[zaloguj się]
[pdf]

PLWAĆ (90) vb impf

plwać (64), pluć (1), plwać a. pluć (25); pluć Calag. [Za postaci wątpliwe uznano formy praes, imp i part praes act z tekstów, w których nie ma zaświadczonej formy inf, praet, eon ani part praet act].

a jasne.

Fleksja
inf plwać, pluć
indicativus
praes
sg pl
1 pluję
2 plujesz plujecie
3 pluje plują
praet
sg pl
3 m plwåł m pers plwali
fut
pl
3 m pers będą plwać
imperativus
sg
2 pluj
conditionalis
sg
3 m plwåłby
impersonalis
praet plw(a)no
participia
part praes act plując
part praet act plwåwszy

inf plwać (7), pluć (1) Calag. ◊ praes 1 sg pluję (5). ◊ 2 sg plujesz (1). ◊ 3 sg pluje (21). ◊ 2 pl plujecie (2). ◊ 3 pl plują (21). ◊ praet 3 sg m plwåł (3). ◊ 3 pl m pers plwali (13). ◊ fut 3 pl m pers będą plwać (1). ◊ imp 2 sg pluj (1). ◊ con 3 sg m plwåłby (1). ◊ impers praet plw(a)no (2). ◊ part praes act plując (10). ◊ part praet act plwåwszy (1).

Sł stp: pluć, plwać, Cn: pluję, Linde XVI – XVIII w.

Wyrzucać ślinę z ust; spuere Murm, Vulg, Mącz, Calep, Cn; sputare Calep, Cn; despuere, insputare Calep; conspuere, exspuere Vulg; edere sputum, sputari Cn (90): ZapMaz II Ł 1/130v; ludziem chorim zwłaſzcża kaſlącim albo ktorzy wiele pluią ryby ſą niezdrowe. GlabGad H8, C6 [3 r.]; RejZwierz 124; Mącz 410d; SienLek 29v; Calep 544b, 1001b [2 r.].

plwać na kogo, na co (8): RejWiz 93v; Calep 313a; Ięli plwáć ná żorawie/ iák wężom dźiałáią/ Y tſzcżemi ich ślinámi śiłá pobiiaią. KmitaSpit C. Cf »na brzuch sobie plwać«.

W połączeniu szeregowym (1): Nogi ſle zátacżáią/ nie dáleko ſkocży. Sápi/ Chrapye/ á káſzle/ ná brzuch ſobye pluie RejWiz 93.

Zwroty: »na brzuch sobie plwać« [o niechlujnym pijanicy] [szyk zmienny] (5): RejWiz 93, 117v, 167; [pijany] chrapi iáko świniá kiedy ſie drożdży opije/ á on ſobie pluie ná brzuch/ á ſliny mu ſie iáko zgrzebi z gęby wloką RejZwierc 62, 3v.

»[komu] w kaszę plwać« = obmawiać kogoś; rodere famam Mącz (2): Maledicus in omnes, Nie dźierży ni o kim dobrze/ wſzyſtkim w káſzę pluye bywa też mówiono. Mącz 205c, 357b.

»krwią plwać« [objaw choroby]; sanguinem spuere Murm; expuere sanguinem Calag [szyk zmienny] (25): Murm 80; Korzenie czenturzijey [...] z lakriciją [...] dobre ieſt tym ktorzy pluią krwią. FalZioł I 24d, I 7a, 20d, 32d, 82b, 115d (21); RejWiz 93v; [wody ciepliczne do tych chorób są najlepsze] nietylko wtych co krwią pluią/ [...] ále wwielu inſzych Oczko 23; Calag 95a.

Szeregi: »charkać i pluć« (1): wonia [sosnowa] gdy przydzie do płucz/ ranienie gich albo owrzedzenie goij/ á zwłaſzcża gdy tam [w borze] ſiedzącz wycżiſciſz płuczą charkaiącz y płuiącz. FalZioł I 116b.

