[zaloguj się]
[pdf]

PIĆ (1987) vb impf

Fleksja
inf pić
indicativus
praes
sg pl
1 piję pijemy, pij(e)m
2 pijesz pijecie
3 pije piją
praet
sg pl
1 m -em, -m pił m pers pilismy, -smy pili
f piłam, -em piła m an
2 m piłeś, -eś, -ś pił m pers piliście, -ście pili
3 m pił m pers pili
f piła m an piły
n piło subst piły
plusq
sg
3 m był pił
fut
sg pl
1 m będę pił, pić będę, będę pić m pers będzi(e)m(y) pić, pić będzi(e)my
f będę piła m an
2 m będziesz pił, będziesz pić, pić będziesz m pers pić będziecie, będziecie pić, będziecie pili
3 m będzie pił, pić będzie, będzie pić m pers będą pić, pić będą, będą pili
f m an będą pili
n subst będą pić
imperativus
sg pl
1 niech piję pijmy
2 pij, pi(e)j pijcie, pi(e)jcie
3 niech, niechåj(że) pije niech, niechåjże piją
conditionalis
sg pl du
1 m bych pił, bym pił m pers bychmy pili, bysmy pili m pers bodåjżezwa piła
2 m byś pił m pers byście pili m pers
3 m piłby, by pił, bodåj pił m pers by pili m pers
f piłaby, by piła m an by pili, by piły m an
n by piło subst subst
con praet
pl
3 m pers by byli pili
impersonalis
praes pije się
praet piło się
con by pito
participia
part praes act pijąc, pijęcy, pi(e)jąc
part praet act piwszy
inne formy
pass praet pl 3 subst - piły się

inf pić (729). ◊ praes 1 sg piję (35). ◊ 2 sg pijesz (14). ◊ 3 sg pije (204). ◊ 1 pl pijemy (7) KrowObr, HistAl, RejPos, RejPosWiecz2, CzechRozm, RejZwierc, KochPs, pij(e)m (3) BielKom, SkarŻyw, LatHar; -emy (1), -(e)my (6). ◊ 2 pl pijecie (8). ◊ 3 pl piją (116). ◊ praet 1 sg m -em, -m pił (9). f piłam, -em piła (3). ◊ 2 sg m piłeś, -eś, -ś pił (6). ◊ 3 sg m pił (92). f piła (10). n piło (1). ◊ 1 pl m pers pilismy, -smy pili (5). ◊ 2 pl m pers piliście, -ście pili (4). ◊ 3 pl m pers pili (87). m an piły [cum N: konie] (1). subst piły (5). ◊ plusq 3 sg m był pił (1). ◊ fut 1 sg m będę pił (24), pić będę (9), będę pić (5); będę pił BierEz, WróbŻołt (2), HistAl, LubPs, KrowObr (2), BibRadz, BielKron, SkarKaz; pić będę RejPos (3); będę pić OpecŻyw (3); będę pił : pić będę : będę pić (6:1:–), RejPosWiecz3 (1:1:–), LatHar (2:1:2), WujNT (5:3:–). f będę piła (1). ◊ 2 sg m będziesz pił (18), będziesz pić (5), pić będziesz (5); będziesz pił Leop (2), OrzRozm, BielKron, HistRzym, WujNT, WysKaz; będziesz pić BielŻyw, RejZwierc, HistHel; pić będziesz BiałKat; będziesz pił : będziesz pić : pić będziesz FalZioł (6:1:–), BibRadz (2:1:1), SienLek (2:–:2), BudBib (1:–:1). ◊ 3 sg m będzie pił (18), pić będzie (14), będzie pić (6); będzie pił WróbŻołt, MurzNT, BielKron, GórnDworz, KochPs; pić będzie LubPs (2), Leop, BibRadz, RejZwierc, LatHar, WujNT (2); będzie pić OpecŻyw, SienLek, BudBib; będzie pił : pić będzie : będzie pić FalZioł (12:4:3), RejPos (1:2:–). ◊ 1 pl m pers będzi(e)m(y) pić (7), pić będzi(e)my (1) KromRozm II; -(e)m (6) LubPs, Leop, BibRadz, BudBib (2), WujNT, -(e)my (2) KromRozm II, RejPos. ◊ 2 pl m pers pić będziecie (13), będziecie pić (12), będziecie pili (1); pić będziecie BibRadz (2), RejPos (3), BiałKat, BudNT, ArtKanc, RybGęśli; będziecie pić OpecŻyw, SeklKat, KrowObr (2), Leop (2), RejPosWiecz2, RejPosWiecz3, WujJud, NiemObr, WerGośc; pić będziecie : będziecie pili WujNT (4:1). ◊ 3 pl m pers będą pić (9), pić będą (6), będą pili (1) RejZwierc; będą pić Leop (3), BielKron, RejAp, RejPos; pić będą FalZioł, WujNT (2); będą pić : pić będą BibRadz (2:1), BudBib (1:2). m an będą pili [cum N: psi] (1) LubPs. subst będą pić (4). ◊ imp 1 sg niech piję (1). ◊ 2 sg pij (169), [pi(e)j]. ◊ 3 sg niech, niechåj(że) pije (26). ◊ 1 pl pijmy (10). ◊ 2 pl pijcie (40), [pi(e)jcie]. ◊ 3 pl niech, niechåjże piją (3). ◊ con 1 sg m bych pił (6), bym pił (5); bych BierEz, OpecŻyw (2), BielKron; bym CzechRozm, LatHar (2); bych : bym Leop (1:1), WujNT (1:1). ◊ 2 sg m byś pił (3). ◊ 3 sg m piłby, by pił (40), bodåj pił (1) KochFr. f piłaby, by piła (7). n by piło (2). ◊ 1 pl m pers bychmy pili (2) RejZwierz, BudBib, bysmy pili (1) SkorWinsz. ◊ 2 pl m pers byście pili (22). ◊ 3 pl m pers by pili (24). m an by pili [cum N: liszka z kozłem] (1) BierEz, by piły [cum N: wroble] (1) KmitaSpit. ◊ 1 du m pers bodåjżezwa piła (1) PudłFr 17. ◊ con praet 3 pl m pers by byli pili (1). ◊ pass praet 3 pl subst piły się (1). ◊ impers praes pije się (3). ◊ praet piło się (2). ◊ con by pito (1). ◊part praes act pijąc (108), pijęcy (2) BielSat, BielRozm, pi(e)jąc (1) RejKup, pijąć (1); -ąc : -ąć SienLek (6:1). ◊ part praet act piwszy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Spożywać napoje; bibere HistAl Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; potare Mącz, Calag, Calep, Cn; combibere Calep, Cn; lambere, sumere Mącz; compotare, obibere Calep; ducere, ebibere, exsorbere, haurire, ingurgitare, insumere, persorbere Cn (1948): Liſzká z kozłem w iedney chwili/ Przyſzli k ſtudni áby pili BierEz H3v, A2v, D2v [2 r.], D4v, Kv, L, M2; A Iezus vkuſiwſſy oné gorzkoſci/ niechciál daley pitz. OpecŻyw 149v; PatKaz III 146v; TarDuch C6; [łosoś] gdy ſie iuż wygikrzy, tedy zaſię idzie do morza á pije FalZioł IV 44c, I 47d, IV 7b, 19c, V 2, 14 [2 r.]; BielŻyw 55; Cżemu ludziem gdy moczno piją, albo gdi ſie długo ſmieią łzi z ocżu pochodzą. GlabGad B5v, Ev, Gv, G5; kto pierno iáda chce pić RejRozpr H2v; SeklKat F2v; RejKup c7v, h6; a przedśię na oſtatek i pić choc w wielkiem pragnięniu [Franciszek] niechćiáł MurzHist D4v; MurzNT Matth 27/34; inſza rzecz znaczy piéi/ niſz pii MurzOrt B2, Bv, B2; Leop 2.Reg 16/2, 4.Reg 3/17, 1.Par 11/18; Oná thedy [Rebeka] ziąwſzy wnet z ſiebie wiádro ſwe rzekła/ Piy BibRadz Gen 24/45, Gen 24/14, 18, 44, I 288c marg; Kſiążę gdy ſiędzie ná onym kámieniu/ chłop mu przynieſie w cżapce wody mowiąc áby pił BielKron 275, 14, 20v, 50, 53, 113v (8); Mącz 24d [2 r.], 76a, 183b, 301b, 316a, 357a; SienLek 4v, 13v, 107v; [Plebeusz] ſzedſzy pił do ſytośći. HistRzym 80, 80; RejZwierc 80v, 205v; BudBib Ex 7/24, Iudic 15/19, Ruth 2/9, Esth 3/15, Is 29/8; BudNT Matth 27/35[34]; ModrzBaz 52; Oczko 20, 24v; Calag 485a; Tu łos mieſzkániec leśni vprágniony pije. KochPs 155; SkarŻyw 74, 271; Nie pij aż ći ſię piérwéy będźie chćiáło KochFr 10; KochBr 151; WerGośc 241; Calep 129b, 219a, 228b, [71]2a, 809b, 828a, b; LatHar 700; WujNT Matth 27/34; WysKaz 9; Otóż wolał bym ie ták piſáć, bije/ pije/ etć. żeby to drugié/ i/ było conſonans. JanNKar E4v, E4v; Nie będą śpiewáć pijąc SkarKazSej 702a.

pić co (351): ZapWar 1521 nr 2262; MetrKor 37/2v; Muchá [...] Kiedy tłuſtą iuchę piłá/ W niey ſie wſzyſtká zátopiłá. BierEz Lv, A2v, N3, N3v, O2v; OpecŻyw 160, 173; PatKaz III 126; TarDuch A6v; Popioł gdy będzie na pijawkę poſypan/ tedy krew ktorą piła zaſię zwroci. FalZioł IV 52c, I 2a, 6a [2 r.], 19a, 156a, IV 6a (26); BielŻyw 71 [2 r.], 90; nie roztwarzanego [pokarmu] mniey może cżłowiek pić niż rozwodnionego, á to dla iego mocznoſci. GlabGad G8v, Ev, K8; [Tatarzy] Piją wodę, mleko kobyle, y piwo z proſa warzone. MiechGlab 22, 23, 62, [89]; WróbŻołt 49/13; RejRozpr G4, H4v; LudWieś B5v; Kupiecz ſie prżiznaua yſz pjł trank oth Plebana RejKup q2v, M, R, q3; ſtrzez ſie od Filipa lekárzá/ á niepiy tego trunku kthoryć ma dáć HistAl E2v, E2v, E3, H4, H4v, H5 (10); KromRozm I G; MurzHist D4v; MurzNT Matth 6/25, s. 48v, Luc 1/15; KromRozm II m4v; Kto wam ták wiele ſprzeye iáko ociec miły/ Okazał to Pelikan gdy kreẃ dzyeći piły. BielKom C4; GliczKsiąż G7v; LubPs N3, P5v, gg4v, hh5v; KrowObr 122v, 226, 226v, 241; A gdy pił co gorzkiego tedy łáiąc wrzeſzcżał. RejWiz 61v; Leop Deut 2/6, Num 6/20, 21/22, 1.Reg 30/11 [2 r.], 3.Reg 13/8 (20); OrzList b3 [2 r.], b3v; RejZwierz 32v [2 r.], 84v; Oni będą ieść vrodzáie twoie/ á pić będą mleko twoie. BibRadz Ez 25/4, Gen 9/21, Deut 9/9, 18, 1.Reg 1/15, Iudic 15 arg (21); Goski A10; OrzRozm E4; wodá śmierdzyáłá nie mogli iey Egipcżycy pić BielKron 29, 15 [2 r.], 20v, 31 [2 r.], 34v, 38v (35); Mącz 160b, 236a, 245c, 443a, 479c, 497b, 498a; Prot Dv; SarnUzn G7; z zágrzania / źimnego nie piy SienLek 10v, 5, 7, 41v [2 r.], 42, 43 (15); GórnDworz C3 [2 r.], H6v, Nv [2 r.], Aa8v, Ff7; Iuż byś też co pił y ſmiertelnego/ nic nie może záſzkodzić tobie. RejPos 236, 185, 217 [2 r.], 282v, 295v; BiałKat 271, 291; BielSat D2v, G; GrzegŚm 27; RejZwierc 7, 114, 205v, 237, 243v; BielSpr 43; WujJud 179, 196v; niemogli Micraimiánie pić wody z przekopu BudBib Ex 7/21, Ex 7/18, 24, 15/23, 24, 2.Reg 19/35 (20); HistHel Bv [2 r.]; BudNT przedm b2 [2 r.], Luc 5/39; CzechRozm 189v; ModrzBaz 52, 54; Oczko 20v, 22v; Calag 245b; A Prymus pił on ołow iáko wodę. SkarŻyw 532, A4, 89, 142, 166, 203 (29); MWilkHist Gv; StryjKron 682; WerGośc 258 [2 r.]; BielSen 13; BielSjem 31 [2 r.]; KochPieś 20; BielRozm 27; GórnRozm D3 [2 r.]; LatHar +8, 253, 686; KołakSzczęśl B2v; Kto ſię obżerał/ ábo opijał: teraz niechay pości/ y nic pijánego nie pije. WujNT 12, przedm 4, Matth 6/25, 31, s. 116, 194 (13); Szláchćicy w Kárczmách niemáią bywáć/ gdy im powoli vmyſlnégo obcowánia miéwáć/ áni z kmiotkámi w rząd śiedźieć y piwá pić przyſtoi. SarnStat 1173, 622; SiebRozmyśl H4v; PowodPr 43, 74; SkarKaz 120b [2 r.], 331a; SkarKazSej 704b; KlonFlis E4; KlonWor 6, 69. Cf pić co na co; co za co; co w czym; »da(wa)ć pić«, »pić picie«.

