[zaloguj się]
[pdf]

PIĘTNASTY (91) nm

piętnasty (80), piątynasty (10), pięćnasty (1); pięćnasty PatKaz III; piątynasty ConPiotr; piętnasty : piątynasty LibLeg (3:1), BielKron (11:3), Mącz (2:2), RejPos (2:1), StryjKron (1:1), WujNT (2:1).

a pochylone (w tym 3 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg
mNpiętnåsty, piątynåsty fNpiętnåstå nNpiętnåsté
Gpiętnåstégo, piątegonåstégo Gpiętnåst(e)j Gpiętnåstego, pięćnåstego
Apiętnåsty, piątynåsty, piąt(e)gonåst(e)go Apiętnåstą A
Ipiątymnåstym I I
Lpiątymnåstym L Lpiętnåstym
pl
N subst piętnåst(e)

sg m N piętnåsty (31), piątynåsty (1). ◊ G piętnåstégo (26), piątegonåstégo (4); -égo (5), -(e)go (25). ◊ A piętnåsty (5), piątynåsty (1), piąt(e)gonåst(e)go (1). ◊ I piątymnåstym (2). ◊ L piątymnåstym (1). ◊ f N piętnåstå (5). ◊ G piętnåst(e)j (3). ◊ A piętnåstą (2). ◊ n N piętnåsté (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G piętnåstego (3), pięćnåstego (1); -ego (1), -(e)go (3). ◊ L piętnåstym (1). ◊ pl N subst piętnåst(e) (1).

Sł stp: pięćnasty, Cn notuje, Linde XVI w.

Liczebnik porządkowy; quintus decimus Vulg, PolAnt, Mącz (91): OpecŻyw 189, 193v; PatKaz III 113; Piętnaſta przycżyna przeſzkadzaiącza łacznemu Porodzeniu ſmętek albo niemocz FalZioł V 18b; LubPs D2v żp; I padł pierwſzy los Iozeffowi [...] Piętnaſthy Ierymothowi Leop 1.Par 25/22; WyprKr 9; BielKron 75, 170, 220v; Mącz 342c [2 r.], 343a; SienLek 67, 160; RejZwierc Bv; ModrzBaz 33, 85v, 127; SkarJedn 237; Oczko 20; Mieczyſław Syn ſleponárodzony dobrowolnie od wſzyſtkich ſtanow Monarchą Polſkim piątymnaſtym od Lechá ráchuiąc/ wybrany. StryjKron 150, 527; GostGosp 148, 155 żp; LatHar 124, 300, 493, 549; RybGęśli C4v; SiebRozmyśl D3 [2 r.], L4; Wypráwá tá/ niemoże wiele koſztowáć y lekko káżdemu przyidźie/ Punkt piętnaſty. GrabPospR N4; SkarKaz 410a; [(nagł) Piątanasta wieś Goczki (–) Od zamku 2 mili LustrPom 176].

W połączeniu z rzeczownikiem oznaczającym czas (45): MetrKor 38/321; y roskazal yvsz Krol yego m. livdziem swim na pyatinaſti dzien miesyacza septembra vyechacz LibLeg 11/33, 11/23v, 63v, 75; piętnáſtego dnia/ pocżynalo ſie ſwięto wielkonotzne OpecŻyw 86v, 193v; Dan z Krakowa piętnaſtego dnia kxiężycza Maia. MiechGlab *3; MurzNT Luc 3/1; Leop Esth 9/18, 21; UstPraw K3v; Tedy roku piętnaſtego zá Amázyaſzá ſyná Ioáſá Krolá Iudſkiego/ krolował Ieroboám BibRadz 4.Reg 14/23, Lev 23/6, Esth 10/13, 1.Mach 1/57, 2.Mach 11/38; látá piętnastego od ſtworzenia ich vrodził ſie im pirwſzy ſyn Kain BielKron 2v, 31, 38v, 165, 352v, 393v, 414, 454; Mącz 167a; Bo ſie hiſtoria zgadza/ iż Ian s. piątegonaſtego roku Tiberiuſá Ceſarzá zyáwił ſie y krzćić pocżął RejPos 321, 216v, 216v żp; BudBib Ex 16/1, Esth 9/18, 21, Ez 45/25; ieſli náturze pláguie lékárſtwo: tedy od połowice/ bądź to dniá dźieśiątégo/ bądź piętnaſtégo/ po troſze vymuiąc/ záś tąż miárą áż do końcá przywieść Oczko 27v; dniá piętnáſtego/ vkazał ſię ſwoiemu vcżniowi SkarŻyw 47, 50, 230, 327, 552; ReszPrz 22; Lekcya w piętnaſtą Niedzielę po Swiątkách. WujNT 663 marg, Luc 3/1, s. 511; SarnStat 1128; SkarKaz 381; [BibRadz Num 28/17 (Linde)].

W połączeniu z imieniem papieża (5): Tákże Ian piętnaſty/ ktory iż ſie Bogá záprzał/ duſzne y ćieleſne rzetzy przedawał KrowObr 38, 38 marg, Rr4; IAn piętnaſty był Papieżem mieſięcy ośm/ potym od Rzymian poiman BielKron 175, 470v.

W charakterystycznych połączeniach: piętnasty dzień (34), niedziela (4), lato (3), rok (3), wiek.

Wyrażenie: »(około) piętnastego roku« = w wieku (około) piętnastu lat (2): Około roku piętnáſtego/ pocżął [św. Anzelm] myślić o poſtánowieniu żywotá ſwego. SkarŻyw 331; Piętnaſtego roku Meſſyaſzá y zbáwićielá świátá nam vrodziłá LatHar 510.

Zestawienie liczebnikowe (2): Pſálm Setny piętnaſty. RejPs 170v [idem] LubPs aa żp.

a. W funkcji liczebnika głównego (1): Iakub s Sienná [...] ſobie wypráwił práwo ná toż Biſkupſtwo v Papieżá pierwey piątymnaſtym dniem [= 15 dni wcześniej] niż ći wſzyſcy BielKron 393.
b. Jeden na piętnastu (1): ktorzy wmieſcziech wmiaſtheczkach niemayą mayęthnoſczy [...] czy miedzy ſobą piąthegonaſtego na Woinę wyprwaiać [!] bęndą ConPiotr 31.

Cf PIĄTYNASNY, PIĄTYNAŚCIE, PIĘTNASTOLETNI, PIĘTNASTOLETNY

DDJ