiégo pićia. SarnStat 17; [aby od żaków] w pićiu/ żywnośćiach/ we zbożu/ w mącé/ ſłodźie/ w piwie/ w winie/ y innych trunkách [inesculentis, ac poculentis, ac victualibus ad usum vitae ... in bladis, frumentis, farina, braseo JanStat 218]: [...] cłá áni podatku álbo dźieśięćiny nie brano SarnStat 202.

W przeciwstawieniach: »picie ... pokarm (3), jedło (3), jedzenie, karmia« (8): Picie dla ſwey ſubtilnoſci richley ſie ſtrawi niż pokarm ktori ieſt rzecż miąſſza y gruba. GlabGad E8; Cżemu głodny cżłowiek więcey żąda picia niż iedzenia. GlabGad F5, E8, F5 [2 r.], L4; Bo w iedney ręce picie nośi [pani] w drugiey iedło RejWiz 26; PaxLiz C4v.

W porównaniach (4): KromRozm I D3; Pátryárchá Luter nápiſał: Ze iáko bez pićia y iedzenia/ ták y bez niewiáſty cżłowiek żyć niemoże. WujJud 209v, 133v; iáko pićie vtraca ſmák by nalepſze było/ gdy ie ziednego nacżynia do drugiego/ [...] przelewáią. tákże y przekład/ gdy iy nie zárázem z onego ięzyká cżynią/ w ktorem one kśięgi nápiſano/ ale przez drugi ięzyk bywa przepuſzcżan/ niemoże być ſzcżyry ani doſkonáły. BudBib b2.

W charakterystycznych połączeniach: picie ze krwie, z miodu (4), z octu, z wina (3); picie ciepłe, cudzoziemskie, dobre, drogie (3), gorące, gorzkie (3), ipsymowane, korzenne, kosztowne (2), nędzne, niezwyczajne, przyrodzone, rozkoszne (3), słodkie, smaczniejsze, zdrowe, zimne; picia kwarta, miarka, nalewanie, niedostatek, obfitość; od picia czopowe; piciem posilony; w piciu smak; picie nie smakuje; [co] do używania za picie; picie nosić (2), przynieść, ssać, jadem zarazić; picia dojść, potrzebować (5), prosić, żądać (3); bez picia (ze)trwać; od picia rozmoknąć; o picie stać; w picie wmieszawać, wsypać (5); za picie dziękować; piciem częstować (2), opatrzyć; w piciu kochać się, rozwiercieć [co], warzyć [co], zadawać [co].

Zwroty: »w piciu brać, wziąć, brany, wzięty« [szyk zmienny] (2:1:2:1): Też korzenie chrzanowe natſzcżo iedzione albo w piciu wzięthe, wielcze zdrowiu dopomaga FalZioł I 117b, I 74a, V 18b; thego prochu ma chory w pićiu ná noc bráć SienLek 105v, 87v, 141.

»w piciu mie(wa)ć [co]« (5): Skorzeniem karmie przyprawiay/ A ſzałwią wpiczyu myeway. Goski A9 [idem SienLek 43]; dobrze pić iuchę z ſzáłwijey wárzący ią w piwie/ y w pićiu ią záwżdy mieć SienLek 143v, 43, 85v, 107.

»picia nalewać« (1): Są tácy/ ktorzi dźień przed tym niżli ná vcżtę idą purgácyą biorą/ áby záś ná mieyſce iákoby prozne więcey pokármu tkáli y pićia nálewáli [Sunt qui ... plus cibi potionumque ingerant]. ModrzBaz 52.

»picie pić, picia się napijać« [szyk zmienny] (8:1): FalZioł V 2; GlabGad K, K3; MurzNT Luc 1/15; Rozeyććie ſie/ iedzćieſz co natłuſſcżſſe rzecży/ y piyćie co naſlodſſe pićia [bibite dulcissima quaeque] Leop 3.Esdr 9/52, Luc 1/15; do Czternaſtego dniá Lutego/ Flegmá pánuie: á tedy iuż więcey ieść: mniey pić/ mocnieyſzego pićia SienLek 42, 41v [2 r.].