pić co na co [= po czym] (1): pożyway [...] wſzelkie iagodi czyrwone zwłaſzcża doſtałe Bowiem takowe richley ſie w krew obraczaią, á tim lepiey gdy nanie kto wino pije albo małmazią. GlabGad I6v.

pić co za co (1): Wodę właſną náſzę zá pieniądze piliſmy PowodPr 10.

pić co w czym [= skąd] (2): Woł gdy wodę w káłuży pił/ Młode żábiętá potłocżył BierEz N4; BielKron 441v.

pić co [= skąd] (4): Ia tedy morze będę pił. BierEz D4v; KochJez Bv; By wſzytek Rhen zebrána moc Niemiecka piłá KochFr 58; ZawJeft 16.

pić co [= jaką ilość] (1): Y wody w miarę nápijać ſię będzieſz/ ſzoſtą cżęść Hinu/ od cżáſu do cżáſu/ pić będzieſz. BudBib Ez 4/11.

pić czego [składnia zależna od czasownika nadrzędnego (w tym: „dać” (5), „chcieć” (2), „nauczyć (się)” (2), „zakazać” (2), „kazać”)] (12): BierEz M; á będzie kto pił to wino/ tym ſie mu będzie więczey chciało wina pić. FalZioł IV 37d; Przeſto tedy wodę gotowáć/ y wino z wodą mięſzáć/ [...] to naprzod Włoſzy wymyſlili/ ktorzy ſie Linphowánego winá pić náutzyli. KrowObr 122v; BielKron 403; Máchomet/ [...] widząc ſwoie Turki z przyrodzenia być miękkie/ á do pićia chętne/ zgołá im zákazał pić winá ModrzBaz 82v; StryjKron 432; WerGośc 264. Cf »da(wa)ć pić«.

pić czego [funkcja supinum = aby pił] (1): Wilk w on cżás gdj dzień wielki/ przyſzedł pić wody do rzeki BierEz M2.

pić z czego [= co] (17): OpecŻyw 50, 90, 93; Z tichże vod będą pić wſzytki źwierżęta polne WróbŻołt 103/11; LubPs S; KrowObr 122; Leop Matth 26/29, Mar 14/25; Krolowa też wziąwſzy kielich dawáłá pić káżdemu mowiąc/ piyćie z tego wſzytcy śmierć páńſką obiawćie BielKron 214v; RejPosWiecz3 96; LatHar 691, 706; Káżdy ktory pije z tey wody/ záſię będźie prágnął WujNT Ioann 4/13 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 50], Matth 26/29, Mar 14/25, Luc 22/18. Cf »da(wa)ć pić«.

pić z czego [= czym] (20): LibMal 1546/114; przy godowániu náſzego krolá tákowy ieſt obycżay iż goduiący ieſli chcą biorą kubki s których piją HistAl F2v; MurzNT 106 marg, 143v marg; á cżyiá rzecż okaże ſie być mędrſſa niżli drugiego/ da mu Krol Dáryuſz dáry wielkie/ chodzić w páwłoce/ ze złotá pić Leop 3.Esdr 3/6, 2.Reg 12/3, Dan 5/23; BibRadz Iudic 15 arg, Ier 25/28; BielKron 50, 344; Mącz 37a, 309d; á znałem iednego co z roſtruchániká (iż raz ſniego wypił ſyrop) żadną miárą pić nie mogł GórnDworz H7, Ee7v, Hhv; RejPos 313v; SkarŻyw 52; PowodPr 43; SkarKazSej 668a.

pić czym (8): BielŻyw 71 [2 r.]; Piią wino cżáſzámi BibRadz Am 6/6; GórnDworz Aa8v, Llv; Pátrz ná thy kráie gdzie czebrem piwo piją RejZwierc 7; BudBib Gen 44/5, Am 6/6; [WujBib Dan 5/3].

pić skąd [w tym: z czego (25), „skąd” (2)] (27): OpecŻyw 49v; Wodę z rzeki Tebaliany piyemy HistAl I6, H6, I7v; KromRozm II m4v; Leop Num 21/22; RejZwierz 84v; A wżdy to rzeczyſko pełne wody będźie/ ſkąd wy ſámi/ ſthádá wáſze y bydłá wáſze pić będźiećie. BibRadz 2.Reg 3/17, Is 36/16, Ioann 4/12; Wodę z zdroiu piy nachiłkiem. Goski A10; BielKron 50, 84; Corrivales, Którzi z yednego zdroyu piyą. Mącz 357a; SienLek 43v; BudBib Ex 7/18, 21, 24, 15/23, 3.Reg 17/6, Ier 2/18 [2 r.]; HistHel Bv [2 r.]; Iéy [Niobe] bowiem łzy ſerdeczné ſkáłę przenikáią/ Y przeźrzoczyſtym z góry ſtrumieniem ſpadáią. Skąd źwiérz y ptáſtwo pije KochTr 15; WujNT Ioann 4/12, s. 602.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z odpowiednikiem to (8); co (13)] (13): RejKup q7v; Bráłá thedy [Judyt]/ y iádłá y piłá przed nim [Holofernesem] to co byłá nágotowáłá dziewká iey. Leop Iudith 12/19; by ták wſzyſcy pili/ To co ſie chce/ táńſzeby záwżdy winá były. RejZwierz 30v, 30v; Goski A5; SienLek 42v, 43v; to pił co vwárzył. RejZwierc 252; BudNT Luc 10/7; Oczko 24v; Páni domá co chce to ie/ pije BielSjem 6; WujNT Luc 10/7; PowodPr 22.

W połączeniach szeregowych (24): BierEz Qv; FalZioł V 47; A nye náſláduyą ći dźyeń po dźyeń luboſći? ktorzy wſſytkę wolnoſć y wyárę krzeſćiyáńſką ná tym ſádzą/ áby yeſć/ pić/ czynić/ nyecháć/ co/ á kyedy/ á yáko kto chce KromRozm I D4; KrowObr 140 marg, Ss3v; Leop Is 65/13; OrzList h4v; BibRadz 3.Esdr 4/10, Luc 17/28; Moiżeſz rzekł: Pánie Aniołom nic po zakonie/ gdyż ſą Duchowni á nie ćieleſni/ nie piją/ áni iedzą/ áni grzeſzą/ áni ſie płodzą/ áni vmieráią. BielKron 463v, 268, 450; RejPos 82v; RejPosWstaw [212]; SkarŻyw 160, 399, 457; CzechEp 213, 262, 308; nie ieſt to można rżecz choćiayby Krol Iego Mość nic inego nie czynił/ nie iadł/ nie pił/ nie ſpał/ iedno ſądźił GórnRozm C3v, I2v; KmitaSpit B3; SkarKazSej 670b; [Temu ſie niedziwuy co maſz Alie to ſobie lieko zwaſz Iako tzudzego nie choway Iec/ piey/ ſzáfuy y pożyway. SenekaMymer 1532 A4v].

W przeciwstawieniach: »pić ... pragnąć (5), nie ugasić pragnienia, jeść« (7): HistAl K4v, K5; Otho ſludzy moi będą pić/ á wy będziećie prágnąć [servi Mei bibent, et vos sitietis]. Leop Is 65/13; będźiećie ieść á nie náiećie ſię/ pic [!] będziećie á wżdy prágnienia nie vgáśićie BibRadz Agg 1/6; Quo plus sunt potae plus situntur aquae/ [...] ym kto więcey wody piye/ tym więcey prágnie. Mącz 316b; RejPos 82v; KochSz C2.

W porównaniach (4): PatKaz III 126; GlabGad G3v; Abowiem iáko iedząc y piiąc żywot ćieleſny bierzemy/ ták wierząc w Kryſtuſá sſtawamy ſie vcżeſtnikámi ćiáłá iego WujJudConf 99v; SkarŻyw 203.

W charakterystycznych połączeniach: pić drożdże, gorzałeczkę, jad (2), juchę, krew (11), miod (7), mleko (7), mocz (7), moszcz, ocet (4), oliwę, ołow, piołynek, piwo (16), pomyje, rosę, rzecz pijaną, serop, sok (3), sycerę (2), szechar (3), trank (3), truciznę (2), trunek (4), wino (104), wodę (102), wodkę, złoto, żołć; pić morze, Ren, Tagowe wody, Turosno; pić z czasze (2), z konwi, z kubka (7), z naczynia (2), z ręki, z rostruchnika, z statku (2), ze złota (2); pić z cysterny, z jeziora, z Nilu, z opoki, z potoka, z przekopu, z rzeki (4), z skały, z strugi, z strumienia, ze studni (4), z szychora, ze zdroju; pić z winnego owocu (2), z owocu winnej macice (7), z rodzaju (urodzenia) macicznego (2); pić cebrem, czaszą (2), korczakiem, kubkiem (3), rękoma; kazać (zakazać) pić (6), moc (5), nauczyć się (2); pić przez dzięki, w prożnowaniu; pić część hinu (2), hojnie (3), ile chce, ile potrzeba, kubek, mało (5), w miarę, miarkę, miernie (5), w mierności (2), mocno, nad potrzebę, prawdziwie, do sytości (2), trochę, pod wagą, wiele (8), nad zwyczaj; pić barzo, bezmiernie, z chucią, chwytając językiem, dobrze (5), leniwo, nachyłkiem (4), ssąc, z roskoszą (2), ustawnie, wesele; pić w ten (zamierzony) czas (2), od czasu do czasu (2), często, czyrwca, co dzień (2), jednej godziny, przy obiedzie, jednym razem, pierwszy raz, raz tylko, rzadko (2), na wieczerzą, przed wieczorem; pić dobrą chwilę, cały (jeden, ten) dźień (4), (przez) (ile) dni (9), (ile) lat, przez cały rok, aż się strawi, aż ustanie, do wieczora (2).

Przysłowia: bibl. Iedzmy y piymy bo wſſytcy zemrzemy [comedamus, et bibamus cras enim moriemur! Vulg Is 22/13]. March1 A4v; March3 V6; Leop 1.Cor 15/32; BibRadz 1.Cor 15/32; RejPos 60v; BudBib Is 22/13; WujNT 1.Cor 15/32; SkarKaz 207b. [Ogółem 8 r.]

Sucho jadł/ wiecz mokro pije RejKup r6v.