»kaszlać a (albo, i) plwać« [szyk 2:1] (3): oni [starzy] więcej pluią y kaſzlą iż ciepło niemoze zbyt ku wilgotnoſci przepomocz. GlabGad H; RejZwierz 59v; RejZwierc 160v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Przen (1):
Zwrot: »z falkonetow pluć« = strzelać (1): ieslize się tez [nieprzyjaciel] abo wszanczach okopawszy abo naZamecku iakim zamknił a ia strzelby niebędę miał, zFakonetow [lege: z falkonetow] ięno pluiąc naZameczek [...] vtraciłem com miał ActReg 52.
a. Wyrażać lekceważenie, poniżać kogoś lub coś poprzez spluwanie, opluwanie (40):

plwać na kogo, na co (20): WróbŻołt cc; OrzQuin M4v; BudNT Matth 27/30; Wiele ſię tedy ludzi onym iego [Witalisa] poſtępkiem wzgorſzyło: bo iuſz máło nie wſzyſcy o tym wiedzieli/ y iedni mu łáiáli/ drudzy nań plfáli SkarŻyw 107; LatHar 291, 699, 710, 712; A pluiąc nań/ wźięli trzcinę/ y bili go w głowę iego. WujNT Matth 27/30, Mar 10/34, 14/65, 15/19. Cf »na oblicze plwać«, »ślinami plwać«.

plwać przed kim (2): żydowie [...] plwali przed nijm mowiątz: To ten cżlowiek nie ieſt od boga OpecŻyw 52; BielŻyw 164.

plwać za kim (3): RejZwierz 102v; ći ktorzy wſzytko opák obracáią/ Choć niewiem co zá roſkoſz pod cżás s tego máią. To iedno iż ie ludzye ſobie vkázuią/ A zá ledwe iż drudzy zá nimi nie pluią. HistLan F6; RejZwierc 96.

W połączeniach szeregowych (3): Ia będąc w ſmuthku wielkim gdy mię przeſladowano, biczowano y plwano, wſzakozem nato nieutyskował. WróbŻołt E6v; O Pánie IEzu Chryſte [...] gdy ćię rwáli [nieprzyjaciele]/ poſzyikowáli/ gdy ná ćię plwáli/ gdy ćię trącáli/ deptáli/ y innemi nieſłychánemi mękámi [...] dręcżyli. LatHar 291; WujNT Mar 10/34.

W przeciwstawieniach: »plwać ... kłaniać się, pochlebować, w poczliwości mieć« (3): wcżora go [Aleksandra, który umarł] wſzithczy w pocżliwoſci mieli, dzis przed nim wſzitci pluią. BielŻyw 164; RejZwierz 102v; RejZwierc 96.

Zwroty: »na oblicze (a. na twarz), w oblicze (a. w twarz, a. w usta) plwać« = spuere in faciem Vulg [szyk zmienny] (7:6): A drudzy chuſtę iemu przywiązawſſy podnoſili/ ij w iego ſwięté ij nádobné vſta plwali OpecŻyw 114v, 108v, 113v, 114v, 115v, 128v; Leop Iob 30/10; BielKron 34v; ArtKanc E14; V Káiphaſzá ná twarz pluiąc go zháńbili LatHar 520, 306, 695; WujNT Matth 26/67; [LuterMalPos 160v].

»w oczy [komu] plwać« [szyk zmienny] (2): BielKron 458; Os ad male audiendum praebere, Dopuśtić ſobie w oczy plwáć/ to yeſt zie [!] mówić. Mącz 270c.

»ślinami [na kogo] plwać« (1): męcżyli go [...] miedzy ſobą niemiloſciwie targaiątz/ ſmrodliwymi ſlinami náń pluiątz OpecŻyw 108.

Przen: Mówić pogardliwie, ganić [na co] (5): Ieſli ćię kto zábije dla tego/ iż ty ná Krzeſt krzeſćiáńſki pluieſz OrzList c3v, c3; GórnTroas 74.
Zwrot: »plwać w twarz [czemu]« (2): OrzList cv; mátce wáſzey (kośćiołowi Rzymſkiemu) pluiećie w twarz/ y onę háńbićie SkarJedn 372.
b. Zwilżać śliną (1): bezecni wymyſlácże [...] do tey thák zacney ſwiątośći [tj. chrztu]/ ſmieią przykłádć oleiu/ ſoli/ pluią/ y ine dziwy ſtroią. RejPos 153v.

Formacje współrdzenne: naplwać, oplwać, poplwać, uplwać, wyplwać, zaplwać, zeplwać; napluwać, odpluwać, opluwać, popluwać, spluwać, wpluwać, wypluwać; oplunąć, plunąć, poplunąć, splunąć, wyplunąć, zaplunąć, zaplunąć się.

Cf PLUJĄCY, PLWANIE

DDJ