»pożywać (a. używać) w piciu, picia; w piciu pożywany« [szyk zmienny] (5:2;1): panie brzemienne niemaią tego ziela [opichu] pożiwać/ áni w picziu ani wmyciu FalZioł I 8c, I 6c, 8a, 19a, 54b, V 64v; Ale zaſie ſilnieyſzy bywa cżłowiek pożywaiąc pokarmu niżli picia bowiem on dłużey trwa w żołądku á tak dłużey moci dawa. GlabGad E8; weźmi korzenia z Wilczego grochu/ [...] zſkrobże wierzchnią ſkorkę s niego/ á miáłko ią ſtłucz ná proch/ tego prochu w iedzeniu y w pićiu przez cáły rok vżyway SienLek 107.

»picia używać« (1): Roſomak źwierzę/ [...] nálazſzy śćierw iáki wielki/ [...] nieprzeſtawa ſię obżyráć/ y záśię tego/ iákom powiedźiał/ pozbywáć/ áż wſzytek on śćierw pożrze. A cżyni to ono źwierzę nád zwycżay drugich źwierząt/ ktore do ſytośći tylko iedłá y pićia vżywáią [cibo potuque utantur]/ nie do zbytniego obżárſtwá. ModrzBaz 52.

»(za)da(wa)ć w piciu; w piciu, na picie, z piciem (za)dany« [szyk zmienny] (14;5:1:1): PatKaz III 91v; Też korzeń [olesznikowy] na proch ſtarthy z naſieniem włoſkiego kopru w piciu dany/ żołądek zagrzewa y poſila FalZioł I 88d; Theż na tercijanę febrę/ trzy korzonki á trzy liſtki Koſziſzcżkowe s kthorymkolwiek piciem dane/ vcżynią zimniczę FalZioł I 153b, I 42c, 68a, 70b, 140d, 144b (9); Y trućinyć by ſye łácno vſtrzec/ by yey nye ſlodzono/ á w dobrym yedle álbo pićyu nyezádawano. KromRozm I [L3]; Przydawa ſye théż/ iż niegdy bydlę pijawkę wypije/ temu gdy pluſkwę w pićiu daſz/ wneth pijawki pozbędźie. SienLek 154, 38, 57v [2 r.], 59, 132, 142 (10).

Wyrażenia: »picie mocne (a. mocniejsze), silne« [szyk 6:5] (10:1): OpecŻyw 138v; FalZioł V 2; przydawa ſie też bolenie głowy z picia mocznego, ktorego dym moczny mozg zaraża. GlabGad B3v; Sicera, Hebraeis omnis potus inebrians, Mocne pićie/ które piyánego człowieká vczyni. Mącz 391b; SienLek 39v, 42, 63, 143; Rzymſkie práwá nie tylo mężcżyznom ná vrzędźie będącym/ ále y białym głowam zgołá zákázowáli winá álbo mocnego pićia. WerGośc 264, 260, 264.

»piciem napełniony« (1): Rozumu ſpełná nie mogą mieć ći/ ktorzy ſą pokármem álbo pićim nápełnieni. WerGośc 244.

»picie pijane, ktore upaja« = sicera PolAnt, Vulg (1:1): MurzNT Luc 1/15; Winá y pićia pijánego pić nie będzie Leop Luc 1/15.

»posilony, posilić się piciem (posilającym)« [szyk 2:1] (2:1): dla zeſzcia ſiły/ ktorey przi rodzeniu zbyła niewiaſta Ma być poſilona godnem iedzeniem j piciem poſilaiączym FalZioł V 25v; SeklKat D2; StryjKron 442.

»pragnienie, pragnąć picia« (2:1): Pragnę/ nie wina/ anij ktorégo drogiégo piciá ale ludſkiégo zbawieniá OpecŻyw 149v; Piętnaſta przycżyna przeſzkadzaiącza łacznemu Porodzeniu/ ſmętek albo niemocz/ albo głod iedzenia/ albo thakieſz niedoſthatek á wielkie pragnienie picia FalZioł V 18b; Mącz 421d.

»toczenie picia« (1): Epistomium, Kurek álbo czop/ yáki bywa v fas winnych dla toczenia picia. Mącz 107a.

»picie zapalające« (1): [matki, ktore płod noszą] nie miernie ſie chowaią [...] wina, albo inſze picie zapalaiące pijac GlabGad K3.

Szeregi: »picie, chleb« (1): Lepyey wſtąpić do klaſztorá/ Niż zá mąż álbo do dwora [!]/ V dworá ſtać wiele trzebá/ Przemrzeć muśi picia chlebá BielKom G3.

