[zaloguj się]
[pdf]

PISZCZEK (33) sb m

e prawdopodobnie jasne (tak w -ek).

Fleksja
sg pl
N piszczek piszczkowie
G piszczka piszczk(o)w
D piszczkowi
A piszczka piszczki
I piszczki
L piszczkoch

sg N piszczek (13). ◊ G piszczka (1). ◊ D piszczkowi (2). ◊ A piszczka (1). ◊ pl N piszczkowie (8). ◊ G piszczk(o)w (4). ◊ A piszczki (3). ◊ I piszczki (1). ◊ [L piszczkoch.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Grający na instrumencie dętym; tibicen BartBydg, Vulg, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep; fistulicen Murm, Mymer1, BartBydg; fistulator Mącz, Calep, Cn; auletes Mącz, Calep; choraules Cn (32): Murm 187; Mymer1 14; Tibicen, qui canit in tibia, svrmnyk, pisczek BartBydg 159, 59; RejRozpr E, H; Leop Matth 9/23; ZIemiánin ſie ożenił/ náſz proftak v dworá/ Y nieumiał tańcować bez dudy potworá. Pánnę mu wywiedziono/ pięć piſzcżkow zágráło/ Chłopiſko iáko wryte/ pośrzod izby ſtało. RejFig Dd4, Dd7v; BielKron 4; Mącz 455c; ModrzBaz 118v; Cornicen – Piſzczek na roga [!] graiący. Calep 261b, 421b, 1068a; WujNT Matth 9/23.

W połączeniach szeregowych (3): Mącz 436d; RejPos 192; Y głos gędźcow/ y śpiewakow/ y piſzczkow y trębáczow [Et vox citharoedorum et musicorum, et tibia canentium et tuba]/ dáley w tobie ſłyſzan nie będźie WujNT Apoc 18/22; [Bękárći/ Gądkowie/ Piſzcżkowie/ Koſterowie/ Cżárownicy/ Kuglarze/ ácżkolwiek ná nikogo ſkárżyć niemogą/ wſzákże ktoby ktorego tákiego zábił/ [...] ma być karan SzczerbSpecSax 15].

Szeregi: »piszczek, bębennica« (2): [Darius] zoſtáwił też piſzcżki bębenniće [!] áby wſzyſcy głoſy ſwe rowne podawáli BielSpr 45, 45. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»gędziec ([a. gądek]), (i) piszczek« [szyk 2:1] (3): było też tam doſytz ptakow tzyſcye ſpyewaiących ktorzy przewyſzſzali wſzytky rodzaie vweſelaiących gędzcow piſztzkow HistJóz B3v; RejWiz 162v; HistRzym 93v; [Dict 1566 I2v; SzczerbSpecSax 16 (Linde)]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»i śpiewak jako i piszczek« (1): Y śpiewacy iáko (y) piſzcżkowie [cantores sicut tibicines]/ wſzytkie zdroie moie ná tobie. BudBib Ps 86/7. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»piszczek, (i, albo) trębacz« [szyk 4:3] (7): FalZioł IV 31c; Trębácże y piſzcżkowie pięknie mu piſkáli RejWiz 70v; Mącz 21a, 129a, 397b; Nád to wſzyſtko/ bywáli w woyſcże Trębácże/ piſzcżkowie/ y ći co ná roſzku grawáli dawáiąc znáki. BielSpr 12v; Calep 116a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

2. Rodzaj działa (1): Thrzeciego dniá Biſkup poſłá odpráwił/ á zá ſthrzałki Czarowi kulę żelázną od Piſzcżká/ á Carowey łokieć Koleńſkiego płotná ná chuſtki poſłał. GórnDworz Pv.
3. [zool. Prawdopodobnie: Świergotek łąkowy (Anthus pratensis) (L.); ptak z rzędu wróblowatych z rodziny pliszek (Motacillidae); nazwa związana z wydawanym przez niego głosem: (nagł) Piſzcżek. (–) Przy wodách piſka/ y tám ſie da ſłyſzeć. Piſzcżek/ niechcąc v Myśliwca dyſzeć. Vmyka ſie po rozlicżnych brzegách/ Przedśię nie ieſt nachytrſzy w ſwych biegach. CygMyśl E2, E2.]

Synonimy: 1. gracz, surmacz, surmarz, trębacz.

Cf PISZCZEC

JBi