Frazy: »[komu] (za)chciało się (a. chce się pić)« [szyk zmienny] (3): BierEz I2v; Sitio, Prágnę/ chce mi ſię pić. Mącz 397c; gdy ſie iey [dzieweczce] zbythnie pić záchciáło/ weſzłá do domku chłopſkiego/ áby ſie wody nápiłá GórnDworz Bbv.

»pij zdrow« (1): zákrzyknęło wſzytko woyſko/ piy zdrow ſam o Alexánder OrzRozm N4.

Zwroty: »pić ciepło (a. gorąco)« [szyk zmienny] = termopotare Mącz (2): Pić gorąco/ korzenno ieſć RejRozpr G4; Mącz 454d.

»da(wa)ć (a. podawać) pić« = dare bibere (a. potum) Vulg, PolAnt [w tym: co (23), czego [składnia zależna od czasownika nadrzędnego] (5), z czego [= co] (1), z czego [= czym] (3), z czym (6)] (43): OpecŻyw 149v; y wytziſkałem iagody weń y dawałem Faraonowi pitz HistJóz A4; FalZioł II 9a; GlabGad H2v; ktożkolwyek da wam pić kubek źimney wody w imyę moye/ nyeſtráći zapłáty ſwey [Vulg Mar 9/41]. KromRozm I G; MurzNT Matth 27/34; KromRozm II v2v; Nie dáy krolom pić winá/ tákież y kſiążętom BielKom C3; KrowObr 122, 200, 203; Leop Gen 21/19; BibRadz Gen 24/18; BielKron 12v [3 r.], 13, 63, 90, 185 (12); RejAp 130v, 133; HistRzym 112v; BudBib Dan 1/12; BudNT Matth 27/34; CzechRozm 148v; Nákarmię was z mlekiem káſze Y miod dam pić/ z złotey cżáſze. MWilkHist G2; KochMRot C2v; BielSjem 21; LatHar 699, 712, 713; WujNT Matth 27/34, 48, Mar 15/23, 36, Apoc 16/6; SiebRozmyśl K.

»pić picie (pijane a. zapalające), napoj pijany« = bibere siceram PolAnt, Vulg [w tym: [ile] picia (1), nie pić picia (4)] [szyk zmienny] (8:1): FalZioł V 2; [matki, które dziatki noszą] nie miernie ſie chowaią [...] wina, albo inſze picie zapalaiące pijac GlabGad K3; MurzNT Luc 1/15; Rozeyććie ſie/ iedzćieſz co natłuſſcżſſe rzecży/ y piyćie co naſlodſſe pićia Leop 3.Esdr 9/52, Leop 1/15; pićie pić co lżeyſze/ áby ćiáłá niezápaliło. SienLek 41v, 41v, 42; WujNT Luc 1/15.

Szeregi: »czerpać i pić« (1): wodę takieſz kupiwſſy będziećie czerpáć y pić [haurietis, et bibetis]. Leop Deut 2/6.

»pić i napić się« (1): [bracia u Józefa] iedli y pili/ y nápili ſie y náiedli. BielKron 17v.

»przyjmować i pić« (1): O gdyćby proſty chléb thám prziymowano/ y tákże proſté wino pito/ cóżby pothym rozważániu/ y rozſądzániu człowiekowi ſamégo śiebie BiałKat 271. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»(nie) używać (a. pożywać), (i, a, ale, takież, ani, nie) pić« = comedere et bibere PolAnt; gustare (a. uti) et bibere Vulg [szyk 7:2] (9): Luty powieda, W mym cżaſu krew puſzcżać vżytecżno ieſt, Lektwarzy vżyway/ wody nie piy. FalZioł V 46, 47v; [mądrość mówi] Zeydźćież ſię á pożywayćie chlebá moiego/ y piyćie wino ktoregom wam naláłá. BibRadz Prov 9/5, 3.Esdr 9/2; [Machumet potomkom ustawił] aby [...] Winá nie pili tylko s potráwámi go vżywáli BielKron 165v, 96; SienLek 42v; BiałKat 291; WujNT 1.Tim 5/23. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»(i, ani, ni(e)) (z)jeść (a. (z)jadać), (i, a, a(l)bo, takież, (a)ni (nie)) pić« = manducare et bibere HistAl, PolAnt, Vulg; comedere et bibere Vulg, PolAnt; edere et bibere Vulg [szyk 209:29] (238): MetrKor 37/2v; March1 A4v; Kury iádły wino piły. BierEz O2v, I2v, K, Lv; OpecŻyw 159v, 160; ſałatę iedz á wodę piy. FalZioł V 47, I 6a, V 2v, 13v, 48v, 68v (13); przyiaciela ieſć abo pić ieſth obycżay wilcży albo lwow. BielŻyw 102; GlabGad G3v; March3 V6; WróbŻołt 49/13; LibMal 1544/85v; RejRozpr Ev, G4; SeklKat K2; RejKup R, r6v; Thák wiele ieſz y pijeſz iż żołądek wielkoſcią pokármow obciążony w rozmáitoſć niemocy wpada HistAl I8v; MurzHist D4v; MurzNT Matth 6/25, k. 48v, Luc 12/29, 13/26; KromRozm II o3v; BielKom E7v [2 r.]; GliczKsiąż G7v; LubPs N3; KrowObr 140, 226v, 241; Leop 1.Reg 30/11 [2 r.], 16, 2.Reg 11/11, 13, 12/3 (19); RejFig Aa7v; BibRadz Gen 24/54, Deut 9/9, 18, Iudic 19/4, 6 (22); Goski A7, A10; OrzRozm E4; BielKron 8, 17v, 32v, 35, 38v, 62 (31); Claudere coenas dicitur lactuca, Zawrzeć żołądek/ to yeſt/ nie pić áni yeść więcey ná to. Mącz 56b, 446d; SarnUzn G7 [2 r.]; SienLek 3v, 4, 4v, 6v, 7 (19); GórnDworz H6v, O6; HistRzym 19, 113v, 114; RejPos 60v, 70v, 185, 202v, 217 (7); RejPosWiecz2 91; BielSat C3v; GrzegŚm 27; RejZwierc 154; BielSpr 43, 49; WujJud 196v; WujJudConf 99v, 191; RejPosWstaw [1103]; BudBib Gen 25/34, Ex 24/11, Iudic 19/21, 2.Reg 19/35, Is 22/13 [2 r.] (9); HistHel C3; BudNT przedm b2, Luc 5/33, 10/7, Act 23/12; CzechRozm 212v; Oczko 19, 31; SkarŻyw 29, 82, 166, 224 [2 r.], [237] (21); StryjKron 161, 355; CzechEp 184, 214 [2 r.]; KochMRot B4v; BielSjem 6, 21; Aczći ia ieſcze wątpię/ ábyś złotem władał/ Bo byś hoyniéy pił/ y iadł PudłFr 59; ArtKanc S17; LatHar 253; Choćia tedy iéćie choćia piiećie ku chwale Bożey wſzytko cżyńćie. KołakSzczęśl C, B2v; WujNT 25 marg, Matth 6/31, 24/38, Luc 5/33, 12/29 (14); PowodPr 22, 52, 74; SkarKaz 156a, 207b, 351a; PaxLiz D. [Ponadto w połączeniach szeregowych 21 r.]

»żrzeć i pić« (1): A ktorzy ſą ná gorach/ głodem wyzdychaią/ á będą ná ſobie żrzeć ćiáło ſwoie/ y krew będą pić [et manducabunt carnes suas, et sanguinem bibent] Leop 4.Esdr 15/58.

Przen (141): Bo kielich w ręce Páńſkiey winá ſzcżyrego pełen zmieſſánia. I nákłonił z thego w tho: wżdam iednák drożdze iego nie wyniſzcżone: będą pić wſſyſtcy grzeſnicy źiemſcy. Leop Ps 74/9; BibRadz Ier 25/26.

pić co (40): Záchowáy Boże/ żebym przed oblicznośćią Bogá moiego tho mial vcźynić [!]/ áżebym miał krew tych mężów pić Leop 1.Par 11/19; SkarJedn 10; Dla nas/ piłeś gorzką żołć GrabowSet P4v [idem] SiebRozmyśl E; KmitaSpit A2v. Cf Zwroty.

pić co [= z czego] za co (1): Iſczie tak mam dobrze baczyć Kazal by gi [kufel z trzemi uchy] za grzechy pyċ. RejKup h4v.

pić z czego [= co] (3): Abowiem z winá cudzołoſtwá iey [bestyjej] pili wſzyſcy narodowie [Vulg Apoc 18/3] RejAp 147. Cf »pić z wina gniewu«.

pić z czego [= czym] (2): táki człowiek [który pana swego kazi] nie w kubek s ktorego telko iedná oſobá pić by miáłá trućiznę kłádzie/ ále ſtudnię s kthorey wſzytcy ludzie cżerpáią zaraża ſmiertelnym iádem. GórnDworz Ee8. Cf »wdzięczny napoj pić z kielicha«.

pić z czego [= skąd] (4): Przeto ktorzy tego Ducha [Bożego] vcżeśnicy nie ſą/ [...] kopáią ſtudnie błotne/ z rowow ziemſkich y z onego błotá piją wśmiárdłą wodę SkarJedn 10; złem ſie żyćiem [kapłanów] od dobrey nauki nie odryway. Pij ſplugáwey końwie dobre wino SkarŻyw A4; ArtKanc N17v. Cf »pić wody żywe z bezpiecznego stoku«.

Zwroty: »pić ciemierzycę« = być szalonym (1): Bibe helleborum, Pi [!] ciemierzicę/ to yeſt/ toś ſzalón maſz muchy álbo koczki w głowie. Mącz 154b.

»dać [komu] pić wodę żołci« = zesłać [na kogoś] cierpienie (1): tho mowi Pan zaſtępow Bog Iſráelſki: Oto ia nákarmię ten lud piołunem/ a dam im pić wodę żołći [Ego cibabo populum istum absinthio, et potum dabo eis aquam fellis]. Leop Ier 9/15.

»pić gniew (a. kielich wina rozgniewania, a. wino gniewu), z wina gniewu (a. popędliwości wszeteczeństwa)« = ponosić karę; bibere vino irae Vulg [szyk zmienny] (3:2): Leop Apoc 18/3; RejAp 123, 138v; Y on pić będźie z winá gniewu Bożego/ ktore zmieſzáne ieſt z ſzczerym winem WujNT Apoc 14/10, Apoc 18/3.

»pić kielich (a. kubek) Pański« = służyć Bogu; bibere calicem Domini PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (3): Nie możećie pić kubká Páńſkiego/ y kubká dyabłow/ nie możećie być vcżeſtniki ſtołu Páńſkiego y ſtołu dyabłow. BibRadz 1.Cor 10/21[20]; KuczbKat 190; WujNT 1.Cor 10/21[20] [zawsze przekład tego samego tekstu].

»pić kielich (a. kubek) szatański (a. czartowski)« = służyć szatanowi; bibere calicem daemoniorum PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (3): BibRadz 1.Cor 10/21[20]; KuczbKat 190; WujNT 1.Cor 10/21[20]. Cf »pić kielich pański«.

»pić krew« = być okrutnikiem (1): Ieſć tłuſtoſć známionuie być człowiekiem wedle ćiáłá żywiącem/ A pić kreẃ známionuie być okrutnikiem. BibRadz I 58d marg.

»krzywdę pić« = ponosić szkodę (1): Obćina nogi/ krzywdę pije [iniquitatem bibens]/ kto poſyła rzecży przez [...] głupiego. BudBib Prov 26/6.

»pić łzy (a. płacz), wino żałosne ze łzami« = rozpaczać [w tym: nie pić łez (1)] [szyk zmienny] (4:1): LubPs S3v; A ia/ miáſto chlebá/ ſzczyrym żyw popiołem/ Y łzy żywé piję/ śiedząc zá ſwym ſtołem. KochPs 151, 121; KochTr 23; W ięcęy [!] ſynu miły iuż nie piy łez twoich WisznTr 35.

