[zaloguj się]
[pdf]

PLUNĄĆ (36) vb pf

Fleksja
inf plunąć
praet
sg pl
3 m plunął m pers plunęli
f plunęła m an
conditionalis
sg
3 m by plunął

inf plunąć (2). ◊ fut 1 sg plunę (1). ◊ 2 sg pluniesz (1). ◊ 3 sg plunie (4). ◊ [3 pl pluną.] ◊ praet 3 sg m plunął (12). f plunęła (1). ◊ 3 pl m pers plunęli (1). ◊ con 3 sg m by plunął (2). ◊ part praet act plunąwszy (12).

Sł stp notuje, Cn s.v. dałbym abo dam sobie oko wyłupić, Linde także XVII – XVIII w.

Wyrzucić ślinę z ust; exspuere PolAnt, Vulg; spuere Cn (36): BielŻyw 74; RejWiz 13; (marg) Márnie prożnujący. (–) Plunieli trzey zácieráią/ vmywali ſie cżterzey mu ręcżnik dzierżą RejZwierc 159v; [Plunąwſzy tákże po trzy kroć/ częſtokroć tráćiem padáiącą niemoc UrzędowHerb 453b (Linde)].

plunąć na kogo, na co (5): [Dyjogenes szkarademu gospodarzowi przyprawnego złotem domu] na twarz plunął, ktorygo ſpytał cżemu by to vdziałał, odpowiedział, bo nie ſzkaradſzego nad cię niemaſz w domu gdzież bych plunąć miał. BielŻyw 74; Leop Eccli 28/14; PLeban kiedy dziecię krzćił/ chciał mu ocży mázáć/ Plunął ná dłoń/ á bábie kazáł prochu podáć. RejFig Dd7; święty Anianus [...] widząc okrućieńſtwo nád Krześćiány wielkie/ wſzedł ná mur/ plunął ná nieprzyiaćiele/ wnet deſzcż przez przeſthánia ſzedł áż muſieli odſthąpić. BielKron 298; SienLek 166; [Dźiwna rzecż [...], gdyby kto cokolwiek vderzył/ á onégo żáłował/ tedy ma plunąć ná pośrzodek dłoni onéy ręki/ ktorą vderzył/ vderzonému odelży ſie ból [...] UrzędowHerb 454a].

plunąć w co (1): gdy go iáko więzniá ſzárpał y bić chćiał: święty Epiphániuſz/ plunął w ocży iego [Biskupa]/ y wnetże ślepym zoſtał. SkarŻyw 455; [Widźimy téż częſto/ że robotnicy/ gdy chcą mocno vderzyć/ álbo vrąbić/ álbo dźwignąć/ tedy pluną w rękę/ á mocą onéy śliny/ mocniéy táką rzecz ſpráwią. UrzędowHerb 454a (Linde błędnie: plują)].

a. Zwilżyć śliną (w opisie cudów dokonywanych przez Chrystusa) (10): [głuchego] odwiodł od zebránia ludźi ná ſtronę/ włożył palce ſwe w vſzy iego/ á plunąwſzy tknął ięzyká iego. BibRadz Mar 7/33; RejPos 203v; WujNT 152.

plunąć na co (7): Iezus/ plunąwſſy na ziemię/ ij vcżynil bloto z ſliny/ ij pomazáł na iego ocży ij [...] przezrzál OpecŻyw 63; MurzNT Mar 8/23; RejPos 204v, 205; BudNT Mar 8/23; A viąwſzy ślepego rękę/ odwiodł go precz zá miáſteczko: á plunąwſzy ná oczy iego włożywſzy nań ręce ſwe/ pytał go ieſliby co widźiał. WujNT Mar 8/23, Ioann 9/6.

b. Dla okazania niechęci, pogardy (17): vtrzeć ſie to chciáłá/ Iżeś ią miał cáłowáć/ ták ſie nádziewáłá. On plunąwſzy ſkocżył precż RejFig Aa4, Cc3v, Cc8; RejZwierz 80v; [StryjPocząt 241].

plunąć na kogo, na co (10): ARiſtipus [...] gdy Dioniſius okrutny nan plunął, to on pokornie zcirpiał BielŻyw 56; HistAl B2 [2 r.]; MurzNT Matth 27/30; SkarŻyw 58. Cf »plunąć na twarz, na oblicze«.

Zwroty: »plunąć [komu] miedzy oczy, w oczy« (1:1): RejZwierz 34; Sokrates gdy karał Demetriuſá z gniewu á z nierozmyſlnych poſtępkow iego/ rozgniewawſzy ſie plunął mu Demetrius miedzy ocży. RejZwierc 81.

»plunąć na twarz, na oblicze, w twarz« = inspuere a. spuere in faciem PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (4:1:1): BielŻyw 72; Tedy plunęli na twarz iégo i pięściami weń vderzyli/ drudzy zaś policzkowali go rzeknąc/ prorokui nam Chriſtuſie MurzNT Matth 26/67; Leop Deut 25/9; RejZwierz 19v; BielKron 40, 44v.

c. [Jako zabieg magiczny chroniący od czarów: Téż piſze Plinius, ieſt śilno rzecz pomocna przećiw czáróm/ á záráżeniu od złych rzeczy/ gdy kto puſczáiąc vrynę/ po niéy záwżdy plunie: tákież plunąć w bót práwy/ piérwéy niżli człowiek obuie: tákże plunąć/ gdy kto iákié złe mieyſce przeſtąpi. UrzędowHerb 454a.]

Formacje współrdzenne cf PLWAĆ.

Cf [PLUNIENIE]

DDJ