[zaloguj się]
[pdf]

ROZRASTAĆ SIĘ (23) vb impf

sie (19), się (4).

o oraz drugie a jasne; w inf -ra- (4), -rå- (2); -rå- RejWiz; -ra- : -rå- Mącz (4:1); w pozostałych formach -rå-.

Fleksja
inf rozrastać się
indicativus
praes
sg pl
1 rozråståm się
3 rozråstå się rozråstają się
praet
sg
3 n rozråstało się
fut
pl
3 subst będą się rozråstać
imperativus
pl
2 rozråståjcie się
conditionalis
sg
3 f by się rozråstała

inf rozrastać się (6). ◊ praes 1 sg rozråståm się (9). ◊ 3 sg rozråstå się (2). ◊ 3 pl rozråstają się (1). ◊ praet 3 sg n rozråstało się (3). ◊ [fut 3 pl subst będą się rozråstać.] ◊ imp 2 pl rozråståjcie się (1). ◊ con 3 sg f by się rozråstała (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. rozrosnąć się.

Stawać się większym; crescere PolAnt, Mącz, Calep, Vulg, Cn; grandescere, ingrandescere Calep, Cn; augeri, increscere, succrescere Calep (23): Ad plenitudinem et latitudinem crescere, Rozraſtáć ſie. Mącz 68b; Grandio, Róść/ rozráſtáć ſie. Mącz 148c; Ingrandesco – wielkim, ſie ſtawam, rozraſtam ſie. Calep 536a, 462b, 523b.
a. Pod względem rozmiarów (15):
Przen [w kim] (1): Ná thym mieyſcu powieda Apoſtoł/ iż w nas Kryſtus ſię rozraſta/ gdy ſię my w łáſce iego pomnażamy. BibRadz II 108a marg.
α. O ludziach (3):
αα. Wzrastać z wiekiem (1): Rozraſtáło ſię tedy dźiećiątko/ y zoſtháwiono ieſt od pierśi. BibRadz Gen 21/8.
ββ. Nabierać ciała (2): Vigeo, Mnożę ſie/ śił/ mocy/ krzepkośći/ dużośći nábywam/ rozraſtam ſie. Mącz 495d, 210c.
β. O roślinach (11): Frutico, Wiele máłych ſzoſzyków á gáłązek puſzczam/ też rozraſtam ſie. Mącz 138b, 352b, 417a.

rozrastać się w co (1): Vitis putanda est ne sylvescat sarmentis et in omnes partes nimia fundatur, Látorośl winna ma być obſiekowána ábyſie bárzo w gáłęźi nierozraſtáłá áby yednáko rosłá. Mącz 436c.

Zwroty: [»na miąższość się rozrastać«: gdyby záśię gáłązki od pniaká ćienko ſię puſzcżáły/ może być ná nich ſkorká rozparána w podłużki/ á ták będą śię ná miążſzość rozraſtáć. Cresc 1571 375.]

»szeroko się rozrastać« = late diffundi, latescere Mącz (3): Ale też więc dobry kiy ná pokrzywy bywa/ Nie ták párzy tłucżona choć iey nie wyrywa. Ze ſie wżdy ták ſzyroko rozraſtáć nie może/ Tákże też ty złego tłucż gdzye możeſz nieboże. RejWiz 79v; Mącz 185d, 345c.

Szeregi: »rozpościerać się, rozrastać« (1): Nec ulla arbor avidius se promittit, Zadne ſie drzewo ták bárzo nie roſpościera/ rozraſta. Mącz 226d.

»rozrastać a rozszerzać się« (1): Spargere se in aristas vel brachia dicitur herba, Rozráſtáć á rozſzerzáć ſie. Mącz 403d.

αα. O powierzchni pokrytej roślinnością: porastać (2):

W porównaniu (1): Sylvesco, Rozraſtam/ ſzerzę ſie yáko lás. Mącz 436c.

Zwrot: »rozrastać się po ziemi« (1): Serpere etiam dicuntur herbae per humum, Rozráſtáć Rozſzerzáć ſie po źiemi. Mącz [388]b.
b. Pod względem liczebności: rozmnażać się (1):

W porównaniu (1): Słuchayćie mię ſynowie święći/ á rozraſtayćie ſię iáko roża [germinate quasi rosa] wſadzona nád ſtrumieniem wod. BibRadz Eccli 39/15[13].

c. Pod względem zasięgu i znaczenia: rozpowszechniać się, umacniać się (o ideologii) (2): A thákci ſie mocnie rozraſtáło ſłowo Páńſkie/ y bráło moc. BibRadz Act 19/20.
Szereg: »rozrastać się i rozmnażać« (1): Lecz ſłowo Páńſkie rozraſtáło ſię y rozmnażáło [crescebat et multiplicabatur]. WujNT Act 12/24.

Formacje współrdzenne cf ROŚĆ.

Cf ROZRASTAJĄCY, ROZRASTANIE

SBu, ZCh