»wdzięczny napoj pić z kielicha [Pana]« = otrzymać dobry, szczęśliwy los (1): Panći yeſt ſam cżąſtką moyą thu z dzyału moyego/ Bowyemem ya wdzyęcżny napoy pił s kyelichá yego LubPs D3.

peryfr. »nektar w niebie pić« = być umarłym (1): Pálámedes y Phenix cni mężowie mili. Iáko ich męſtwá zacne/ dziś ná ſwiecie żyią/ Chociaż ſámi s ſwiętemi Nectar w niebie piyą. PaprPan Ff4v.

»pić jako wodę nieprawość« = stawać się złym, nieprawym; bibere sicut aquam iniquitatem PolAnt [szyk zmienny] (2): BudBib Iob 15/16; Bo to muśi być co Bog ſam powiedział/ [...] iż cżłowiek pije niepráwość/ iáko źiemiá dzdzową wodę. CzechRozm 116.

bibl. »sąd, na sąd sobie pić« = zasługiwać na karę, potępienie; iudicium (sibi) bibere Vulg (9:1): I zaſię kto ie y pije niegodnie/ ſąd ſobie ie y pije. KrowObr 202v, 202; RejPos 89v; RejPosWiecz2 95; BiałKat 271; KuczbKat 170, 180; CzechRozm 268; LatHar 210; WujNT 1.Cor 11/29 [zawsze przekład tego samego tekstu].

peryfr. »pić surowy wiatr« = stać na wietrze (1): O ty Iempſár moiá/ Długo ten ſurowy wiátr/ piłá tá myśl twoiá/ Stoiąc tu przededrzwiámi GosłCast 68.

peryfr. »wodę z Parnaskich gor ciekącą pić« = być poetą (1): Byſmy ſię pobrátáli z wámi o Boginie/ Z ktorych vſt wielowładnych vcżony wierſz płynie. [...] Bysmy wodę z Párnáſkich gor ćiekącą pili. SkorWinsz A3v.

peryfr. »uczonej mało pić wody« = być niewykształconym (1): Nie będę názwan lekkiem od żadnego/ Bym ſławił piękność w tobie doświátſzoney Kożdemu cnoty. Ieno żem vczoney Máło pił wody/ nie śmiem ſię iąć tego. SzarzRyt A2v.

peryfr. »mało Pegazkich zdrojow wody pić« = posiadać mierny talent poetycki (1): Niech kto chce śpiewa: nam ſie lutnio máło Pegázſkich zdroiow wody pić doſtáło. SzarzRyt D2v.

peryfr. »pić wody żywe z bezpiecznego stoku« = zażywać nieśmiertelności (1): Pijeſz one wody żywe z beſpiecżnego ſtoku/ Nálewać też ślicżna Hebe/ bezśmiertnego ſoku. KlonŻal D4.

Szeregi: »(i, nie) jeść i (a, nie) pić« = manducare et bibere Vulg (12): KrowObr 202, 202v; BibRadz I 58d marg; Swe ćiáło ieſz/ á ſwą krew pijeſz/ To ieſth że ſwey corki pożywaſz/ ienż ieſt twe ćiáło/ y twa krew. HistRzym 9v, 9v; RejPos 89; RejPosWiecz2 95; BiałKat 271; KuczbKat 170, 180; CzechRozm 268; WujNT 1.Cor 11/29.

»nakarmić a dać pić« = cibare et dare potum Vulg (1): Leop Ier 9/15 cf »dać pić wodę żołci«.

»pożywać i pić« (1): ieſli nie czynię rozſądku Ciáłá y Krwie twoiey/ Pánie IEzu Chryſte/ Boże moy/ winienem/ y na ſąd ſobie pożywam y piję. LatHar 210.

a) Nabywać nauk, obyczajów; bibere PolAnt, Modrz (21):

pić co (4): RejKup q7, q7v; BudBib Eccli 24/24[29]; náuka kácerſka prętko powſtáie/ złego ſumnienia ludzi wśię nábierze/ á záśię prętko vſtáie/ á doły tákie zoſtáwi w ktorych záſię potym ſlepi ich náſládownicy/ chcąc cżyſtą wodę pić/ błoto naydą SkarJedn 25.

pić z czego [= skąd] (1): á ludźie wſzetecżni/ [...] żeby/ iáko ieden vcżony powiedźiał/ onego młodego panięćiá [królewicza]/ iákoby poſpolitego źrzodłá/ z ktorego wſzytcy pić muſzą/ niezáráźili iádem ſwoim ModrzBaz 76.

W przeciwstawieniach: »pić ... pragnąć, zwrocić« (2): Aby ſię wſſytko ſzwroczyło Czo ſyę pierweij zblędem piło RejKup q7; BudBib Eccli 24/24[29].

Szereg: »jeść a pić« = edere et bibere PolAnt (1): Ktorzy mię [mówi mądrość] iedzą tym więcey łákną/ á ktorzy mię piią ieſzcże więcey prágną [Qui edunt me, adhuc esurient; et qui bibunt me, adhuc sitient]. BudBib Eccli 24/24[29]. Cf też β) Zwrot.
α) O nauce Chrystusa; bibere PolAnt, Vulg (7): Ieſli kto pragnie/ niech ku mnie przyidźie/ á pije. WujNT Ioann 7/37.

pić co (3), kogo (1): OpecŻyw 50; BibRadz Ioann 4/14[13]; á iż cżyſtey wody zdrowey náuki y Ewánieliey nikt nie pije/ iedno z ćiáłá Chryſtuſowego ktore ieſt iáko mowi Apoſtoł święty/ kośćioł iego. SkarJedn 11; w iednym Duchu my wſzyścy w iedno ieſteſmy okrzczeni/ [...] á wſzyścy iednymże Duchem ieſteſmy nápoieni (marg) iednegożeſmy Ducha pili. (–). WujNT 1.Cor 12/13.

pić z czego [= co] (1): ktoby pił z oney wody ktorą mu ia dam/ nie będźie prágnął ná wieki WujNT Ioann 4/13.

pić z czego [= skąd] (1): Wiećie ſłowá me prawdźiwe/ że ia mam ſtudnice żywe/ z ktorych kiedy pić będźiećie/ wiecżną ochłodę weźmiećie. ArtKanc P4v.

W przeciwstawieniach: »pić ... pragnąć (a. upragnąć)« (3): kto będzie pitz wodę ktorą iá dám iemu/ niebędzie pragnąl na wieki. OpecŻyw 50; BibRadz Ioann 4/14[13]; WujNT Ioann 4/13 [zawsze przekład tego samego tekstu].

β) Zwrot: »pić napoj (a. picie) duchowny(-e), z duchownej skały (a. opoki)« = stawać się wyznawcą Chrystusa; bibere potum spiritalende spiritali petra PolAnt, Vulg [w tym: jeść i pić (2), używać i pić (2), pożywać i pić (1)] [szyk zmienny] [5:4] (9): Leop YY4v; Y wſzyſcy pili iedno pićie duchowne/ ábowiem pili z ſkáły duchowney/ ktora zá nimi ſzłá/ A thá ſkáłá byłá Kryſtus. BibRadz 1.Cor 10/4; RejPos 104; RejPosWiecz3 97v [2 r.]; CzechRozm 31; WujNT 1.Cor 10/4 [2 r.] [zawsze przekład tego samego tekstu].
b) O męce Chrystusa i dla Chrystusa (41):
Zwrot: »pić kielich, kubek (gorzki, a. pański, a. męki, a. umęczenia), czaszę, z kielicha« = bibere calix Vulg, PolAnt; bibere poculum PolAnt [szyk zmienny] (26:7:4:4): OpecŻyw 100, 106v; WróbŻołt mm8, mm8v; Oycże moy niemożeli ten kielich odeydz iedno że bym y pił Leop Matth 26/42 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 100, RejPos 313v, LatHar 693, WujNT]; BibRadz Ioann 18/11; O wszechmocny á dobrotliwy Pánie/ rácżże nam tego vżycżyć z łáſki ſwiętey twoiey/ ábychmy też y my nędzni ten kielich twoy ćirpliwie pić mogli RejPos 313v, 311v [3 r.], 313v [3 r.]; A Iezus rzekł im/ niewiećie ocż prośićie/ Mozećieli pić cżáſzę/ ktorą ia piję BudNT Mar 10/38 [przekład tego samego tekstu RejPos 311v [2 r.], 313v], Mar 10/38, 39 [2 r.]; CzechRozm 227v, 228v, 238; [św. Piotr z Werony] Páná Bogá z młodośći prośił/ áby o wiárę S. krwie ſwey náſtáwić á kielich męki iego pić mogł. SkarŻyw 372; LatHar 263, 693, 729; Rzekł tedy Ieſus Piotrowi: Włoż twoy kord w pochwy. Izali kielichá ktory mi dał Oćiec pić nie będę? WujNT Ioann 18/11 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 106v, BibRadz, CzechRozm 227v, 238, LatHar 729], przedm 22 [2 r.], Matth 20/22 [2 r.], 23, 26/42, Mar 10/38 [2 r.] (20).
c) Używać szczęśliwości wiecznej (19):

pić co (9): OpecŻyw 93v; KrowObr 122v; Leop Matth 26/29, Mar 14/25; RejPosWiecz3 96; LatHar 691, 706; A powiedam wam/ iż nie będę pił odtychmiaſt z tego owocu winney máćice/ áż do dniá onego/ gdy gi będę pił z wámi nowy w kroleſtwie Oycá mego. WujNT Matth 26/29, Mar 14/15 [zawsze przekład tego samego tekstu].

W połączeniu szeregowym (1): w drugi błąd nye mnyeyſſy wpádnyeſz/ iż w kroleſtwye bożym á nyebyeſkim/ yeſć/ pić/ y inych roſkoſſy ćyeleſtnych vżywáć będźyemy. KromRozm II r4.

Szereg: »jeść i pić« = edere et bibere PolAnt, Vulg [szyk 8:1] (9): OpecŻyw 95v; iá zrządzám wám/ iako mi ociec mói zrządźił kroleſtwo abyście iedli i pili zaſtołem moim/ wkroleſtwie moiem MurzNT Luc 22/30; KromRozm II o4, r4; KrowObr 2; RejPos 316; LatHar 718 [2 r.]; WujNT Luc 22/30 [zawsze przekład tego samego tekstu]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
d) W przekładzie Ps 109/7 (6):

pić z czego [= skąd] (4): Z byſtrey wody na drodze będzie pił [De torrente in via bibet] WróbŻołt 109/7; LubPs Z4 [2 r.]; RejPos 231.

pić co (1): Krwią płynącą będźie pił wodę pátokową. KochPs 170.

pić w czym [= skąd] (1): Ná oſtátku też tu w tym Pſalmie ieſt proroctwo o męce Páná Kryſtuſowey/ iáko miał w ſtrumieniu krwáwym pić/ to ieſt/ iáko miał przez mękę ſwą wnidź do vwielbienia ſwego LubPs Z2.

e) Wchłaniać [co] (5): ZIemiá deſcz piie/ źiemię drzewá piią KochFr 24; Bo źiemiá ktora deſzcz częſto ná ſię pádáiący piie/ y rodźi źiele vżyteczne tym przez ktore bywa ſpráwowána; bierze błogoſłáwieńſtwo od Bogá. WujNT Hebr 6/7.
Szereg: »nie jeść ale pić« (2): Stworzenie to ieſt gębká/ wnieyże zá cżwierć wagi niemáſz/ á tá ieſt ćiſáwa/ á nigdy nie ie/ ále dźiuráwemi ſtrzewy iáycá pije HistRzym 25, 25.
α. W szeregu: »(i, nie, ani) jeść i (albo, ani) pić [z kim]« = spożywać posiłki, ucztować w czyimś towarzystwie; manducare et bibere Vulg; comedere et bibere PolAnt [szyk 25:2] (27): pán Iezus/ [...] z ludzmi obtzuiątz/ iedzątz/ ij pijątz/ przywodził ie ku rozmilowaniu ſwému. OpecŻyw 45v, 90, 93v; Napirwey maſz wiedzieć ſkim będzieſz pić albo ieſć, niż będzieſz godował. BielŻyw 102, 145; ZYdom ty rzeczy ſą s práwá zábronione. Naprzod iż żaden Krzeſćianin niema s nimi ieſć áni pić. GroicPorz hv; Leop Tob 4/18, 12/19, Iudith 12/12, Ier 16/8; BibRadz Ier 16/8; BielKron 43, 49; RejAp 116; SkarŻyw 59, [237], 285; CzechEp 195, 261; WujNT Matth 24/49, Mar 2/16, Act 10/41; SkarKaz 80b, 207a, b [2 r.], Oooo3b.
β. Ssać [w tym: co (2)] (3):

pić z czego (1): Dla cżego [Bóg] mátce kożdey przydał pyersi/ [...] Y ktemu ieſſcże nye yedne piersi dał/ [...] aby ſnadź yeſliby bliźnyętá były/ kożde z oſobná ſwe myáło s cżegoby piło y ſiebye żywiło. GliczKsiąż D2v.