»(ani, tak) jedzenie (a. jedło) (a, a(l)bo, ani, i (też), jak) picie« = cibus et potus Vulg, Modrz; esca et potus PolAnt [szyk 31:16] (47): Murm 54; FalZioł I 19a, V 18b, d, 25v, 32v; Cżego więcej cżłowiek potrzebuie ku żiwnoſci, ieſtli picia albo iedła. GlabGad E5; gdzież więc ſie zchadzał wſzytek lud oney krainy oboiego pogłowia z piciem y z iedłem każdy według ſwego przemożenia MiechGlab [90]; LibMal 1548/141v; SeklWyzn Fv; KromRozm I D3, L3; GroicPorz b3v, b4; ábo iuſz może ſie kocháć ſlużebnik twoy w iedzeniu ábo w pićiu? Leop 2.Reg 19/35; BielKron 349, 458; Mącz 84b; SienLek 2, 16v, 95v, 96, 98v [3 r.], 107, 192; RejPos 138v; GrzegŚm 27 [2 r.]; rozliczność picia á iedłá czyni rozliczność wrzodow y niemocy. RejZwierc 157v, 70, 202; WujJud 133v, 209v; BudBib Dan 1/10; MycPrz II C3; Iedzenia y pićia zbytne żárćie/ nieprzyſtoyne ieſt cżłowiekowi ModrzBaz 51v; Mogł ći Bog tákiego cżłowieká ſtworzyć/ żeby bez iedłá y pićia mogł być żyw ModrzBaz 52v, 52 [2 r.], 52v; ReszPrz 126; WerGośc 241; kiedy nalepiéy dowćipu ſwégo ku wſzelkiéy ſpráwie vżyć mogą [ludzie]/ ieno kiedy ſię áni iédłem/ áni piciem zbytnim nieprzełożą? KochPij C2v; WujNT 419; CiekPotr 18. [Ponadto w połąszeregowym 1 r.]

»(nie) pokarm (a. karmia), (a(l)bo, i, ani) picie« = (non) esca (a. cibo) et potus Mymer1, PolAnt, Vulg; cibo et potio Modrz [szyk 27:2] (29): PatKaz III 91v; Mymer1 nlb 2, k. 40; FalZioł V 68v; Czo zdrowſzego żołądkowi, ieſtli karmia albo picie. GlabGad E8, F5, K5v; BierRozm 9; Azali by był kto ták ſſalony áby rozumiał iż bog potrzebuie pokarmu z mięſá vczynionego/ álbo pićia ze krwie. RejPs 75, 120; panie Boże/ Dziękuiem twey ſwiętey miłoſci zaten pokarm y picie ktoris raczył nam ziednac y dac SeklKat D2, D2, S3v; A kogo gorączká trapi/ temu káżdy pokarm y pićye/ by naſlodſſe/ zda ſye być gorzkye. KromRozm III A3v; BibRadz Rom 14/17, Hebr 9/10; KwiatKsiąż D2v, N3v; SienLek 4v, 66, Vuu4; RejPosWiecz2 91; CzechRozm 94v; ModrzBaz 52, 53; WerGośc 244; WujNT Rom 14/17, Col 2/16, Hebr 9/9[10].

»potrawa i (a, albo, takież) picie« [szyk 4:2] (6): Też naprzeciwko dychawiczy flegmiſthey [proch] korzenia thego [orzeszkowego] z goricżką w potrawach albo w piciu pożywany ieſt barzo vżytecżny FalZioł I 54b, I 68a; BielKron 178; Penus, Ziwność/ wſzelákie potráwy y picie ku żiwnośći człowieczey należące. Mącz 290b; SienLek 5; StryjKron 442.

»picie, (i) strawa« = potus et cibus PolAnt [szyk 1:1] (2): Oddáli potym pieniądze murárzom y rzęmięśnikom/ ktemu ſtráwę/ pićie/ y oliwę/ Sydończykom y Thyriyczykom BibRadz 1.Esdr 3/7; BudBib 1.Esdr 3/7.

