[zaloguj się]
[pdf]

PIELUCHA (31) sb f

pielucha (5), pieluchy pl t (26).

e jasne; a prawdopodobnie jasne (tak w -a).

Fleksja
sg pl
N pielucha
G pieluch
A pieluchy
I pieluchą pieluchami
L pieluchach

sg N pielucha (4). ◊ I pieluchą (1). ◊ pl G pieluch (4). ◊ A pieluchy (5). ◊ I pieluchami (3). ◊ L pieluchach (14); -ach (8), -åch (5), -(a)ch (1); -ach GliczKsiąż (3), Mącz, SkarŻyw (2); -åch OpecŻyw, PaprPan (2), KochPs; -ach : -åch BielKron (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przyładów) – XVIII w.

Znaczenia
Powijaki niemowlęce; fascia Mymer1, Calep, Cn; cuna BartBydg; volua Calep; pannus Vulg; cunae, incunabula Cn (31): Ieſſcże w iaſlkách ij téż w pieluchách leżál [Jezus]/ a iuż glód/ niedoſtatki/ zimno/ przeſladowanijé cirpiál OpecŻyw 15v; Mymer1 31v; cuna, lectulus puerorum, kolyebka vel pyelyvcha. BartBydg 38b; A gdy iuż dziecię będzie powite y w pieluchy położone, trzeba mieć pilnoſć/ aby cżłonki iego czo namiękcżey były chowane FalZioł V 35; á potrzeba wſzythko dziecię z wierzchu zakrić pieluchą FalZioł V 35v; LibMal 1551/164; Gdy ſie ná ſwiát vrodzi cżłowiecżek vbogi. A ſnadź ieſzcże wnet s przodku iuż w niewoli chodzi [...] Szpetnie go pieluchámi kráykámi ściągáią/ Choć ieſzcże nic nie zbroił á iuż więźniá máią. RejWiz 88; ſromotá wielka/ áby Ceſarzá Rżymſkiego dzieći dopiero ſpieluch wywiązáne/ zwyciężyć miáły SkarŻyw 46; Calep 409a, 1139a; [Kołderka herasewa, zielona, co w ni dzieci krzyczą, przy ni jest pielucha z ofnaty, koleńska InwMieszcz 1559 nr 88; ArtTanat C6].
Zwrot: »uwijać (jakoby) w pieluchy; pieluchami powić; w pieluchy powity; pieluchami obwinion« = quasi pannis obvolvere Vulg [szyk zmienny] (2;1;1;1): TarDuch B; Leop Iob 38/9; porodźiłá ſyná ſwego pierworodnego/ y pieluchámi go powiłá/ y położyłá we żłobie KuczbKat 35; CzechEp 178, 194.
Wyrażenie: »pieluchy dziecińskie« (1): Kto záwárł drzwiámi Morze [...] gdym ie vwijáł w mrok iákoby w pieluchy dziećińſkie [pannis infantiae]/ Leop Iob 38/9.
Wyrażenia przyimkowe na oznaczenie wieku niemowlęcego (13):»od pieluch« (1): Iam inde a cunabulis, Málem od pieluch álbo dziećińſtwá. Mącz 163c.

»(jeszcze) z pieluch« (2): Wzyąwſzy ſyná s pieluch krolá vmárłego/ zebráli ſie znowu ná nieprzyjaciele ſwoie/ położył [hetman Kranaus] dzyecię na ſwym mieyſcu s kolepką/ potkáli ſie około niego silnie/ poráźili Illiryki BielKron 100v; SkarŻyw 69.

»((prawie) jeszcze (a. mało nie)) w pieluchach« (13): Oto tu obácżyć máyą rodzicy yáko ći vcżą ludzye zacni/ iż chcą tego áby rodzicy ſyny ſwe práwye yeſſcże w pyeluchách y przy cycku ony cżego dobrego vcżyli. GliczKsiąż K2v, K, K2; BielKron 24v, 310v; PaprPan D, V2v; Ieſzczem w pieluchach gárnął ſye ku tobie/ Y obrałem ćię Bogiem wiecznym ſobie. KochPs 30; SkarŻyw 142, 320.

~ W przeciwstawieniu: »w pieluchach ... starsze« (1): A tu iuz porząd wyliczę takowe niemoczy: Ktore na małe dziatki/ tak w pieluchach/ lako y na ſtarſze przychodzą. FalZioł V 37v.

Wyrażenie: »(jako) dziecię (a. dziatki) w pieluchach« (3): FalZioł V 37; BielKron 311v; Obvagio, Opłákawam yáko dziecię w pieluchach. Mącz 473b. ~

Synonim: powojnik.

JBi