W porównaniu (1): [lichwiarz] lichwę co mieśiąc y co tydźień bierze; Iáko ná kárku końſkim kiedy ocokáły Sleṕ vśiędźie: piie krew bydlęcą dźień cáły. KlonWor 76.

Szereg: »pić albo ssać« (1): [mucha] Ma theż żądło iako pſzcżoła/ ktorem przyciąga wilkoſci: kiedy pije albo z ſie nieczo FalZioł IV 29a.
a. O Eucharystii; bibere Vulg (164): To czincie ile kroc będziecie pyc na pamiatkę moię [Vulg 1.Cor 11/25]. SeklKat C2v [przekład tego samego tekstu RybGęśli B4v, C, WujNT 607 [3 r.], 1.Cor 11/25]; KrowObr 202v; Cżemuż dźiatkam nierozumnym tego Sákrámentu nie dáiećie/ ieſli wſzyſcy pić máią? WujJud 178, 14, 178; LatHar 706 marg; RybGęśli B4v, C; WujNT 1.Cor 11/25, 607 [3 r.].

pić co (67): [w Polszczę] dawaią ieſzcże/ proſtym lvdziam/ pić ſ kielicha/ nie krew bożą/ ale proſtą wodę SeklWyzn Ev; ći ktorzy Páná Kryſtuſá iedzą ábo piją/ tedy ći iedzą y piją żywot wiecżny. RejPosWiecz2 95v, 91, 95v [2 r.]; LatHar 192; WysKaz 8. Cf »pić nowy kielich«, »pić krew«, »pić napój żywota«, »pić wino«.

W połączeniach szeregowych (6): SeklKat Y2v; Ale iż ćiáło Páná Kryſtuſowe/ y krew iego ieſt náſzá włáſna. Przeto mowi do nas: bierzćie/ iecćie piyćie. KrowObr 48, 48 [2 r.], 179; [wierni] Ieſli Ciáło y Kreẃ iego [Chrystusa] prawdźiwie prziymuią/ y iedzą/ y piją/ iákoż ſámego Páná Chriſtuſá ćieleſnie nie pożywáią? WujJud 171v.

W powtórzeniach (3): A ſlyſzyſz iáko tu duch Swięty mowi? Niechay tzłowiek z onego chlebá ie/ y ſkupká onego pije/ pije/ pije KrowObr 202v, 202v [2 r.].

Fraza bibl.: »pijcie z tego (a. z niego) wszyscy; pili z niego wszyscy« [w tłumaczeniach lub nawiązaniach do Matth 26/27 i Mar 14/23] = bibite ex hoc omnes, biberunt ex illo omnes Vulg (24;5): OpecŻyw 93; SeklWyzn E, Ev; KrowObr 47v, 48 [2 r.], 48v, 190, 199v (13); A wźiąwſſy potym [Jezus] kielich/ podziękował/ y dał im/ mowiąc: Piyćie z niego wſzyſtcy. Abowiem to ieſt krew moiá/ nowego teſtámentu Leop Matth 26/27, Mar 14/23; WujJud 178 [3 r.]; WujJudConf 177v, 247; LatHar 691, 706; A wźiąwſzy kielich/ dźięki vczyniwſzy dawał im. y pili z niego wſzyścy. WujNT Mar 14/23, Matth 26/27, s. 180 [2 r.].
Zwroty: »pić dawać (a. podawać) [komu z czego]« [szyk zmienny] (3): SeklKat e2; Bo kielich ná ofiárę Pánu Bogu záwſze poświącano: lecz nie záwſze z niego ludziom pić dawano. WujNT 603, 603.

»z kielicha, z kubka, (nowy) kielich pić« = (de) calicem bibere Vulg [szyk zmienny] (14:7:3): OpecŻyw 93v; RejPs Ff6; SeklKat X4v; Iam to od Bogá wziął com theſz wam podał: Niechay tzłowiek ſtego chlebá ie/ y ſtego kielichá pije [Vulg 1.Cor 11/28] KrowObr 205v [przekład tego samego tekstu SeklKat, RejPosWiecz2 95, RejPosWiecz3 96, KuczbKat, CzechRozm, WujNT 1.Cor 11/28], 48, 202 [2 r.], 202v [2 r.]; RejPosWiecz2 95 [2 r.]; RejPosWiecz3 96 [2 r.]; KuczbKat 170; RejZwierc 197; CzechRozm 268; WujNT 180, 603, 1.Cor 11/26, 27, 28 (8); [Bo tak mowi ſąm pan/ Bierzćie/ iedzćie/ pieyćie ſtego kilicha wſzyſtcy. (marg) Matth 26. 1.Cor. 11. (–) ConfLutom a3v].

»pić krew, świątość krwie« = bibere sanguinem Vulg [szyk zmienny] (51:1): OpecŻyw 55v; PatKaz III 137; odſzczepięńcy powiedaią/ żeby pán Chriſtus tilko ſamęm Apoſtołum kreẃ ſwoię pić kázáł MurzNT 126; Ktho ie moie ćiáło/ y pije moię Krew/ wemnie mieſſka/ á ia wnim [Vulg Ioann 6/57]. KrowObr 190v [przekład tego samego tekstu RejPosWiecz2 90v [2 r.], 93, 94v, RejPosWiecz3 97, KuczbKat, WujJud 172v, LatHar 210, WujNT], 190, 190v, 191; RejPos 88v [3 r.], 89v, 90, 103; Niechayże tu tedy vmilkną Kápárnáitowie/ [...] ktorzy vſty cieleſnemi ſwemi/ chcą pożywáć ciáłá Páná Kryſtuſowego/ y pić kreẃ iego. RejPosWiecz2 94v, 90v [5 r.], 91, 93 [3 r.], 94v [5 r.], 95 [2 r.], 95v; RejPosWiecz3 97 [2 r.], 97v [2 r.]; BiałKat 286 [2 r.], 313v; KuczbKat 180; WujJud 172v, 249, 252v; NiemObr 149; LatHar 195, 202, 210; WujNT Ioann 6/53[54], 54[55], 56[57], s. 331 [2 r.]; SkarKaz 161b.

»napoj (żywota wiecznego), nowe picie ofiary, z napoju pić« [szyk zmienny] (2:1:2): RejPs 171v; Tego pokármu pożywáć/ á z onego napoiu pić/ ieſt w Pánu Kryſtuſie mieſzkáć/ á Páná Kryſtuſá w ſobie mieſzkáiącego mieć. RejPosWiecz2 93 [idem (2)], 91, 94v; kiedy chléb y napóy żywotá wiecznégo ieść y pić będźieſz: pámiętay że pożywaſz Ciáłá y Krwie Páná twoiégo BiałKat 278v.

»pić wino« [szyk zmienny] (3): gdy thu oto tobie roſkázuie [Chrystus] ieść chleb ten/ á pić to wino/ [...] tedyć to roſkázuie cżynić ná pámiątkę ſwoie [!]. RejPos 88; RejZwierc 197; CzechRozm 261v.

Szeregi: »brać, (i) pić« (2): RejPosWiecz3 96v; Bo z ſámego Páná wyznánia/ y z wiáry náſzey/ prawdźiwe Ciáło ieſt/ y prawdźiwie Krew ieſt: y gdy to bierzem y pijem/ to ſię sſtáie/ iż my w Chryſtuśie ieſteſmy/ á Chryſtus w nas. LatHar 192. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»(i, nie) jeść, (i, a, abo, ani, nie) pić« = edere (a. manducare) et bibere Vulg [w tym: „je i pije, pije, pije” (2)] (45): Chriſtus roſkazał ieſc y pyc/ á kxięza kazą ſluchać/ gdi ſamy mrucza ſtoiąc v ołtarza SeklKat Y3v; Chriſtus mowy iedzcie piycie na odpuſczęnie grzechow waſzich SeklKat Y3v; MurzHist P4; KrowObr 48, 190, 190v [2 r.], 202 [3 r.], 202v [4 r.] (12); RejPos 88, 89; RejPosWiecz2 91 [2 r.], 95 [3 r.], 95v [2 r.]; RejPosWiecz3 96 [2 r.], 96v, [97]; BiałKat 291, 271, 278v, 286, 313v; Niechże cżłowiek doświadcża ſámego śiebie/ á ták niechay tego Chleba pożywa y z Kielichá pije. Abowiem kto ie y pije niedoſtoynie/ ſąd ſobie ie y pije [Vulg 1.Cor 11/29] KuczbKat 170 [przekład tego samego tekstu MurzHist, KrowObr 202, 202v, RejPosWiecz2 95 [2 r.], BiałKat 271, CzechRozm, WujNT 1.Cor 11/29]; CzechRozm 268; ArtKanc N16; WujNT 331, Ioann 6/53[54], 1.Cor 11/26, 27, 28 (8); SkarKaz 157a; [ConfLutom a3v]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r., przy innym szeregu 3 r.]

»jeść abo pożywać i (a) pić« [szyk zmienny] (2): to ſą rzecży rozne ieść ciáło Páná Kryſtuſowe/ ábo pożywáć ciáłá Páná Kryſthuſowego/ y pić kreẃ ſwiętą iego RejPos 88v, 88v; RejPosWiecz2 95v.

»(nie) pożywać, (i, a, abo, ani, nie) pić« = manducare et bibere Vulg (45): OpecŻyw 55v, 93v; PatKaz III 137; SeklKat Y; prawdziwie á duchownie z wiárą pożywamy ciáłá iego/ á pijemy kreẃ ſwiętą iego RejPos 103, 88v marg, 90; Ktho pożywa ciáłá moiego/ y piye kreẃ moię/ ma żywoth wiecżny [Vulg Ioann 6/55] RejPosWiecz2 90v [przekład tego samego tekstu RejPosWiecz2 90v [3 r.], 93 [2 r.], 94, RejPosWiecz3 [97], KuczbKat 180, WuJud 172v, 252v, LatHar 202, 210, WujNT Ioann 6/54[55]], 90v [4 r.], 91, 93 [4 r.], 94v [7 r.], 95 [2 r.], 95v; RejPosWiecz3 [97] [2 r.], [97]v; á wy którzy ieſzcze małżónek nie maćie/ á do Páńſkiégo ſtołu przyſtępuiećie/ Ciáłá Páná Chryſtuſowégo pożywaćie/ y kreẃ iego piiećie/ [...] chowayćiéż ſye ſtátecznie małżónkóm przyſzłym wáſzym BiałKat 286; KuczbKat 170, 180; WujJud 172v, 252v, 249; CzechRozm 261v, 268; NiemObr 149; LatHar 195, 202, 210; WujNT Ioann 6/54[55], 56[57], s. 607; WysKaz 8.

