[zaloguj się]
[pdf]

POCIĆ SIĘ (68) vb impf

sie (56), się (12).

o jasne.

Fleksja
inf pocić się
indicativus
praes
sg pl
1 pocę się
3 poci się pocą się
praet
sg pl
1 m pociłem się, -em się pocił m pers
3 m pocił się m pers pocili się
f pociła się m an
n pociło się subst pociły się
fut
pl
3 subst będą się pocić
imperativus
sg
2 poć się
conditionalis
sg
3 m by się pocił

inf pocić się (23). ◊ praes 1 sg pocę się (10). ◊ 3 sg poci się (11). ◊ 3 pl pocą się (2). ◊ praet 1 sg m pociłem się, -em się pocił (2). ◊ 3 sg m pocił się (6). f pociła się (1). n pociło się (1). ◊ 3 pl [m pers pocili się]. subst pociły się (1). ◊ fut 3 pl subst będą się pocić (1). ◊ imp 2 sg poć się (2). ◊ con 3 sg m by się pocił (5). ◊ part praes act pocąc się (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

1. Wydzielać z siebie pot; sudare Mącz, Calag, Calep, Cn; consudare, consudescere, praesudare Calep, Cn; emittere sudorem, exsudare, sudore manare Mącz, Cn; circumsudare, desudare Calep, Cn; effervere, sudore fluere, madere Mącz; aestuare Calep; assudescere, desudescere, elicere a. evocare sudorem Cn (66): OpecŻyw 103 [2 r.]; Też naprzeciw ſwierzbiowi/ Sarkę/ Litargirium, ałun warz w oczcie á w oliwie/ á tym ſie na mazuy w łaźni á poć ſie ocieraiąc pot FalZioł III 36a; Wezmi dijaffiniconis poł vncijey, Electuarij z ſoku rożanego trzy dragmi [...]/ á day to wypić ciepło na ſwitaniu/ á potym ſie nie trzeba pocić/ ani na wiatr wychodzić FalZioł V 83v, I 12a, 13c, III 15c, IV 17b, 46d (14); Ná tę ſzkodę [...] głowá S. Stániſłáwá ſie poćiłá/ gdy ią w proceſſyey nośił Archidyakon/ choćia ią oćierano nie pomogło nic. BielKron 394v; do ktorey [łaźni lekarz] rozmáitych źioł mocnych w kotliki [...] nákładł/ á zwierzchu nád párą krolá położył przypráwiwſzy ktemu mieyſce/ áby ſie poćił BielKron 403; Sudore manat, Poći ſie/ Ciecze po nim pot. Mącz 208b, 121a, 132a, 427a [4 r.]; áby tho ná gorące kámienie lał/ á w tey ſye párze poćił SienLek 91; Ale iż ſye potowi s trudná kto bronić ma/ gdyż przezń/ pozbywa ćiáło zbythnich wilgośći/ przeto y owſzém ten co ſye poćić niemoże/ o thym ſye ſtáráć ma/ áby ſye pod czás poćić mógł SienLek 136v, 18v, 21, 90v, 92, 92v (10); Calag 431a; AEstuo – Gorąm, poczeſzie. Calep 37b, 200a, 250a [2 r.], 313b, 841a, 1025b [3 r.]; ále káżda literá záchowuie ſwoię náturę właſną, [...] Ná przykład: Poćże ſie: gdźie ſie káżdéy litery náturá właſna wyraża JanNKar E2; Gdźie iuż w trącony będąc/ ſtráchem opoiony/ Poćiłem ſie krom łáźniéy/ poćił/ ách znędzniony. GosłCast 20.

pocić się od czego (3): Madere metu, Poćić ſie od boyáźniey. Mącz 203b; co ſye thedy przygadza kiedy od ćiepłá człowiek ſye muśi poćić SienLek 2v; Tráći ślad/ myli drogę/ we dnie ſpi/ á nocą Pędźi/ áż ſię od biegu podiezdkowie pocą. KlonWor 21.

W połączeniu szeregowym (1): Iż go widźiano y dotykano śię ćiáłá iego: Gdy płákał/ pośćił/ prágnął/ łáknął/ poćił śię: Gdy śię modlił krwáwym potem/ był pogębkowan BiałKat 86.

