[zaloguj się]
[pdf]

PLESZEK (10) sb m

pleszek (9), pliszek (1) BibRadz.

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N pleszek pliszki
G pleszk(o)w, pleszek
A pleszek pleszki
I pleszkami
L pleszkach

sg N pleszek (4). ◊ A pleszek (3). ◊ pl N pliszki (1). ◊ G pleszk(o)w (1), [pleszek]. ◊ A pleszki (1). ◊ [I pleszkami. ◊ L pleszkach.]

Sł stp: plaszek, pleszek, Cn: pleski, Linde także XVII (z Cn) – XVIII w.

Dem. od „plech” (10):
1. Od znacz. ‘zbroja osłaniająca tułów lub nogi; thorax PolAnt, Mącz; lorica PolAnt; ocreae ferreae Cn (5): accomodavit bina arma, videlicet copynycza pleskow anteriorem et posteriorem ZapMaz VII Z 31/121v; Yuż wam też bárzo myecze y groty po rdzewyáły/ á rychley v drugyego kſyąſzki naydźye/ niżli pleſzki. KromRozm I A4; Thorax, Pierśi álbo pierśiſte odzienie/ kábat/ pleſzek y wſzeláka zbroyá/ od páſá aż do wierzchu. Mącz 455a; Thorocatus, W plieſzek vbrány. Mącz 455a; [LorichKosz 22 (Linde); A przeto káżdy dobry á cnotliwy/ [...] zdrowia Cironowego ſtrzegąc/ áby go iáką zdrádą kto nie zábił/ ná potym go oblokſzy w pleſzki z woyſkiem z domu ná pole prowádźili. CiceroKosz [c3]v (Linde); Wiecie, jako karny naród polski, jako cnotę miłuje, łacno się da hamować, choć pleski na grzbiecie PismaPolit 254; Nieźleć i zamki budować, ale swe, i pleski dźwigać, ale nie z musu. PismaPolit 456, 449].

pleszek czyj (1): Tu przed oczymá ſtánął ón móy Hektor drogi/ Lecz nie táki [...] iáki był/ gdy Pátroklá pożył/ Co był Achillów pleſzek/ y tarcz ná ſię włożył GórnTroas 34.

[Wyrażenie: »pleszek na piersi«: Thorax ferreus Pectorale Bruſthamiſch/ Krebs Pleſzek ná pierſzi ArtNom M3v.]
[Szeregi: »pleszki a (i) przyłbice (a. przełbice)« = thorax et galea Vulg: Krol Mácedońſki Anthigonus [...]/ ktory vznawſſy że ryczerſtwo iego/ w pleſzkách y w przyłbicách piłę gráło/ kochał ſye z tego/ dziwuiącz ſye LorichKosz 118v (Linde); Leop Sap 5/19 (Linde); WujPosN 1584 I 14 (Linde); WujBib Sap 5/19.

»szkornie i pleszki«: Opátruią żołnirze nogi ſzkorniámi y pleſzkámi pewnymi ná nie: Thák też potrzebá Krześćiáninowi życie á poſthępek ſwoy opátrowáć záwſze Ewányelią pokoiá. GilPos 197v.]

[W przen: I weźmie zbroię zawiſna miłość iego/ y przyzbroi ſtworzenie/ ku pomśćie nieprzyiaćioł ſwoich. Miáſto káwtaná (ábo Pleſſek) oblecże ſpráwiedliwość/ á miáſto Przyłbice weźmie ſąd pewny Leop Sap 5/19 (Linde); WujPosN 1584 I 14 (Linde); WujBib Sap 5/19.]
[Przen [czego]: Ale my kthorzy ieſtechmy dniowi/ bądźmy trzezwi/ oblokſzy przedni pleſzek wiary y miłoſći [induti thoracem (marg) loricam (–) fidei]/ á za helm nádzieię zbawienia. BibRadz 1.Thess 5/8 (Linde), Eph 6/14 (Linde).]
2. Od nie zaświadczonego u nas znacz. ‘rodzaj kaftana bez rękawów’ (5): Efod byłá ſukienká krotka bez rękawow/ iákoby pliſzki/ ktorą obłoczono ná wierzch inych ſzat BibRadz I 48c marg; Colobium, Zupicá bes rękawów álbo pleſzęk [!]. Mącz 60b; Rheno, Kożuſzek álbo plieſzek. Mącz 355a; Subucula, Wełniány álbo też płoczenny plieſcek [!]. Mącz 426c, 426c; [pleszek skórzany, rzezany InwMieszcz 1561 nr 97; suknia szara [z] bukowskiego sukna, pleszek kożuchowy, ubranie zamszewe InwMieszcz 1567 nr 137; ArtNom M3v].

Cf PLESKI

LW