Przen (2):
Zwrot: »pić krew duszą« = wierzyć, że przyjmuje się krew pańską (2): Pijąc wino wſpominam ná kreẃ/ y wſpomináiąc piję kreẃ duſzą moią. OrzList b3, b3.
b. Przyjmować lekarstwa [w tym: co (612)] (710): Też vwarzyć żołądz/ z ſporziſzem á to pić/ thrzewa vmocznia Mocż mnoży FalZioł I 115b; Woda w ktoreyby była warzona polna drijakiew, z bukwicą oczukrowawſzy pić, wnętrzny boł y bolącżkę roſpądza. FalZioł I 136d; A VOdkę trawową gdi ktho pije/ lędźwi cżyſci FalZioł II 12c, I 2c, d, 3b, d, 4b [2 r.] (122); GlabGad C4; RejKup L, q2 [2 r.], q7; Chłop też łáie zá piecem cżyrwoną máść pije/ Bo mu gędli z wiecżorá ná trzy głoſy w kije. RejWiz 73v; Goski 13; Sledźionie záſyę ták maſz pomágáć/ náwierćiawſzy z octem máćierzey duſzki/ ma ten pić co go śledźioná boli. SienLek 94v; Ożánkę w piwie wárzyć/ áż do połowice wywre/ á onę polewkę pić/ mocnie to pićie biegunkę ſtánowi SienLek 102v, 7, 17v, 39 [2 r.], 43v, 46 (80); [chory, który się na niestrawność leczy] áby co dźień ſtolec iáki/ niż pić poczyná vczynił Oczko 21, 10v, 14, 15 [2 r.], 20, 20v (11).

pić dla czego [= na co] (7): Też woda w ktorey by był vwarzony Kobyli ſzcżaw/ s korzeniem bruſci y ſparagowym á potym przecedziwſzi ocukruy/ piy dla tey ſledziony twardoſci/ y wątrobney. FalZioł I 73b, I 8d, 45b, 99c; Oczko 12. Cf »da(wa)ć pić«.

pić od czego (2): Też od biegunki dobrze pić popioł z ielenich rogow z Winem SienLek 102. Cf »da(wa)ć pić«.

pić z czego [= wywar z czego] (5): Mięſo Iaſzcżorcże iadowite ieſt y morzącze/ á ktoby z niego pił, mieczą ſie mu bolącżki w ięzyk FalZioł IV 15a; Niemniey ſok piołynowy álbo iuchá z wárzonégo/ broni od iádu kto sniego pije. SienLek 157, 106, 157v. Cf »da(wa)ć pić«.

pić k czemu [= przeciw czemu] (2): Martwe dźiećię wywodźi liśćie Bobkowe w wodźie z miodem wárzone/ [...] Dobrze też ktemu pić mleko ſucze z miodem á z winem. SienLek 114v. Cf »da(wa)ć pić«.

pić (na)przeciw czemu (7): FalZioł I 29c, 89a, 135a, b, 150c; Przećiw Bożey kaźni/ gorczycá dobra pić z ſokiem ogorkowym. SienLek 60, 156v.

pić na co [= przeciw czemu] (11): FalZioł I 44c, II 6b, IV 8a, 15b; Weźmi dwie częśći wody/ winá trzećią/ nákłádźże w to ſzáłwijey/ á warz to poſpołu/ áż dwie częśći wywreią/ á to piy ná ſkáżoną kreẃ. SienLek 144v, 89, 127, 149. Cf »da(wa)ć pić«.

pić za co [= jako co] (1): My [wody ciepliczne jako] [...] zá lékárſtwo/ albo zá ſyrop/ pić/ [...] krótko tu obaczém Oczko 12.

pić czym (1): á tak będzie kwaſno/ to niemocznemu dawać ieſć/ y tę iuchę pić/ y przynękać go aby ią łyſzką pił FalZioł V 68.

pić z czym (158): Też wodka Kamphorowa [...] płynienie trzew krwawe gdi ią z ocztem piie/ [...] zaſtanawia FalZioł I 71a; Orlicże Layno pić z wodą wmieſzawſzy w nie wina/ Niemocz padaiączą oddala. FalZioł I 144c, I 7b, 14c, 18c, 24a, 66b (47); Sok Podrożnikowy z winem piy/ gdy chorą wątrobę wſobie czuieſz. SienLek 88v, 38v [2 r.], 56, 57, 58, 59 (60). Cf »da(wa)ć pić«.

pić w czym [= w napoju] (26): Chczeſzli zdrdw [!] być piy piołynek w winie. FalZioł V 47, I 7c, IV 3d, 36c; Piaſek też z męcherzá wygania proch zvſuſzonych świerczkow domowych gdy go w Winie pije. SienLek 107, 85v, 88v, 109v, 110, 113 (9); Oczko 24. Cf »da(wa)ć pić«.

pić w czym [= w chorobie] (6): Takieſz też wodka ſwoyſkiego mlecżu ieſth ſiłnego doſwiadcżenia w żołtey niemoczy pić FalZioł V 83v, I 69b, II 4d, 11a, V 77. Cf »da(wa)ć pić«.

Part praes act »pijąc« w funkcji passivum ‘pity’ (7): Przeciw wielkhiey niemoczi y inſzem niemoczam głownym zimnym pomagaią ſtroie pijącz z ſokiem rucianym FalZioł IV 8a, IV 12c, 14a, 21c, 22b; iuchá w ktorey wrzał Izop y polna miętká/ [...] bárzo dycháwicę odgania á oceth też śiłny pijąc. SienLek 85v; [woda do używania za picie ma być słodka] y któraby piiąc/ [...] do opuchliny/ álbo dycháwice/ przyczyny nie dáłá. Oczko 10.

W połączeniu z określeniem okoliczności przyjmowania leku (1): ma pić w łazni albo w wannie ciepło [lekarstwo na nerki]. FalZioł V 111v.

W połączeniu z określeniem ilości i sposobu przyjmowania leku (116): a to maſz ſyrop/ ktory pij poranu y wiecżor tziepło trunek. FalZioł I 3b; ANyżowa Wodka otwiera zatkanie w żyłach/ I zachowawa każdego kto ią pije na tſzcżo od koliki FalZioł II 3c, I 3d [2 r.], 6d, 7a, b [2 r.], d (63); Wino ieſt rzecż ſubtilna, á tak richło ſie wkrew w wątrobie, przemienia, przeto gdy ie kto richło pije iedząc tedi też ono pirwey ſie trawi GlabGad K7; Rutę w winie warz/ á on ſok piy ciepło SienLek 73; koźié bobki wpićiu rozwierćiawſzy/ ná noc zedwie łyżce pić SienLek 148v, 6v, 39 [2 r.], 39v [2 r.], 52, 53 (47); niechayże tedy téy wody piją śiłá Oczko 21, 19v [2 r.], 21.

W połączeniu z określeniem pory i częstości przyjmowania leku (147): piy ten ſirop po ranu y w wiecżor. FalZioł I 11b; zimnicze kto ſie boij wodę tę piy, á zwłaſzcża lecie FalZioł II 5d, I 1b, c, 2a, 3b [2 r.], d [2 r.] (83); tę iuchę niechay chory piie częſto SienLek 105; weźmi pięć párćicu garć/ á warz go w koźim mléku piy ono mléko po kilo kroć. SienLek 134, 17, 17v, 37v [2 r.], 39v [2 r.], 52v (62); owſzem ieſli nagła potrzebá każe/ pić ią [wodę ciepliczną] y w Lipcu/ y w Siérpniu Oczko 22, 21 [2 r.].

W połączeniu z określeniem czasu przyjmowania leku lub wstrzymywania się od niego (26): też ieſt oſobne lekarſtwo nacżirwoną niemocz/ [...] gdy vwarziſz ten krwawnik z babką á zbolo armeno w wodzie deſzcżowey/ á tho piy aſz przeſtanie cżyrwonká. FalZioł I 20d, I 1b, 15b, 37b, 79b, II 4a (9); Niektorzy ná ſpánie to lekárſtwo czynią/ máćierzą duſzkę z korzenim w ocćie wárzą/ á to po trzy dni piją SienLek 56v; Tym ktorzy żołta [!] niemoc ćierpią/ ieſt lekárſtwo bárzo pewne/ napierwſze łáyno źrzebięce/ z lipcem pić áż do dniá trzećiego SienLek 90v, 53, 53v, 57, 58v, 59 (17).

W połączeniu z przymiotnikiem [w tym: [co] dobry(-a, -e) pić (22), rzecz dobra, [co] silnego doświadczenia, [co] bardzo doświadczone; komu (10)] (25): RZodkwiana wodkha ieſth zagrzewaiącza/ [...] y opuchłym ludziem ieſth dobra pić FalZioł II 11b, I 135a, b, 147d, 150c, 151d (20); Też ſok z ſzánty pić bárzo dobry tym co żołtą niemoc máią SienLek 90v, 59v, 60, 96v, 177.

W połączeniu szeregowym (1): Wrzeſień. W cżaſu mym vżytecżno ieſt krew puſzcżać/ młody ſyr ieſć, moſzcż pić, trunk prziymować. FalZioł V 48.

W charakterystycznych połączeniach: pić cieplice [= wodę ciepliczną], gorzałkę (aqua vitae) (2), juchę ([z czego]) (39), krew, lekarstwo (2), czyrwoną maść (2), miod (5), mleko [czyje] (19), mocz wieprza dzikiego, moszcz (2), ocet (4), bobkowy olej, piwo (7), pokost, polewkę (3), serwatkę, sok [jaki, z czego] (23), syrop(ek) (14), trank (trunek) (2), wino (32), wodę (38), wodkę (psinkową, z goryczki, itp.) (20), żołć [czyją] (3), żywicę; pić anyż (2), biedrzeniec, kozie bobki, bursztyn tłuczony, cynamon (2), czosnek, dryjakiew, boże drzewko, macierzą duszkę (2), fenumgrecum, galbanum, gnoj (5), gorczycę, goryczkę, imbir, izop, jagody jałowcowe, jądra laskowe, korzeń kiernozi, kosaciec, kozłek, krwawnik (2), liście pięćparcic (jałowcowe) (2), łajno (5), łoj jeleni, macierzą duszkę, mak, mastykę, mięso rakow rzecznych, mirrę tartą, mozg lelka (zajęczy) (2), nasienie (7), opich, osierdzie wołowe, piołynek (3), pluskwę, płuca (2), podrożnik, polej, popioł (10), proch (miętczany, z rakow, itp.) (32), raki tłuczone (3), relikwije, rutę (3), sadło psie (zajęcze) (2), serce sępa, serzenie zajęcze (4), siemię, stroje bobrowe, szałwiją, tuk, tyzannę, zioł(ka) (5); pić dla chorob wnętrznych, dla opuchliny, dla twardości śledziony, dla zatkania wątroby, dla zaziębionego żołądka; pić za lekarstwo, za syrop; pić [co] z czym się lubi, z lekarstwy, z miodem (7), z mlekiem (4), z octem (9), z piwem (7), z winem (38), z wodą (8); pić osłodziwszy (2), osoliwszy, przecedziwszy (2), przywarzywszy, uwarzywszy, zmieszawszy (2); pić jedząc, leżąc spokojem, osładzając, zagrzewając; pijąc pożywać, wypić; pić z dzbanka; pić łyżką; pić dobrze (26), barzo pomocno, zdrowo; pić chyłem, ciepło (42), na czczo (8), co nacieplej (2), jako i pirwe syropy, miałko, rychło, tymże sposobem, ustawnie; pić jednę część, po [ile] dragm (6), po [ile] łotow (5), po [ile] łyżek (7), kieliszkow sześć, jeden napitek, połowicę, połtora tego, siła, szklenicę, trochę, po trosze (3), trun(ecze)k (12), po trunkowi (6), (tak) wiele (4); pić tego czasu, przed jedzeniem (jedłem) (3), lecie, w lipcu, w mor (2), na noc (15), przed obiadem, w południe, potym (3), przed przyścim, rano (15), po ranu (33), w sierpniu, na świtaniu, przed wieczerzą (4), (w, na) wieczor (25), (na, w) zarań (12), zimie (2); pić często (7), jako często chcesz (3), po [ile] dni, co dzień, na każdy dzień (4), [ile razy] przez dzień (4), po [ile] kroć (2), raz, po cztery razy, na każde zaranie; pić aż przestanie czyrwonka, do [ilu] dni (3), po [ile] dni (9), przez [ile] dni (10), do trzeciego dnia, trzydzieści dni, dwie niedzieli, przez cały rok.

