[zaloguj się]
[pdf]

ROZPYCHAĆ (7) vb impf

roſ- (6), roz- (1).

o jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 rozpychåm
3 rozpychå rozpychają
imperativus
sg
3 niech rozpychå
conditionalis
sg
3 f by rozpychała

praes 1 sg rozpychåm (3). ◊ 3 sg rozpychå (2). ◊ 3 pl rozpychają (1). ◊ imp 3 sg niech rozpychå (1). ◊ [con 3 sg f by rozpychała.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w. s.v. rozepchnąć.

I. Transit. (6):
1. Działając jakąś siłą od wewnątrz, powodować powiększenie objętości czegoś; przen: o negatywnych skutkach nadużywania dóbr materialnych i ulegania żądzom; distendere Cn [kogo] (3): ábowiem bogáctwo poſpolicie roſpycha cżłowieká/ y vcżyni go hárdem/ vpornem GórnDworz Hh8; Miéy nas [Panie] ná wódzy/ niech nas nieroſpycha Docześna roſkoſz licha. KochTr 19; mnie [grzesznika] roſkoſzj roſpycháią/ ćiebie [Chryste] gwoźdźie tárgáią LatHar 269; [Boć im [księżom] z dostatku na łbach zrosły srogie rogi, Ktory pany rozpycha, bujno ich kieruje, By konia wykarmnego Apolog 45].
2. Oddzielać, rozdzielać (3): Dispello, Roſpycham/ Rozeymuyę/ Rozbiyam. Mącz 287c; Displodo, Rozpycham/ Odpycham yedno od drugiego Mącz 306a; Dispungo, Roſpycham/ przekriſzam/ to yeſt punktámi á kryskámi pokryſzam. Mącz 331d.
II. Intransit. Panoszyć się, żyć w bogactwie (1):

rozpychać na czym (1): In re aliena insolens, Ná cudzym chlebie ſobie roſpycha/ buyny á piſzny yeſt. Mącz 399a.

[rozpychać w czyim: Odpowiedział Oćiec: iam pánie máiętność mą ćięſzko zárobił/ á niemam iey nikomu zoſtáwić iedno iemu [tj. synowi]/ áby iey theż z nim nie vżywáłá tá coby do niego nic nie wnioſłá/ pokim żyw będę tego bronił/ áby w mym nie rozpycháłá ſobie nie wniożſzy nic do niego. HistFort F2v.]

Zwrot: »rozpychać sobie« [szyk zmienny] (1): Mącz 399a cf rozpychać na czym; [HistFort F2v cf rozpychać w czyim].

Synonim: II. rozdymać.

Formacje współrdzenne cf PCHAĆ.

Cf ROZPYCHAN

MPi, SBu