Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZPOSTRZEĆ SIĘ

Następne hasło: ROZPOSTRZONY »

ROZPOSTRZENIE (15) sb n

Teksty nie oznaczają ó oraz é lub oznaczają niekonsekwentnie; oba o prawdopodobnie jasne (tak w rozpostrzeć); końcowe e pochylone.

Fleksja

	sg
N	rozpostrzenié
G	rozpostrzeniå
A	rozpostrzeni(e)
I	rozpostrzeni(e)m
L	rozpostrzeniu

sg N rozpostrzenié (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G rozpostrzeniå (1). ◊ A rozpostrzeni(e) (3). ◊ I rozpostrzeni(e)m (5). ◊ L rozpostrzeniu (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Znaczenia

I. Rzeczownik od „rozpostrzyć się” (2)
- 1. Zajmowanie miejsca w obrębie całego obiektu (1)
- 2. Szerokie wypowiedzenie się (1)
II. Sklepienie niebieskie (13)

I. Rzeczownik od „rozpostrzyć się” (2):

1. Zajmowanie miejsca w obrębie całego obiektu [czego po czym] (1): Lineamenta, Lineae quaedam in corpore apparentes, ex quibus rei uniuscuiusque forma dignoscitur – Zeł pocziele rozpoſtrzenię. Calep 605b.

2. Szerokie wypowiedzenie się [z czym] (1): á też nie widzi mi ſie/ áby cżás znieść mogł/ cżyiego theraz z rzecżą roſpoſtrzenia. GórnDworz Dd5.

II. Sklepienie niebieskie; expansio, firmamentum PolAnt (13): Potym rzekł Bog Niech będźie rozpoſtrzenie miedzy wodámi [...]. Vczynił thedy Bog ono rozpoſtrzenie/ y rozdźielił wody/ co były pod rozpoſtrzeniem/ od onych ktore były nád rozpoſtrzeniem BibRadz Gen 1/6-7, I 1b marg [4 r.], Gen 1/8.

Wyrażenie: »rozpostrzenie niebieskie, nieba« = expansio caelorum(-i) PolAnt (2:2): Niech będą świátłoſći ná rozpoſtrzeniu niebieſkim/ ku rozdźielániu dniá y nocy BibRadz Gen 1/14, 15, 17, 20.

Synonimy: II. firmament, rozciąg, rozciągnienie, utwierdzenie.

Cf ROZPOSTARCIE, ROZPOSTRZYĆ SIĘ