Zwroty: »da(wa)ć pić« [w tym: (ile) czego (13), od czego, dla czego [= na co] (2), dla czego [= w jakim celu] (2), z czego [= co], z czego [= czym], czemu [= naprzeciwko czemu], ku czemu, na co [= na chorobę] (3), z czym (51), w czym [= przeciw czemu], w czym [= w napoju] (12), „nic”] [szyk zmienny] (210): vwarzywſzy iagody Iałowczowe/ s figami/ z lakriciią w winie á oczukrowawſzy day pić poranu. FalZioł I 68b; Warzyć to ziele z lawendą/ s ſzałwiją/ á dać pić. FalZioł I 141d; ludziom ktorzy rozum ſtraczą to wino dawać pić FalZioł I 155b, I 7d, 16a, 18c, 36a, 41a (75); A tak chczezli aby ſdroph był Day mu czo picz áby zrzuczył RejKup p6v; tym drzewem [gwajakum] lekárze ludźi lecżą dáiąc ie pić. BielKron 448v; Też ſuſzona kiernoźia mácherzyná [...] ma być dawaná pić w wielkiey niemocy. SienLek 59; Włoſkich pśinek wźiąć ze cztery/ á w winie ié roſtárſzy dáć chorému pić z Winem. SienLek 132; dayże mu z onégo dzbánká pić SienLek 151v, 37v [2 r.], 38 [2 r.], 39 [2 r.], 41, 51 (129); Wnętrzném chorobam/ Cieplice pić dáwáć. Oczko [43v], 19v, 20, 21.

»pić ku zdrowiu« (1): I ktoż bý tak ſſałony był Co ku zdrowiu by nerad pijł RejKup q3v.

Szeregi: »pić, pożywać« (1): bo go [wina agrestowego] ſkoro po wytłocżeniu niemoże pić/ w potrawach go theż dobrze pożywać FalZioł I 155d.

»(z)jeść, (a, albo, i) pić« [szyk 15:6] (21): Mozg iego [lelka] z winem warzony pijącz albo zkarmią iedzącz, na bolenie głowy barzo pomaga. FalZioł IV 25d, I 4c, III 25d, V 68, 76; dobrze mieć Mirrę pod ięzykiem/ álbo tártą zmiękkim iáiem ieść/ á pić ſok miętczány. SienLek 82v; wodę pić y mleko ieść SienLek 93, 17, 53v, 83v [2 r.], 88v (16).

c. Spożywać napoje alkoholowe (bez dopełnienia bliższego); perpotare Mącz, Modrz; propinare Mącz, Cn; adbibere Calep; interbibere, praebibere Cn (228): ZapMaz II G 97/90v; Dla towárzyſtwá więcey pił BierEz D3v; kto ieſt wielkich pierſi, ten też barzo tchnąci, á taki ieſt moczny y też dobrze pije GlabGad P4v, G8; RejRozpr G3v; LudWieś B5; LibMal 1545/98, 1550/151v; RejKup g8, n6, n8, cc3v; BielKom D8, E7; Pánná s chłopem vciecże á pánicy piją RejWiz 41, 26, 66v, 192; y dáli dziećię do nierządnego domu/ á dziewecżkę przedáli zá wino áby pili. Leop Ioel 3/3, Iudith 12/17, 18; KSiądz iedęn ſzedł rániuchno/ ſnadź też gdzieś dopijał/ Dom ſzynkowny gdzie drudzy pili idąc mijał. RejFig Ee3v; Pánowie poſiedziawſzy kęſ/ cáłą noc pili. RejZwierz 100v, 35v, 100v, 107; Vino largiore uti/ Nád ſwóy obyczay więcey pić. Mącz 184c; Potare totos dies, Cáły dźień pić. Mącz 316a, 24d, 314b, 316b, 460d, 507c; Iam to nie dawno ſłyſzał gdy ſię w ręcz ſwárzyli Dwá Ziemiánie/ á wierzmi że w ten czás nie pili. Prot D, B3v; niemogę więczey pić/ bo iuż niemam hłáwy GórnDworz Q4v, S; BielSat D2v; Z mądrych ſzalone gdy piją. RejZwierc [238], 31v, 61 [2 r.], 61v, 100v, 111, 194, [233], 246v; RejPosWstaw 44; BudBib Ioel 3/3; Biádá wam/ ktorzi wſtawaćie ráno ábyśćie ſzli zá piiáńſtwem/ á pijećie áż do wiecżorá ModrzBaz 52v, 32, 36v, 52v [2 r.]; wypije mu [bogu Piorunowi] ná ofiárę kufel piwá wzęby viąwſzy á dopiero zá nim wſzyſcy piją. StryjKron 161; KOźieł/ kto go zna/ piwſzy do północy/ Niemógł do domu tráfić o ſwéy mocy. KochFr 47; Piiáné moie rymy/ bo y ſam rad piię. KochFr 100, 60, 89, 103; WerGośc 212, 241, 269; BielSjem 5; KochPieś 20; KochSob 63; PudłFr 17; BielRozm 27; Calep 22a; GostGosp 32, 160; (nagł) Przymowká chłopſka. (–) PIyże Włódárzu: Pánie iużem podpił ſobie. KochPij C4, C4, C4v; KochAp 8; PowodPr 73; CzahTr K3v; KlonWor 69, 70; [WerReguła 69].

pić do kogo (13): Ieden potrząſa kobiałką Drugi bębnem á piſſczałką Trzeći wyćiągáiąc ſſyie Woła do Kántorá piyę RejRozpr B; MurzOrt B2; Propino tibi/ Piyę do ciebie. Mącz 326c, 148a, 326c, 500a; RejZwierc 61; PaprPan I4v; (nagł) Do kogos. (–) [...] kiedyś zdrów/ á piieſz do mnie/ Podobnoć y ia mogę podpić ſobie ſkromnie. KochFr 103, 71; KochAp 8 [3 r.].

pić u kogo (3): pyly v Mathiſcha palyvcha aſz do trzeczyey godziny wnocz LibMal 1554/185; RejFig Bb6; Apud me potaturus est, V mnie ma pić/ bieſiadowáć Mącz 316a.

pić z czego [= czym] (5): krol Báltázár [...] ſkaran był od Bogá o bluźnienie przećiw Bogu/ gdy pił z nacżynia kościelnego z miłoſnicámi BielKron 110v, 95v; HistRzym 30; Liſowáty przy biéśiedźie Pił z kuſzá práwie ſporégo KochFr 101; PowodPr 75.

pić k komu (1): Trochę ie Fiedur/ piye bárzo máło/ [...] Cieſzą go drudzy/ drudzy k niemu piyą KochSz C2.

pić co [= ile] (2): Po ſześći groſzy kwartę ſobie vſtáwili/ Ktorą pierwey w Menicy/ po dwu groſzu pili. BielSat C; BielRozm 15.

pić na kogo, na co (9): RejRozpr H2v; RejKup n4; Złożcieſz Więc po dwu groſzu/ bo ſie názbieráło/ [...] To pan Burmiſtrz z Ráycámi/ iuż piją ná ono RejZwierz 102; BielSat B4; [niewierna żona] Mężowemi pieniędzmi podeymuie Gáchá. [...] Ano tego goſpodarz zmamiony przypłaca. Mniema by ná gośćiá pił/ áno gość nań piie KlonWor 59. Cf »pić [na co] bezpiecznie«, »pić na niedźwiedzią skorę«.

pić za co (1): Piſárcżykowie z nimi [miejskimi sługami] kompanią wiedli/ Y zá to ſię ſtroili/ y pili/ y iedli. KlonWor 16.

pić za co [= za jakie środki] (6): By tych pieniedzy dopadła Nawykła by obieczadła. A pyla by za nie ſmiełé RejKup k6v; Więc tám y owych doſyć/ co nędzniki gnabią [!]/ A zá cudzą robotę piją/ hucżą trąbią. RejWiz 162; BielSat C4; RejZwierc 39 [2 r.]; BielRozm 22.

pić za koga, za co [= w intencji czyjej, czego] (5): A prawie ſię wtem kochaią [potomkowie] Gdy oyczowie vmieraią. A potem piją za duſſę RejKup l7v; RejZwierc 89v; Pámiętaćie onegda gdym pił zá was pánie PudłFr 8. Cf »za zdrowie pić«.

pić czym (2): A ieſt ták rzecż vprzeyma choćbyś cebrem pić chciał/ S tegoć ſie prze dobroć ſwą wiedz nie będzye vmiał/ Wymowić [Marcin Służowski wójt] PaprPan Aa3v, I4v.

pić z kim (17): HistJóz D2; pyel zyanem Chelkowſkym napodworzu dobrą chwilyą LibMal 1546/122v; GliczKsiąż D8v; BielKron 110v, 419v; RejPos 322v; BielSat N4v; nie inſzego nie czynili iedno z niewiáſtámi á s pochlebniki pili RejZwierc 23, 24v, 39 [2 r.]; BudBib Gen 43/34; BudNT Matth 24/49; WCzorá pił z námi/ á dźiś go chowamy KochFr 14; W Polſcze ſláchćic iáko by téż ná kárczmie ſiedźiał. Bo kto iedno prziiedźie/ to z káżdym pić muśi KochFr 34; BielSjem 22; nikczemniku? [...] czyś pił z vczćiwymi, Ktorych ręce ná cudze mieſzki nie czyháią? CiekPotr 77.

W połączeniach szeregowych (42): Złodziey niegdy śię ożeniał/ A ſąśiádow k ſwádźbie wezwał: Ktorzy śię tám weſelili/ Táńcowali/ iedli/ pili. BierEz M2v; BierRozm 6; SeklKat R2v; Ieden bog cie náucża cudzołożyć/ drugi pić/ drugi ſie ſwárzyć [Unus deus instruit te fornicari alter bibere, alter litigare] HistAl K2; KromRozm I Nv [2 r.]; Táńcuy ſkakay miłuy piy iedz/ A o inych rzecżach nie wiedz BielKom F8v; KrowObr 124v; RejWiz 16, 162; Rozeſſi ſie tedy wſſyſtcy ieść y pić/ y vżywáć/ y dáwáć dáry [manducare, et bibere, et epulari, et dare munera]/ onym ktorzy niemieli Leop 3.Esdr 9/55; RejZwierz 122v; BibRadz Luc 17/27; BielKron 112v; Mącz 154c; Pátrzayże też záſię ná tákie ludzi ſwowolne/ [...] iáko ſkacżą/ iáko piją/ iáko ſie obłápiáią RejPos 334v, 276v, 322v, 346; BielSat Hv, L3; RejZwierc 24v, 114; BielSpr 14v, 25v; HistHel C2; SkarŻyw 270; Wy tedy/ co kto lubi/ moi towárzyſze/ Pijćie/ grayćie/ miłuyćie: Ian fráſzki niech piſze. KochFr 58; BielSen 19; BielSjem 26; porżućili mieſczánie wſzyſtkę o ſobie pieczą/ iuſz tylko ſzynkuią/ piją/ á łotruią GórnRozm L3v, A3v; Calep 461b; KołakSzczęśl A3; WujNT Luc 12/19, 45, 17/27, 28; SkarKaz 119b, 551b; VotSzl D4; KlonWor 16.

W powtórzeniu intensyfikującym: »pić a pić« (1): Perpoto/ Vſtáwicznie piyę á piyę/ bieſiáduyę. Mącz 316c.

W przeciwstawieniu: »pić ... suszyć« (1): Cżała nocz pjł ą wdzien ſuſſy RejKup R.

W porównaniach (2): A gdi iuż we trzech lecyech będzye [dziecię]/ weźmye go ſobye [ojciec] zá towárzyſſá thák iż muśi ſnim yáko yeden vroſly chłop pić. GliczKsiąż D8; (nagł) Ná Piwnice. (–) S tego gmáchu wſzyſcy tyią/ Kiedy do dniá by pśi piią. RejZwierc 237v.

