anat. Narząd oddechowy człowieka oraz zwierząt kręgowych; pulmo Murm, Myme¹, Mącz, Calep, Cn; pneumon Mącz; pulmunculus Cn (179): Krolu bárzo ſmrodem dychaſz/ Albo nie zdrowę [!] płuce maſz BierEz R3; Pulmonarius. Einer der do lungig iſt. Ktory płucá wyelkye ma. Pneumonicus. Peripneumonicus Murm 70, 55; Mymer¹ 23; Na Płuczach wrzod: zową gi Pleura FalZioł ‡6e; vwarziſz żywokoſt wpitim miedzie/ á będzieſz ſie tego miodu napijać/ płucza kthore maią w ſobie zgromadzenie ropy: wycżyſciſz FalZioł I 38c; BOlus armenus [...] Ieſt vżytecżny naprzeciw płynieniu krwie vſty ktora z płucz wychodzi FalZioł III 36a; A gdyby ktho vſuſzywſzy iego płucze kurzył po domowi [...] tedy wizytki węże [...] wypędzi FalZioł IV 4d; Lug. z popiołu dębowego/ ieſt barzo dobri na lekarzſtwa ludziom y bydłu ktorem płucze ſą obciążone FalZioł IV 52d; gdy ſie ta ſlona/ oſtra wilkoſć [...] puſci na płucza/ cżyni dychawiczę FalZioł V 8v, ‡6c [2 r.], ‡6d [2 r.], ++7d, I 3b, 13a (39); Sercze przyięcie żywota. Płucze chowanie wiatru. Wątroba ieſt chowanie krwie cżłowiecżey. BielŻyw 138; Bowiem iako ſie płucza cżyſcią kaſlanim wcżeſnem ktore flegmę wyrzucza, tak też mozg kichaniem. GlabGad B8; Przeto cżłowiek dotąd trwa á nie zadchnie ſie poki w płuczach wiatr ſie zachowawa GlabGad C7v; Cżemu pcżoły, oſi, muchy y inſze robacztwa ta[k]owy głos [d]aią chocia ſą bez płuc GlabGad D; Czo za cżłonek ieſt płuce. GlabGad D8v, C4v, C5v, C6, C7, C7v (21); ktoremu bydlęćiu przyrośćie żyłká do ſercá/ álbo gdy ſie mu zroſtą płuce/ zową to oni [Żydzi] trefe/ nie iedzą go BielKron 465; [w Talmucie stoi, iż] kthoby zábił cżłowieka/ á okazał to iż ieſt Trefe/ to ieſt zroſłe płucá miał/ niema grzechu áni winy. BielKron 465v, 127v; Pulmonarius, Który yáki niedoſtátek á chorobę cierpi na płucách. Mącz 331ą; Raritas in pulmonibus, Rzadkość w płucách/ to yeſt/ pełna dziurek álbo purchátośći. Mącz 347a, 307c, 331a, 335c, 447d; Płucá dwoy vrząd máią/ Sercućiem miáſto wezgłowia podłożony/ na ktorych leży/ á ſwym ruſzánim/ gorącość ſerdeczną chłodzą SienLek 16v; częſty káſzel/ plwoćiny z ropą/ á niegdy y ze krwią/ co wyplunie á ná ogień wpádnie/ bárzo śmierdźi, á ten znák właſny gnićia płuc. SienLek 92; Skothowy gnoy Máiowy vſuſz/ á w gárnieć ná ogień włoż/ przykryy pokrywką dźiuráwą/ á on dym w gárdło puſzczay/ komu ſye płucá pſuią álbo gniją. SienLek 93v, 9v, 35, 91v, 93, 93v [4 r.] (12); RejZwierc 33v; Oczko 34v; Epigloſsis – Ięziczek ktori zamika krztąn, abi na płuca napoy albo pokąrmnie prziſzedł. Calep 367a; Peripneumaticus – Dychawiczni, pluczamaiąci zaiąt, rzone [!]. Calep 783a, 875a.

W połączeniu z określeniem gatunku zwierzęcia [w tym: ai (15), G sb (1); płuca + określenie (10), określenie + płuca (6)] (16): Płucza oſle ſtarwſzy wypithe, Teſkliwoſci kaſzlowi pomagaią/ wątroba też od wielkiey niemocy dobra. FalZioł IV 4d; Wezmi płucza Liſzki ſwieżey [...] vſuſz ie dobrze [...] ſtłucż dobrze w możdżerzu na proch/ potym tego prochu włożyć w sklenicę do dobrego miodu pitnego [...] y wypić FalZioł V 95, IV 3d, 8d, V 76 [2 r.], 95; Ieſli ſye chceſz vchronić winem vpić: tedy ná czczo iedz wieprzowe płucá pieczone SienLek 57v; płucá ielenie [...] gdy ie w dymie vſuſzy á ſtárte z winem pić da/ ieſt płucam chorym wielką pomocą. SienLek 93v; Ale gdy ná nim [łonie niewieścim] ſadzele álbo rány iákie ſą/ ſuche záięcze płucá/ zetrzeć/ á onym prochem záſypowáć/ goi SienLek 118, 59v, 67, 85v, 107v, 148v.

W połączeniach szeregowych (19): Exta, Kałdun álbo wnętrze iáko wąntrobá ſyerce y płucá ut iecur, cor et pulmo. Murm 56; FalZioł ‡6d, I 78b, 101d, III 15c, V 7, 49v, 51; GlabGad D, D8, F; Siedm też cżłonkow w ktorich żywoth zależy cżłowiecży. Głowa/ płucza/ ſercze/ wątroba / żołądek z ielity/ á dwie nercze. KłosAlg A3v; Mącz 112a; SienLek 16, 91, 93 żp.; té rzeczy/ któré pochodzą/ álbo zaśiádły in viſceribus/ iáko w mozgu/ w wątrobie/ w płucách/ w śledźiónie/ w ſercu [...] wodam tákowym vſtąpić więc mogą Oczko 13v, 14, 39v.

W porównaniu (1): Bowie^m płucza maią ſie iako miech kowalſki, biorącz w ſię wiatr ku ochłodzie ſerdecżney GlabGad E.

W charakterystycznych połączeniach: płuca chore, małe, obciążone, suche, wielkie, zajątrzone, zdrowe, (z)ranione (2), zrosłe; płuca jelenie (2), koźlęce, lisie, liszki, liszcze, ośle, skopowe, wieprzowe (2), wilcze (2), zajęcze (4); chropawość płuc (2), ciało, gnicie, mgłość, niemoc, obciążenie, ranienie, skazy, wyczyścienie, zdrowie; plwanie z płuc; choroba na płucach, wrzod, rany w płucach (3), rzadkość; płuca gniją (gnijące) (4), każą się, psują się; płuca miękczyć, naprawiać, posilać, ranić (2), wspomagać, (wy)czyści(a)ć (czyścią się) (15).