Zwroty: »krwawie, krwią się pocić« (1:1): Sanguine multo sudare, Krwią ſie poćić/ ſpluſzczeć. Mącz 427a; We Cżwartek po Wiecżerzy w ogrodźie z ſwymi był/ Bogu Oycu ſię modlił by kielich oddalił/ po trzykroć o to proſząc/ by go racżył odiąć/ [...] á krwawie ſię poćił. ArtKanc D12.

»pocić się [jakim] potem« [w tym: krwawym (5)] [szyk zmienny] (6): OpecŻyw 101v, 102; Co ſie chlebnem potem poćił. RejFig Cc8; GrzegRóżn K2v; Iż nań fráſunek śmiertelny przyſzedł/ y poćił śię krwáwym potem/ ták bárzo: iż krople potu iego pádáły ná źiemię. BiałKat 91; WujNT Luc 22 arg.

Przen (6): Y zaſz niewiemy gdyś ſſedł/ przez puſſcze oblicznoſćią ſwoią przed ludem ſwoiem przed ſtráchem wzruſſáłá ſie ziemia/ [...] y niebo ſie poćiło przed wielmożnoſćią máieſtatu twego. RejPs 97v; Bo náſz Szołtys ma tám ſyná Co więc ſtrzeże tego winá A iſćie kto kogo chce czćić Muſi ſie dziś mieſſek poćić RejRozpr G3; ReszList 152.
a) Trudzić się, męczyć się; ciężko pracować; adhibere contentionem a. nervos a. studium, adlaborare, adniti (omni ope), aestuare, agere magno conatu studioque, calere, conari, conniti (animo), contendere (nervos a. omnibus nervis, a. se, a. vim), desudare, elaborare, eniti, experiri omnia, facere (summa) omnia, incumbere omni animi impetu, intendere animum a. nervos a. studium, laborare, niti, obniti, pugnare, satagere, sudare, tendere summa ope Cn (3): Gdyby vbodzy ludźie pozwawſzy/ á nie wygrawſzy práwá [...] poćic ſię záśię mieli/ y wrácáć nakłády: toby żaden choć w naywiętſzey ſwey krżywdźie vbogi/ Páná nie pożywał. GórnRozm I2; Poćić ſię tedy potrzebá a nie wiárą tylko do niebá wlatáć/ moy miły Nowowierniku WysKaz 25.

pocić się na czym (1): biedźi ſię też z nimi [tymi słowami] X.K. [...] Dźiwnie ſię y ná mię fráſuiąc/ y ná tych ſię ſłowách/ chcąc ie wyſzpoćić pocąc. CzechEp 301; [ieſt wiele właſnośći ięzyká żydowſkiego ſłowy greckimi włożonych: ktorych y ſámi grekowie/ nie do końcá poiąć [...] mogli: y bárzo ſię ná nich poćili CzechNT *3].

[Szereg: »pocić się i robić«: ale Kázáć, nie ledá głowy ieſt vrząd [...]. Poćić ſie trzebá y robić/ przy Kazaniu HerbOdpow Dd5v.]
2. Pokrywać się kroplami wilgoci (2): [Pocą ſie okná/ będzie zimno. Die fenster ſchwitzen/ es wirt kalt. Wokabul 1539 T2v; á gdy ſie przez ſkorkę [cytryna] pocżnie poćić/ wyimi á oſtudź SienHerb 508b.]

pocić się czym (1): Gramia, Flegmá álbo płinienie z oczu gdy ſie oczy vſtáwicznie yákoby yáką pleśnią pocą. Mącz 148b.

Przen (1):
Zwrot: »pocić się krwawym potem« (1): Dzieſiątégo dnia drzéwie ẃſſytko rokicié ij ziela będą ſie pocitz krwawym potem albo roſę krwawą vkáżą. OpecŻyw 193v.
3. [Wydzielać się (o cieczy) [z czego]: Oley ſkálny/ Petroleum zową/ niektorzy Naphta. bo ſie z niektorych ſkał tá tłuſtość poći SienHerb K4#v.]

Formacje wspołrdzenne: pocić, spocić, spocić się, wspocić, wypocić, wypocić się, zapocić, zapocić się; wypocać, zapocać się; potnieć.

Cf POCĄCY SIĘ, POCENIE

EW, AL