W charakterystycznych połączeniach: pić z kubków (kościelnych) (2), z kusza, z naczynia kościelnego, z statkow; pić z głodu; pić dla towarzystwa; pić na kalety; pić za duszę, za cudzą robotę; pić achtelem, cebrem; pić z dworzany, z gośćmi, z gromadą (gromadzicą) (2), z miłośnicami, z niewiastami, z pochlebniki (pochlebcami) (2), z pijanicami, z uczciwymi; nauczać pić; pić na biesiedzie, w cieple, na podworzu, w stołu; pić nazbyt, nad swoj obyczaj, połowicę, wiele (więcej) (11), zbytnie; pić barzo, z chuci, darmo (2), dobrze (9), najwymyślniej, o więtszą pełną, śmiele; pić dobrą chwilę, długi czas, tak długo, [ile] dni, do drugiego dnia, cały (na każdy) dzień (4), dwie niedzieli, całą noc (całe nocy) (7), do połnocy (3), do trzeciej (godziny) (w noc) (2).

Przysłowia: CI ná trunek to mi wierz wyborni mężowie/ Prędzey cie pić niżli bić ſam á ſam wyzowie PaprPan H3; BielSjem 22.

pił áż mu w kárku trzeſzcżáło WerGośc 242.

Bo nie to łotr co pije á ma zá co/ ále to co nie ma zá co. GostGosp 32.

Fraza: »bodaj zdrow pił« (1): (nagł) Nagrobek opiłéy bábie. (–) CZij to grób? boday zdrów pił. cziiá to mogiłá? KochFr 71.
Zwroty: »[na co] pić bezpiecznie« = licząc na coś (1): Syedzi nędznik ná worku/ by miał być żyw wiecżnie/ A drugi ná ten worek/ iuż piye beſpyecżnie. RejZwierz 124v.

»na borg pić« = pić na kredyt (1): chłopi kędy ná borg piją/ tám ſie vbożą GostGosp 134.

»pić w karczmie, w gospodzie, w piwnicy« [szyk zmienny] (3:1:1): IEden pijąc w piwnicy/ był dłużen niemáło RejFig Cc3v, Ee3v; Aleś ty ſobie dobrowolnie dał ocży wyiąć/ pijąc w goſpodzie HistRzym 114v; HistHel C; GostGosp 166.

»kolejką, rzędem pić« (1:1): Stądże był on zwycżay v ſtárodawnych Tátárow/ iż s tey cżáſze/ ktorą ieden drugiemu ná bieſiedzie koleiką pijąc podawał/ nie był godzien ten cżłowiek pić/ ktory nieprzyiácielá/ ręką ſwą nie zábił GórnDworz Hhv; Potym wſzyſcy v Krolá ná obiedzie byli/ Swym zwycżáiem prze iego zdrowie rzędem pili. StryjWjaz A4v.

»litkup pić« = opijać transakcję handlową (1): byely przi Kupyę wſtawiſzkach y przi potdawanyą na czo y litkup tamſzye pyeli Iako thego obyczay yeſt. ZapKościer 1584/49v.

»bez (a. przez) miary, niemiernie pić« [szyk zmienny] (2:1): Sláchtá Mázowiecka winowáłá [o śmierć Janusza książęcia] pánnę Rádzyeiowſką/ [...] cżego nie winná byłá/ bo mu w tym żadny winien nie był/ iedno ſam ſobie pijąc bez miáry. BielKron 419v, 419v; GórnRozm F3.

»pić (jako) na niedźwiedzią skorę« [o niepewnych przedsięwzięciach; aluzja do przysłowia] [szyk zmienny] (2): HistLan F; Bo ſie więc czáſem chłubimy mocámi á ſpráwámi ſwemi [...] to iuż ná to ták beſpiecznie pijemy iáko ná Niedzwiedzą ſkorę/ ktory ieſzcze w leſie krowy łupi. RejZwierc 262v.

»pić (aż) do obżarstwa (i pijaństwa)« = bibere ad voracitatem et ebrietatem Modrz (2): Iedzą tám y piią nie do ſytośći/ ále do obżárſtwá y pijáńſtwá. ModrzBaz 54; StryjKron 160.

»pić bez pamięci« (1): tey niewiádomośći ſam ſobie przycżyną/ [...] Mogąc do domu wcżás iść/ nie pić bez pámięći KlonWor 70.

»pić do sytości« (3): Nie myſlę wyrzędzić złośći/ Iedno piję do ſytośći BielKom E7; BielKron 435; ModrzBaz 54.

»ustawicznie pić« [szyk zmienny] (4): [Papieże] Gdy Papieſtwá doſtáną/ [...] iedzą y piją vſtawitznie KrowObr 28v; Potito frequentativum, Vſtáwicznie pić/ lać w ſię bez przeſtanku/ bieſiad pátrzáć. Mącz 316a, 316c [2 r.].

»pić aż oczy wylazą« (1): [dworzanin pyta] Wyęcby lepyey koſtki álbo kárty gráć/ álbo pić áż oczy wylázą KromRozm I Nv.

»prze zdrowie, za zdrowie, zdrowie pić« = pro salute gratiosorum a. pro sanitate bibere Modrz; pro salute bibere Cn [szyk zmienny] (5:2:1): BielKron 435; RejZwierc 89, 89v; StryjWjaz A4v; Bo wźięli ſobie ná tákich vcżtach w obycżay pić zá zdrowie niektorych ná ſię łáſkáwych. ModrzBaz 54, 52v; PRze zdrowie goſpodarz pije KochPij C4; KochAp 8.

Szeregi: »pić a dopijać« (1): Zygmunćie Lenarćie/ [...] pij á dopijay/ y dobrze iedz/ áż do ſzytośći/ potym odpocżynieſz BielKron 435.

»godować i pić« (1): á vczyniwſſy tańczę ſpiewáiących weſſli do bożnice Bogá ſwego/ á goduiąc y pijąc złorzeczyli Abimelechowi [inter epulas et pocula maledicebant Abimelech] Leop Iudic 9/27.

»jeść, (i) pić« = edere et bibere PolAnt; comedere et bibere Modrz [szyk 7:4] (11): KrowObr 28v; BielKron 435; Chrońćie śię tych białych głow co nád węglim śiedzą/ Bo ná náſze káłety piją dobrze iedzą. BielSat B4 [idem BielRozm 14], C4; BudNT Matth 24/49; ModrzBaz 54; Oczko 18v; StryjKron 160; on Polſki Pòétá Rey ſtáry/ [...] ſam rad dobrze pił y iadł/ bo był Phegon práwy WerGośc 241; BielRozm 14, 22.

»pić a gardła swe nalać« (1): mam ieſzcże ſám dobry á pełny dzban dobrey gorzałki/ piymyż/ á gardłá ſwe áż do wierzchu náleymy. WerGośc 230.

»(i) pić i (a) upi(ja)ć się (a. popić się, a. spić się)« = bibere et inebriare PolAnt (4): y pili tám zyozefem y ſpili ſie ſným. HistJóz D2; BibRadz Ier 25/27; BudBib Gen 43/34; Pan Bog z gniewem przez Proroká mowi: Piyćież tedy á vpijayćie ſię/ á iuż ſię ták mażćie á nie powſtáyćie ábyśćie vśc [!]/ mogli przed miecżem WerGośc 236.

»żreć, pić« (1): iako będźie zdrów ow chory/ ktoremu lekarz lekárſtwá dáie/ á on od zbytku ſtrżymáć ſię niechce/ ále zrże/ pije prżećię nie miernie poſtáremu. GórnRozm F3.

Przen (4):

pić z czego [= czym] (1): BibRadz Ier 25/16 cf »pić i zataczać się«.

pić z kim (2): Ale rádzę z tym Goſćiem [Duchem Bożym] ábyſćie mniey pili/ Zebyſćie go w głębokim Koflu nie topili. Prot C3v; BielSen 7.

Zwrot: »[do czego] pełną pić« (1): Ktora [Wisła] połknęłá ſtrumieni ták śiłá/ Y z rzekámi ſię wielkimi zbráćiłá. Y káżdey/ ktora do niey pełną piłá/ Káżdą ſpełniłá. KlonFlis G3.
Szereg: »pić i zataczać się« (1): Będąć pić z niego [z kubka wina popędliwości] y zátháczáć ſię będą [Et bibent et trement] BibRadz Ier 25/16.
2. W inf: Napój, picie; bibere, potus PolAnt, Vulg; potare PolAnt; poculum Mącz (39): Iako ty żyd będątz/ pożądáſſ odemnie pitz [Vulg Ioann 4/9] OpecŻyw 49v; iednego cżásu vpadła mu [opatowi] ſzklenicá z ręki gdy mu [biskupowi] nioſł pić BielKron 323v; WujNT Ioann 4/9.
Zwroty: »da(wa)ć (a. podać) pić« = dare potum (a. bibere) PolAnt, Vulg; potare PolAnt; (ad)ministrare poculum, miscere Mącz [w tym: komu (26), czemu (1); ile (1)] [szyk zmienny] (30): OpecŻyw [34], 49v [2 r.]; SeklKat M; NIemiec miedzy Polaki też zá ſtołem ſiedział/ Iáko ſobie pić podáć/ powiedzieć nie wiedział. RejFig Cc7v, Ee2v; Day mi pić proſzę ćię. BibRadz Gen 24/45; Abowiem łáknąłem/ á wyśćie mi dáli ieść/ prágnąłem/ y dáliśćie mi pić BibRadz Matth 25/35, Matth 25/37, 42, Ioann 4/7, 10; Zyſſára Hetman z wielkiego przeſtráchu vciekł z wozá do iedney niewiaſty [...] ále gdy ſprágnął/ prośił oney niewiáſty by mu dáłá pić/ y dáłá mu mleká. BielKron 49v, 268; Mącz 222b [2 r.], 222c, 223d; o leczeniu żywotá [...] Kiedy dawaſz pić/ niechay ćiepło wolne będźie. SienLek 37v; HistRzym 28v; BudBib Iudic 4/19, Ion 3/7; Oczko 21; SkarŻyw 497, 532; PudłFr 29, 44; WujNT Matth 25/42, Ioann 4/7, 10.

»nal(ew)ać pić« = administrare poculum Mącz [szyk zmienny] (3): Mącz 222c, 223d; On Gánimedes co poń Iowiſz był sſzedł z niebá/ Aby mu pić nálewał [...] Gdyby z náſzym Piláwſkim obá byli ſpołu/ Iużby ſie náſz do poſług lepiey bogom przydał PaprPan Y4.

Szereg: »(nie) jeść, (i, a, albo, ani) pić« = manducare et potus PolAnt, Vulg; pasci et bibere, manducare et potare PolAnt [szyk 15:2] (17): gdy cie była twoia milá matka ſtracila/ ktotz dáwal ieſtz albo pitz. OpecŻyw [34]; SeklKat M; BibRadz Matth 25/35, 42; Krol Allau opánowawſzy miáſto poimał y Kaliphá/ [...] y niedał mu pić áni ieść BielKron 268; HistRzym 24v, 25, 28v; BudBib Ion 3/7; HistHel C3; idzćie dayćie mu ieść y pić/ a wiedzćie iſz vmárły ieſt. SkarŻyw 497, 532; PudłFr 29, 44 [2 r.]; WujNT Matth 25/42; Ktorego ia znam dobrze/ Páchołek vdátny/ [...] Zyie náder wybornie/ pić/ ieść/ iáko gnoiu PaxLiz D.

Formacje współrdzenne: dopić, dopić się, napić, napić się, odpić się, opić się, podpić, popić, popić się, przepić, przepić się, przypić, przypić się, rozpić się, spić, spić się, upić, upić się, wpić, wpić się, wypić, zapić; pijać, dopijać, dopijać się, napijać się, opijać się, podpijać, popijać, popijać się, powypijać, przepijać, przepijać się, przypijać, przypijać się, upijać, upijać się, wpijać, wpijać się, wypijać, zapijać się.

Cf PICIE, PIJĄCY, PITY, WINOPIJCA

MN