»picie albo trunek« (1): Amatorium, Graecae φιλτρον Philtrum, Picie álbo/ trunek nieyáki/ który ſżaloney miłośći dodawa. Mącz 7d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(nie) wino i (albo, ani) picie« (6): OpecŻyw 149v; Takoue pragnienie może być zagaſzono ſamim winem albo nieiakim piicm [!] GlabGad Gv, K3; Abowięm on [Jan Chrzciciel] wielkim będźie przed panem/ i niebędźie pił wina i picia ktoreby vpáiało [vinum et siceram] MurzNT Luc 1/15; Leop Luc 1/15; WerGośc 264. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

Przen (6): WróbŻołt 79/6; Wy ktore ſłodkim pićiem ná vczonym łonie/ Karmiły wſzytki Muzy w ſwoim Heliconie. Prot D4v; ModrzBaz 8.

picie czego (1): Tu prorok mowi pod figurą o męce páńſkiey iáko miał obietnice męki ſwey wypełnic przed oblicznoſćią wſſego ludu á pić nowe pićie ofiáry ſwoiey RejPs 171 v.

Zwroty: »pić picie« = bibere potum PolAnt, Vulg (3): RejPs 171v; Y wſzyſcy pili iedno pićie duchowne/ ábowiem pili z ſkáły duchowney/ ktora zá nimi ſzłá/ A thá ſkáłá byłá Kryſtus. BibRadz 1.Cor 10/4; WujNT 1.Cor 10/4.

»pragnąć picia« (1): Y potym zawolál mily Iezus wielkim gloſem. Ządáli kto abo pragnie pićiá/ niecháy przydzie ku mnie. OpecŻyw 75v.

Wyrażenie: »picie duchowne« = potus spiritualis PolAnt, Vulg (2): BibRadz 1.Cor 10/4; WujNT 1.Cor 10/4 cf »pić picie«.
a. O Eucharystii (8): Zatym wziąwſſy pićié dzięki bogu oyttzu vcżiniwſſy rzékl. Wezmicie to picié/ a rozdziélcież ié miedzy wami OpecŻyw 90; To picie ieſt nowi teſtament [Hic est calix novum testamentum Vulg Luc 22/20]/ w moiei krwi/ ktora za was/ y za wſzyſtki lvdzie bedzie wylana/ na odpvſzcżenie grzechow. SeklWyzn c2.
Szereg: »pokarm (a. karmia), picie« [szyk 4:1] (5): OpecŻyw 90; BielKron 138v; ciáło moie ieſt prawdziwy pokarm/ á kreẃ moiá ieſth prawdziwe picie [Caro enim Mea vere est cibus, et sanguis Meus vere est potus Vulg Ioann 6/56]. RejPosWiecz2 91 [przekład tego samego tekstu KuczbKat 165]; KuczbKat 165, 225.
b. Napar leczniczy, lekarstwo; potio, potus Mącz (41): ſok matki bożey włoſek znaſieniem włoſkiego kopru j zwrobliem proſem/ vwarziwſzy ty rzecży zwinem á thego ſie napijay/ kamień łamie to picie FalZioł I 27a; warz gwozdziki w winie á przimieſzay ktemu maſtiki/ mierri/ potym to day pić/ To picie mozg poſila FalZioł 160c, I 6d, 16d, 19a [2 r.], 21b, 24d (25); W Chorobách wſzelkich/ nazdrowſzé pićie ieſt Tyzánná/ to ieſt ięczmienna wodá SienLek 163,12, 38v, 102v, S[ss]4v; tákié pićié [woda ciepliczna]/ nie wſzyſtkiém/ ále pewném choróbam tylko/ pomoc może Oczko 22v, 22,22v [2 r.], 23v.

picie z czego (1): lékárz [...] Nędza/ pocżnie przy nijm [młodzieńcu rannym] vſtawicżnie byćz/ goiątz mu rany/ a dáwaiątz mu rozmaijteé lechkie picié z źioł rozlicżnych ForCnR D2.

Zwrot: »w piciu używać« (1): wiédz/ że wpićiu lékárſkim/ częſto bárzo vżywáią ćieplicznych/ ázwłaſzczá śiárczánych wód Oczko 19.
Wyrażenie: »picie lekarskie« [szyk 1:1] (2): á pothym wto wino iuſz przepalone/ włoż pieprzu przetłucżonego czo złoti zaważy/ gwozdzikom [!] takież/ wodki lewandulowey wley ſzeſć łyżek/ á to maſz lekarſkie picie FalZioł I 77a; Oczko 19.
Szereg: »picie, (albo) syrop« [szyk 2:1] (3): Czenturzija [...] ieſt barzo dobra na żołtą niemocz wpiciu albo wſiropie. FalZioł I 24d, I 31b; Mącz 316b.

Synonimy: 2. napoj, trunek.

Cf PIĆ, WODOPICIE

MN